Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 16

[p. 589]

[Herman de Ruyter]

RUYTER (Herman de) werd te 's Bosch geboren, zijn vader heette Hendrik, zijne moeder Christina. Hij oefende aldaar het bedrijf van ossenkooper of ossenweider uit, en was even hevig Calvinist als Prinsgezinde. Toen er (1566) predikanten van de nieuwe religie te 's Bosch kwamen, behoorde hij onder degenen, die hen gewapend inhaalden, naar de kerk vergezelden en hunne sermoenen bijwoonden. Toen een menigte hervormden tegen het einde van Augustus 1566 den predikant Cornelis van Diest in de Sint-Pieterskerk op 't Orteneinde wildeu doen preêken en de koster en diens vrouw onder allerlei dreigementen dwongen om nu en in 't vervolg de sleutels te geven, was hij een van hen. Men heeft hem zelfs beschuldigd van beeldstormerij in de genoemde kapel, en toen een hoop kwaadwilligers, den 10 October van het genoemde jaar, met een grooten boom de poort van het klooster Baseldonck op den Windmolenberg hadden opgeloopen, om er alles stuk te slaan en de regeering besloot dat de schout, schepenen, raden, gezworenen, dekens der ambachten en schutters derwaarts zouden gaan om de orde te herstellen, zou hij behoord hebben tot de schutters die hunne geweeren aan de kwaadwilligen overgaven, om zich daarmede tegen den schout te verzetten. Ook was hij het, die terwijl Karel van Brimeu, Graaf van Megen, Stadhouder des konings in Gelderland, in de nabijheid van 's Bosch lag, Bombergen, in Februari 1567, in de stad bragt.

Toen deze den 15 April de stad verliet, begreep de Ruyter, die in de geheele zaak van Bombergen een voornamen rol had gespeeld, bij de Spanjaarden op geen genade te mogen hopen, verliet ook hij voor goed den Bosch en begaf zich waarschijnlijk naar het land van Kleef. Sedert dien tijd verliezen wij hem uit het oog, tot dat hij in December 1570, dus na eene afwezigheid van 3 jaren en 8 maanden, plotseling weêr opdaagde om op last van den Prins, die bijzonder vertrouwen op de Ruyter moet gesteld hebben, Loevenstein in te nemen.

Dien ten gevolge begaf hij zich op zekeren Zaterdag van December 1570, vergezeld van een twintigtal, in twee schuiten verborgen, naar het slot. Met 6 of 7 daarvan, even als hij als Franciscaner monniken gekleed, ging hij bij het vallen van den avond, naar de poort van het kasteel, om Godswil biddende, hen dien nacht te herbergen, wijl zij geen onderkomen hadden. De Slotvoogd Jonkheer Arndt de Jeude, Heer van Hardinxveldt, meer bestuurd door medelijden dan door de gedachte aan hetgeen gebeuren kon, beval de poort voor hun te openen. Doch toen de monniken hem kwamen begroeten, terwijl hij met zijne vrouw bij het vuur zat, trokken zij van onder hunne kleederen pistolen te voorschijn. Herman de Ruyter zette hem het zijne op de borst, toonde hem den

[p. 590]

lastbrief van den Prins van Oranje en eischte dat hij daaraan zou gehoorzamen. De slotvoogd antwoordde dat hij geen anderen prins erkende dan den koning, waarop de Ruyter het pistool op hem afschoot. De grijsaard (hij was ruim 60 jaren oud) zwaar gewond wilde zich nog verweeren, maar de anderen vielen op hem aan en doodden hem. Daarop riepen zij hunne krijgsmakkers van buiten en maakten zich meester van het kasteel.

Weldra werd er uit een der torens een paal uitgestoken, en op de paal een mand. Voorts zag men naar versterking uit, die volgens afspraak spoedig zou komen, maar zich langer liet wachten dan men gedacht had. De Gouverneur van 's Hertogenbosch, Don Rodrigo de Toledo, van het gebeurde onderigt, zond den Spaanschen kapitein Lorenz Perea met 50 man, om den vijand en de gesteldheid van het kasteel te verkennen, en het zoo mogelijk te hernemen. Deze kwam met zijn volk Donderdags tegen het vallen van den nacht aan, ging terstond in een schuitje op verkenning uit, en ziende dat er geen schildwacht of nachtronde op den muur was uitgezet, en dat die van binnen zoo onbezorgd waren, zond hij naar Woudrichem om ladders om de vesting te beklimmen.

