Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Maximilianus Sandaeus]

SANDAEUS (Maximilianus) of VAN DER SANDT, werd den 18 April 1578 te Amsterdam geboren. Elf jaren oud, zond men hem naar Groningen, om zich in de beginselen der letterkunde te oefenen. Hij voltooide vervolgens zijne studien te Keulen, in het collegie der drie kroonen, en werd den 3 Maart 1597 onder Koenraad Ratingius, meester in de vrije kunsten. Vervolgens studeerde hij te Pont-à-Mousson in de regtsgeleerdheid. De dood van zijn vader noodzaakte hem naar Keulen terug te keeren, waar hij zijne studie vervolgde, doch reeds in hetzelfde jaar (1597) reisde hij naar Italie om er de beroemdste universiteiten te bezoeken. Hij voltooide zijne studien te Rome, en trad daar in de orde der Jesuiten. Zijn novitiaat geëindigd hebbende, studeerde hij in het collegium romanum, in de godgeleerdheid, waar Mutio Vitelleschi, later generaal der Jesuiten, een zijner leermeesters was. Nadat hij te Petium tot priester was gewijd, zond men hem naar Wurtzburg, waar hij onder Bernardino Rosig-

[p. 63]

noli zijn tweede novitiaat intrad. Na in deze stad de philosophie en theologie onderwezen, en de doctorale waardigheid in de laatstgemelde faculteit verkregen te hebben, deed hij in 1615 te Bamberg, de vier geloften zijner orde, en werd hoogleeraar in de H. Schrift te Mentz. Vervolgens bekleedde hij dezelfde betrekking te Wurtzburg, en werd daar ook overste van het bisschoppelijk seminarie. De inval der Zweden aldaar in 1631 zijn verblijf onveilig makende, keerde hij naar Keulen terug, waar hij zich tot zijn dood met studeren, prediken en schrijven onledig hield. Hij werd directeur der congregatie der H. Maagd, en prefect der hoogere studien. In 1646 begaf hij zich nogmaals naar Rome, om in plaats van Vitelleschi, die in het laatst van 1645 gestorven was, een nieuwen generaal zijner orde te helpen kiezen. De keus viel op den Napolitaan Vincent Caraffa.

Te Keulen teruggekeerd, overleed hij er den 21 Junij 1656 in den ouderdom van 78 jaren.

Hij muntte door onvermoeide en veelvuldige werkzaamheden uit en was een ijverig verdediger zijner kerk tegen de protestantsche schrijvers, en schreef niet weinig over de remonstrantsche en contra-remonstrantsche twisten, die toen in zijn vaderland heerschten.

Men heeft van hem:

Opusculum theologicum de omni-praesentiâ essentiali Dei, factâ hoc tempore litigiosâ inter Calvinistas Hollandiae. Herbipoli 1616. 12^o.

Opusculum theologicum de Libro Vitae, Mortis, Monumenti, quorum quilibet celebratur in S. Scripturâ. Herbipoli. 1616. 12^o.

Epistola ad Amicum Italum, de dissidio Protestantium Hollandorum in negotio Religionis. Herbipoli 1617. 12^o.

Castigatio conscientiae jesuiticae cauteriata, confectae in Hollandiâ, ad principem Orangiae, Mauritium, comitem Nassoviae. Herbipoli 1617. 12^o. Wederlegging van een werk van Jacobus Laurentius, predikant te Amsterdam.

Demonstratio, ad controversias Hollandicas prodroma, quod in fide Protestantium Hollandorum non sit salus. Ad Ordines Hollandiae. Heripoli 1618.

Commentatio Academica de donario cordis R^mi et Ill^mi Julii. (Achter de Mespelbrunn). Episcopi Herbipolensis Franciae Orientalis Ducis, S.R.I. Principis, in funere habita. Herbipoli 1618. Ook in Collectio novissima scriptorum et rerum Wirceburgensium van S. Ignatius Gropp, Benedictijn van St. Stephanus van Wurtzburg. Francof. 1741. fol. p. 620-637. Ook in het Hgd. vert.

Dissertatio Theologico-Politica de Rege Romanorum. Herbipoli 1618.

Hydrus Hollandicus, id est, Controversiarum Hollandicarum libri quatuor. Herbipoli 1618, 1620. 12^o.

[p. 64]

Thema seculare de fugiendâ Synagogâ Protestanticâ, contra Thema seculare Davidis Parei de fugiendo Papatu. Motiva explicantur, ob quae deserendam probatur Synagogam malignantium sectariorum. Mogunt. 1619.

Hyperbola et castigatio prodigae Jesuitarum liberalitatis in vocibus universalibus, confectae in Hollandiâ. Mogunt. 1619. 12^o.

