Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 16

[Jan Abraham Rutten]

RUTTEN (Jan Abraham), den 23 Februarij 1796 te Breda uit burger ouders geboren, trad op dertien jarigen leeftijd, namelijk in 1809, reeds in dienst bij de Marine, doch verliet die weder bij de omwenteling van 1813 om, den 12 December van datzelfde jaar, als tamboer voor zes jaren dienst te nemen bij het eerste bataillon veld-artillerie. Den 1 Januarij 1814 werd hij bevorderd tot korporaal en den 1 November 1819 gepaspoorteerd, terwijl hij kort daarna, namelijk den 8 December van datzelfde jaar, als sergeant dienst nam bij het koloniaal depot. Den 13 Maart 1820 scheepte hij in aan boord van het schip Delphine om zich naar Oost-Indië te begeven, en den 29 Julij van dat jaar landde hij aan te Batavia, alwaar hij geplaatst werd bij het vijfde regement artillerie.

Het voorregt eener wetenschappelijke opvoeding was hem niet te beurt gevallen; zoowel zijne burgerlijke afkomst, als de jeugdige leeftijd, waarop hij in dienst trad, hadden dit verhinderd. Hij had echter een helder hoofd en het hart op de regte plaats; hij muntte uit door ijver en goed gedrag, en zich zelf, zooveel de gelegenheid tocliet, oefenende, vooral in dat gene wat zijn wapen betrof, wist hij zich zoo te bekwamen, dat hij den 21 November 1820 werd bevorderd tot sergeant majoor, den 21 Februarij 1821 tot adjudant-onderofficier, en in eenen tijd waarin minder wetenschappelijke kennis gevorderd werd dan later en thans, bij besluit van den 12 Februarij 1822, tot tweede luitenant. Eenmaal den officiersrang verworven hebbende, wendde hij zijne beste pogingen aan om zich meer en meer daarvoor te bekwamen en dien rang met eere te bekleeden.

In de jaren 1824 en 1825 nam hij deel aan den strijd welke op het eiland Celebes gevoerd werd, om de in onderscheidene streken tegen het wettig gezag in opstand gekomen vorsten en onderhoorige inwoners, weder in onderwerping te brengen, en bij verschillende gelegenheden gaf hij blijken van zijne onversaagheid als krijgsman.

Hij nam deel aan eene expeditie, welke ongeveer 400 man sterk, waaronder een geëvenredigd getal artilleristen, in de

[p. 572]

maand Augustus 1824, onder bevel van den Luitenant-Kolonel H.J.J.L. de Steurs ondernomen werd, om den weêrspannigen vorst van Soepa, een vasal van het Nederlandsch gouvernement, onder het wettig gezag terug te brengen. Voor de vijandelijke sterkte aldaar werden verscheidene bloedige gevechten geleverd, waaraan de luitenant Rutten met beleid een werkdadig deel nam, en met eere vinden wij zijnen naam vermeld bij de nederlaag welke den 30 van die maand, door onze troepen voor die sterkte geleden werd, en waar zij, na met heldenmoed gestreden, en een groot verlies aan dooden en gekwesten ondergaan te hebben, zich genoodzaakt zagen de pogingen, om die sterkte te vermeesteren, vooreerst op te geven.

Den 28 September van hetzelfde jaar nam hij deel aan het met gunstig gevolg bekroonde gevecht om den vijand uit de nabijheid van onzen post te Maros, eenige uren benoorden Makassar te verdrijven, doch den 17 October daaropvolgenden had de vijand eene poging in den zin om de gemeenschap te land, tusschen genoemden post en Makassar af te snijden. Hiervan onderrigt, zonderde de kommandant van Maros, de kapitein B.J. Le Clercq, van de bezetting 218 hoofden af met vier veldstukken, en vereenigde die in eene kolonne, om met de inlandsche hulptroepen, ongeveer 4000 man sterk, deze poging te verijdelen. Den 13 werden de onzen 's morgens om 7 uren aangevallen, waarop een bloedig gevecht volgde, waarbij de onzen aanvankelijk eenig voordeel behaalden, doch doordien een deel der hulptroepen trouweloos tot den vijand overliep, en de onzen dien ten gevolge in den rug werden aangevallen, keerde weldra de kans en werd den onzen een gevoelig verlies toegebragt. De kapitein-kommandant Le Clercq, de eerste luitenant Kriss, benevens 34 Europeësche en 19 Inlandsche soldaten sneuvelden, een groot getal werd gewond, en twee der veldstukken onder den luitenant Rutten, die met veel dapperheid streed, vielen met hunne bemanningen in handen van den vijand. Bovendien telden onze Makassaarsche hulptroepen een groot getal dooden en gekwetsten.

Had hij moeten deelen in de nederlaag welke den onzen op den 30sten Augustus 1824 voor Soepa te beurt viel, Rutten mogt het genoegen smaken deel te nemen aan de gevechten welke, door eene sterkere krijgsmagt, door den generaal Van Geen aangevoerd, den 26 en 27 Junij 1825 voor die zelfde sterkte geleverd werden, met het gelukkig gevolg dat de buiten werken werden genomen, en de vorst zich niet meer veilig achtende, zich den volgenden dag onderwierp.