Het kasteel had namelijk een voorgeburchte en een wal, benevens twee grachten en een ophaalbrug. Door den hoogen waterstand waren de grachten bijzonder vol; doch Perea plaatste de ladders met zóó groote snelheid, dat zijne soldaten reeds op het voorgeburchte waren, voor dat de bezetting het kon bemerken. En toen zij in 't geweer was gekomen, werd zij door den vijand zóó hevig beschoten, dat zij ook den wal prijs gaf en zich in het huis zelf terugtrok, waar zij dien nacht de poort met aarde opvulde. Dit alles was reeds vóór 's morgens 6 uur geschied en drie der belegerden waren er bij gevangen genomen. Toen echter bragten de Spanjaarden het niet verder. Wel werden zij door de drossaards van Woudrichem en Gorinchem aan het hoofd van burgers van beide plaatsen gesteund; maar de bezetting, nog omtrent 20 man sterk deed groote tegenweer, en 't liet zich aanzien dat men het huis zelf nog zoo spoedig niet zou krijgen. In den nacht van Zaterdag op Zondag kwamen er op bevel van Alva nog 60 haakbusschutters uit s' Hertogenbosch, en toch hield de bezetting het nog tot dingsdag uit. Toen gelukte het echter den Spanjaarden, met een stukje veldgeschut, dat Perea uit Zalt-Bommel had laten komen, een bres te maken, groot genoeg om een man door te laten. Dáár ontstond toen een levendig gevecht, man tegen man, tot dat de belegerden plotseling in den rug werden aangevallen. Een Spaansch musketier namelijk had een schildwacht, die in een toren stond, doodgeschoten, was fluks met 12 man op een ladder geklommen en overviel thans de verdedigers op hun eigen gebied. Deze gaven hun stelling

[p. 591]

bij de poort op. De vijanden drongen binnen, en een groot gedeelte der bezetting verloor al vechtende het leven. De overigen trokken zich met hun opperhoofd Herman de Ruyter terug in een vertrek, dat deze te voren met buskruid bestrooid had en hier streed en stierf hij als een held, zijn hoofd werd afgeslagen, naar den Bosch gebragt en op de galg geplaatst.

Hij was gehuwd met Maria of Mariken, dochrer van Jan Lieven of Liefken. Hij liet een zoon na, Job Hermanse de Ruyter, en door den middelsten zoon van dezen is zijn stamboom tot omstreeks 1760 in de mannelijke lijn, en tot heden toe in de vrouwelijke linie in stand gebleven.

Zie behalve Haraeus, Mendoca, van Isselt, van Meteren Bor, Hooft, Wagenaar, Cerisier, Bilderdijk, Arend; W.C. Ackersdyck, geschiedk. onderzoek omtrent H.d.R. enz. in W.d. Maats. v. Letterk. II St. bl. 167; C.G. Boonzajer en J.G.W. Merkus, geschiedk. herinneringen betrekkelijk het Slot Loevenstein, Cuypers van Velthoven, Documents pour servir à l' Hist. der troubles religieux du XVI siccle dans le Brabant Septentrional T I, Hezemans, De St. Janskerk te s' Hertogenbosch en hare geschiedenis, s' Hertogenbosch 1866; Hermans, verzameling van Kronyken betrekkelijk de stad en Meijerij van s' Hertogenbosch, D. II bl. 294; N. Werken der Maatsch. v. Nederl. Letterk. D VI, bl. 30-34 Hoynck van Papendrecht, Anal. Belg. T. I, P II, P. 610 en andere bronnen, aangehaald door Dr. I.G.R. Acquoy; Herman de Ruyter naar uitgegeven en onuitgegeven authentieke documenten 's Hertogenbosch 1870, dien wij gevolgd zijn; Hoogstraten; Kok; Nieuwenhuis; Verwoert; Kobus en de Rivecourt.