Admonitio de cauteriatâ Jesuitarum conscientiâ; ad Examinatorem Sandaeanae castigationis, Hollandum calvinistam. Herbipoli 1619. 12^o. Wederlegging van Jacobus Laurentius.

Anacephalaeosis doctrinae de Praedestinatione: de convenientiâ ac differentiâ Catholicorum, Gomaristarum et Armenianorum seu Calvinistarum Hollandiae. Herbipoli. 1619.

Liber considerationum XVII, de Synodi Dordrechtanae, anno ɔiɔ.iɔc.xviii in Hollandiâ celebratae, emolumentis ad fidem Catholicam stabiliendam: seu utilem fuisse Synodum Contra-Remonstrantium, Remonstrantibus, Catholicis. Herbipoli 1620. 12^o.

Commutationum Academicarum et Grammaticalium volumen primum; Grammaticus prophanus; in quo de controversiis Fidei ac Sacrae Scripturae, deque vitiis et virtutibus novo modo disputatur. Herbipoli 1721. 4^o.

Theologiae pars prima, scilicet Theologia varia, libris quatuor; quibus Theologiae tum profanae, tum sacrae ortus, progressiones, partitio multiplex, notiones, et utriusque arcana, ac imagines disquiruntur, et repraesentantur. Mogunt. 1624. 4^o.

De Jubilaeo clericali Canonicorum, in Germaniâ usitato. Bambergae 1624.

Plato Christianus, sive canones de morte, libris quatuor; in quibus Symbolae mortis CXLV, commentationibus Theologicis ad mores accommodatis illustrantur. Mogunt 1624.

Theologica symbolica, libris sex, in quibus doctrina de Deo Divinisque, Symbolo involuta, deindeque explicata traditur: et Symbolica disciplina ad artis methodum revocatur. Mogunt 1626.

Theologia Mystica, libris tribus; in quibus doctrina de Deo Divinisque, contemplativorum mystica, ad artis normam ordine redigitur. Mogunt 1627. 4^o.

Aviarium Marianum Orationes septem ad sodales Beatae Virginis in festivitatibus Deiparae habitae; desumptâ materiâ a sex avibus. Virginis symbolis, nempe columba, lusciniâ, cygno, gallinâ, phoenice, pavone; et hac, tum in purificatione, tum in annunciatione. Herbipoli 1627. 16^o.

Symbola vitae humanae CXXVII notulis theologicis explicata. Francof. 1627. 12^o.

Maria, flos mysticus. Orationes sex ad sodales in festivitatibus Deiparae habitae; desumptâ materiâ a floribus, et plantulâ, Virginis symbolis, nimirum rosâ, lilio, viola, heliotropo, hyacintho, oleâ. Mogunt. 1629. 16^o.

[p. 65]

Theologia Juridica, sive jurisconsultus Christianus, libris sex; in quibus materia omnis de contractibus humanis, ex jure tum pontificio, tum Caesareo, Euangeliis Dominicalibus accommodatur, ex iisque similis obligatio in Deum ac hominem ad virtutem colendam stabilitur. Mogunt 1629.

Maria Patrona. Orationes sex ad sodales in festivitatibus Deiparae habitae, de Patrocinio Mariano in omni rerum genere; in quibus deseritur de Virgine, quatenus est salus infirmorum, idea perfectionis, vellus Gideonis, Patrona viatorum, Patrona indigentium, condens testamentum omnibus proficuum, Advocata universalis. Mogunt 1630. 16^o.

Mundus fallax, in quo decem commentationibus Theologicis in variâ materiâ Mundi fallacia detegitur, et quomodo cavenda sit, disseritur. Mogunt. 1631. 16^o.

Maria, Gemma mystica: Orationes sex, sumptâ materiâ à Gemmis. Mogunt 1631. 16^o.

Mariae, Creaturarum Dominae, Mancipium: de modo dedicandi se Deiparae in mancipium. Colon. 1634. 16^o.

Orat. dominica, multiplici Meditat. serio coronata. Col. 1634. 16^o.

Maria, Luna mystica. Orationes sex..... desumptâ materiâ a Lunâ. Colon. 1634. 16^o.

Elogium Constantiae Coloniensis in asserendâ Religione Catholicâ, a S. Materno ad praesentem diem. Colon. 1635.

Theologia medica, sive Medicus Christianus, libris tribus; in quibus Principis, quà Ecclesiastici, quà Politici officia, exemplo Medici declarantur; et de morbis à Christo; humani generis Archiatro sanatis, eorumque remediis, ad mores accommodatè disseritur. Colon. 1635. 4^o.