De te Soepa behaalde overwinning maakte een einde

[p. 573]

aan den toenmaligen oorlog op Celebes en had het gevolg dat het meerendeel der troepen naar Java werd teruggezonden, doch een deel er van, 400 man sterk, vertrok onder den majoor Sollewijn naar de westkust van Bornëo, om de wederspannige Chinezen aan het Nederlandsche gezag te onderwerpen. Ook de luitenant Rutten behoorde tot die expeditie. Kort na de aankomst der troepen te Pontianak, en voor dat iets door hen had kunnen ondernomen worden, ontving de majoor bevel om met deze troepen zoo spoedig mogelijk op reis te gaan naar Java, alwaar in de maand Julij 1825 een gevaarlijke opstand was uitgebroken, die eenen oorlog van bijna vijfjaren ten gevolge had.

Het duurde lang voor dat de luitenant Rutten eenige belooning mogt erlangen voor de diensten door hem in den veldtogt op Celebes bewezen. Onze Oost-Indische bezittingen werden in het moederland destijds niet gewaardeerd als tegenwoordig, en het brave Indische leger bewees daar in stilte en vergeten de gewigtigste diensten, welke eerst in latere jaren werden op prijs gesteld. Eindelijk werd hem, bij besluit van den 28 November 1828, des Konings tevredenheid betuigd, wegens zijne gedragingen en verrigtingen bij de expeditie op Celebes.

Aan den vijfjarigen oorlog op Java nam de luitenant Rutten een zeer werkdadig deel. Alle bijzonderheden te vermelden van zijn aandeel in dien strijd, zoude eene al te groote ruimte vereischen en daarom teekenen wij alleen aan, dat wij, bij de ondervolgende gevechten, zijnen naam met eere vermeld vinden, als: den 5 October 1826 bij Djatinom; den 8 October 1827 bij Geger-mendjangang; den 7 Januarij 1828 bij Brinkelan; den 9 Januarij 1828 bij Gamban; den 2 Februarij 1828 bij Gombor; den 15 April 1828 bij Samping; den 13 Mei 1828 weder bij Gombor; den 2 Julij 1828 bij Kowo-Baijem; den 14 Julij 1828 bij Borro; den 2 September 1828 bij Tandjong-bedok; den 12 September 1828 bij Tjelappen; den 7 October 1828 bij Goenong-Tawang; den 6 December 1828 bij Seguillo; en den 3 Mei 1829 te Sepoerang. Het was gedurende dezen oorlog dat hij, bij besluit van den 31 December 1827, werd bevorderd tot eersten luitenant, en nog voor het einde von dien oerlog werden zijne goede diensten bij Koninklijk besluit van 28 November 1828, beloond door zijne benoeming tot Ridder van de Militaire Willemsorde 4de klasse, terwijl hij, nadat de oorlog was geeindigd, versierd werd met de daarvoor ingestelde medaille.

Den 19 Junij 1832 tot Kapitein bevorderd, werd hij gedurende de jaren 1834 en 1835 belast met het bevel over de artillerie op het eiland Bangka, en den 8 April 1836 vertrok hij, met een verlof van twee jaren, tot herstel zijner geschokte gezondheid naar Nederland, van waar hij in de maand December 1837 te Batavia terugkeerde. Den 15 Maart

[p. 574]

1839 werd hij bevorderd tot Majoor, en belast met het Kommandement der artillerie van het observatie-korps op Java, van welke betrekking hij den 29 Augustus van dat jaar werd ontheven, en geplaatst bij de artillerie te Batavia, en bij besluit van den 31 December 1841 werd hij, op zijn daartoe gedaan verzoek, gepensioneerd, een verzoek waartoe hij, wegens in den dienst bekomen ligchaams gebreken, genoopt werd. Kort daarna keerde hij terug naar Nederland, alwaar hij zich te 's Hertogenbosch vestigde. Hij was versierd met het onderscheidingsteeken voor twintigjarigen dienst als officier.

Hebben wij de eervolle militaire loopbaan van Rutten geschetst, onderscheidde hij zich bij meer dan eene gelegenheid als een kloekmoedig krijgsman, als huisvader verdiende hij niet minder lof. Ofschoon zelf geene wetenschappelijke opleiding genoten hebbende, had hij te veel gezond verstand om de waarde daarvan niet te beseffen en op hoogen prijs te stellen, en wendde hij zijne uiterste pogingen aan om zijne kinderen eene goede opvoeding te verschaffen, met het aanvankelijk gelukkige gevolg dat zijn oudste zoon, die zijne opleiding aan de Koninklijke Militaire Academie te Breda genoot, sedert eenigen tijd reeds als tweede luitenant der artillerie in dienst bij het leger in Oost-Indie is. De voltooijing der moeijelijke taak om de opvoeding zijner kinderen te besturen. heeft hij aan zijne weduwe als erfdeel nagelaten.

Hij huwde met Cornelia Wilhelmina Bauer, en overleed te 's Hertogenbosch den 7 November 1857.

Part. Berigt,