Maria Sol mysticus, Orationes sex.... desumptâ materiâ a Sole. Colon. 1636. 16^o.

Salutatio Angelica, multiplici precularum, hymnorum, endologiarum serio coronata. Colon. 1637. 16^o.

Paedia Academici Christiani, Palaestra Pietatis eruditae. Colon. 1638. 12^o.

Maria, Mundus mysticus; Sermones octo, desumptâ materiâ a Mundo. Colon. 1639. 16^o.

Maria, Pacificatrix mundi. Colon. 1639. 16^o.

Artifex Evangelicus, sive similitudinum ac symbolorum, ab Artificibus omnis generis desumptorum sylva.... Item Jubilum Societatis Jesu Saeculare. Colon. Agr. 1640. 12^o.

Clavis Theologiae Mysticae, sive Onomasticum vocabulorum, et Elucidarium locutionum obscurarum, quibus Doctores mystici utuntur. Colon. 1640. 4^o.

Maria, bona fortuna Christianorum, homiliis decem exornata. Colon. 1642. 12^o.

Admiranda Purgatorio, sermonibus sacris delineata; quibus subjungitur Libellus supplex Animarum e Purgatorio ad sodales Marianos. Colon. 1643. 16^o.

[p. 66]

De gemitu Animarum Purgatorii.... Colon. 1644. 16^o.

Christus crucifixus, honoratus. Colon. 1644. 16^o.

De Christo crucifixo, centuria prima Affectuum piorum et operum erga Christi.... Passionem. Colon. 1644. 24^o.

Centuria secunda, seu Schola Affecluum piorum et operum erga Christum crucifixum. Ibid. 1645. 24^o. - Centuria tertia, seu Gymnasium amantium et colentium peculialiter Christum crucifixum. Ibid. 1646. 24^o. - Religio S. Francisci, amatrix, cultrix, imitatrix Christi crucifixi; Centuria quarta affectuum piorum ac operum, quibus Fideles Christum crucifixum, ejusque Passionem, Crucem, Vulnera honorarunt: Seu modi CXIX, pie recolendi Passionem Dominicam exemplis è familiis S. Francisci petitis comprobati. Exercitium Amatoris Crucifixi. Ibid. 1624. 24^o. - Censura quinta: Societas Jesu, amatrix, cultrix et imitatrix Christi crucifixi. Antv. 1647. 24^o. - Centuria sexta: Asceterium amantium, colentium, imitantium Christium crucifixum. Ibid. 1647. 24^o. - Centuria septima Palaestra amantium; colentium, imitantium Christum crucifixum. Ibid. 1647. 24^o. - Centuria octava: Paradisus amantium, colentium, imitantium Christum crucifixum. Ibid. 1648. 24^o. - Centuria nona: Theatrum amantium, colentium, imitantium Christum crucifixum. Ibid. 1648. 24^o. - Centuria decima: Stoa, sive Porticus amantium, colentium, imitantium Christum crucifixum. Ibid. 1649. 12^o.

Maria, Aquila mystica; Sermonibus septem, ad imperatorem Ferdinandum III. Colon. 1645. 24^o.

Maria, Magnis: et Magnetismus Marianus, dissertationibus sex. Colon. 1645. 24^o.

Maria, Horologium mysticum; seu Dissertationes quatuor de eadem. Colon. 1648. 24^o.

Maria, Stella mystica, seu Sermones duodecim: Analogia inter B. Virginem et Stellam. Colon. 1650. 24^o.

Ecclesia Militaris; seu Militia Christiana, tomis quatuor disposita. Colon. 1651. 4^o.

Architectura Christiana. Colon. 1652. 12^o.

Maria Pentaphylium. Colon. 1653. 24^o.

Prolegomena Theologiae Scholasticae. Colon. 1653. 4^o.

Historiae Staurophilorum, libri quinquagenta, Christum crucifixum amantium, colentium et imitantium, ac cruce Domini pie utentium. Colon. 1653. 4^o.

Libelli Thesium diversarum, ex Philosophiâ et Theologiâ, meermalen te Wurtzburg en Mentz gedrukt.

Sandaeus heeft nog een dertigtal andere werkjes nitgegeven, die men vindt op den Index librorum R.P. Maximiliani Sandaei. Colon. 1655. 4^o.

De literato Christiano.

Zie Valerius Andreas, Bibl. Belg. p. 665, 666; Foppens, Bibl. Belg. T. II. p. 882; Sotellus, p. 603-606; Wagenaar,

[p. 67]

Amsterd. D. XI. bl. 280; Paquot, Mém. T. II. p. 378, volgg.; Glasius, Godgel. Nederl.