Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 16

[John Robinson]

ROBINSON (John), in 1575 geboren, studeerde te Cambridge, en moet, voor hij tot de Brownisten overging, in de gevestigde kerk, in de omstreken van Yarmouth en Norfolk een geestelijk ambt bekleed hebben. Toen de Brownisten, in den aanvang der 17e eeuw, genoodzaakt waren hun vaderland te verlaten, vonden zij een schuilplaats in Nederland, vormden, gedurende twintig jaren bepaaldelijk te Leiden een bloeijende gemeente, begaven zich van daar naar Noord-Amerika, sticht-

[p. 379]

ten de later zoo bloeijende Plymouth-kolonie en legden den grondslag voor den bloei van Nieuw-Engeland.

In 1607 en 1608 verlieten de bovenbedoelde vlugtelingen, langs verschillende wegen Engeland, en vereenigden zich, na het ondervinden van velerlei wederwaardigheden, te Amsterdam onder John Robinson, die het herder en leeraarsambt onder hen waarnam, en van William Brewster hun ouderling. Te Amsterdam troffen zij een ander gezelschap aan, dat zich aldaar reeds een paar jaar, onder leiding van John Smith, gevestigd had. Deze laatste echter in groote onmin met eene andere congregatie van Engelsche Separatisten, die onder Francis Johnson en Henry Ainsworth reeds in 1592 uit Londen naar Amsterdam waren overgekomen, en daar eene eigene kerk hadden gevestigd. Waarschijnlijk lag in deze twisten de oorzaak waarom Robinson en de zijnen zich in 1608 of 1609 naar Leiden begaven. Door vlijt en inspanning in verschillende handwerken en andere middelen van bestaan, welke zij, oorspronkelijk meestal landbouwers, elk voor zich hadden uitgekozen, geraakten zij hier eerlang tot een gewenschten en zelfs bloeijenden toestand, zoodat hunne gemeenschap nog telkens door nieuwe vlugtelingen uit Engeland vermeerderd werd, en hun aantal tot ongeveer 300 zielen aangroeide, terwijl hunne christelijk stille en ingetogene levenswijze, in vergelijking met die der Walen, welke zich tevens in Leiden ophielden, sterk moet hebben in het oog geloopen. Robinson bleef de ziel der vereeniging en moet een man geweest zijn, die door braafheid en vroomheid zoo wel, als door verstand, beschaving, groote geleerdheid en uitgebreide kennis van menschen en zaken heeft uitgemunt. Bijzonder ook als godgeleerde deelde hij in de toegenegenheid vooral van den hoogleeraar Polyander en van den regent van het Staten-Collegie, Festus Hommius, met welke hij meer en meer tegen Episcopius en de Arminianen partij koos. Hij woonde de lessen van Episcopius en Polyander, zonder onderscheid te maken, bij, maar sloot zich meer en meer aan den laatsten en hield later meer dan een openlijk twistgesprek met den eersten.

Reeds in 1617 was het plan bij de Brownisten te Leiden opgekomen en voorbereid om liefst in de Nieuwe wereld en onder Engelsch oppergezag eene eigene kolonie te stichten. Nadat dit plan tot rijpheid was gekomen, vierden zij te Leiden een vast- en biddag. Robinson predikte bij die gelegenheid naar aanleiding van 1 Sam. XXIII:3, 4 en toen alles tot het vertrek gereed was van Esra VIII:21, waarop vooreerst eenige jeugdige en krachtige mannen, waarvan velen nog hunne vrouwen en kinderen achterlieten, den 21 Julij 1620 Leiden verlieten. In Augustus 1623, 1629, 1630 volgden de overigen. Robinson mogt dit voorregt niet te

[p. 380]

beurt vallen. Hij overleed den 1 Maart 1625. De hoogleeraren der Leidsche Universiteit en de predikanten der Hervormde Gemeente volgden zijn lijk naar de St. Pieters kerk (4 Maart 1625).

Hij schreef:

A Justification of Separation from the church of England, against Mr. Richard Bernard his invective, intituled: The Separatists Scheme. Bij John Robinson 1610.

Of Religious Communion, private and public. With the silencing of the clamors raised by Mr. Thomas Hetwisse against our retaining the baptism received in England, and administering of baptism unto infants. As also a survey of the Confession of facih published in certain conclusions by the remainders of mr. Smith's Company. By Joh. Robinson 1614.

Apologia justa et necessaria quorumdam Christianorum, aeque contumeliose, ac communiter dictorum Brownistarum, sive Barrowistarum. Per Johannem Robinsonum, Anglo-Leidensem, suo et Ecclesiae nomine, cui praefigitur 1619.

Dit werk werd in het jaar 1644 ook in het Engelsch vertaald en uitgegeven onder den titel:

Just and necessary Apology of certain Christians not lese contumeliosly than conmonly called Brownists or Barrowists.

A Defence of the doctrine perpounded by the Synode of Dort, against John Muston and his Associates, with the Refutations of their Answer to a writing tonching baptism. Bij John Robinson. Printed un the year 1624 4^o.

A Treatise of the lawfulness of hearing of the ministers in the church of England; penned by that learned and reverend divine, John Robinson, late Pastor of the English church of God at Leyden.

Printed according to the copy that was found in his study after his decease and now published for the common good. Together with a letter written by the same author (Leyden 5 April 1624) and approved by the Church, which folleweth after this Treatise. Anno 1624 16^o.

Essays, or Observations, divine and moral, collected out of Holy Scriptures, ancient and modern writers, both divine and human, as also out of the great volume of men's manners; tending to the furtherance of knowledge and virtue. By John's Robinson. The second edition London Printed for I. Bellamie. 1638 4^o.

Jammer dat zijne Records of aanteekeningen, door hem gehouden, aangaande de vlugt zijner gemeente uit Engeland, hare aankomst in Holland, en haar overgang, verblijf en bestaan te Leiden, nimmer het licht hebben gezien en na zijn dood zijn verloren gegaan.

Het was deze Robinson, die gewoond heeft in 't Peseinshofje, en ter eere van wien voor weinige jaren een gedenksteen

[p. 381]

met toepasselijk opschrift in den muur van dat hofje naast de voorpoort, door bemiddeling zijner Noord-Amerikaansche geloofsgenooten vastgehecht werd.

Zie Chronicles of the Pilgrim Fathers of the colony of Plymonth, from 1602 to 1625, Now first collected from original Records and contemporaneous Documents, and illustrated with Notes By Alexander Young 1841; J Hoornbeek, Summa Controvers. (L.B. 1653) p. 751; Hornii, Hist. Eccl. p 553; Venoma, Hist. Eccl. T. VIII p. 354 S.; Mosheim, Kerk. Gesch. D. IX. bl. 195 vv.; Schröck, Kges. s.d. Ref.; Uter, B. S 42 ff, Henke u. Vater, Algem. Geseh. d. Chr. K. Th. IX. S. 260; Celebas, die Dissenters in England in IIIgens u. Niedners, Zeitschr. jür hist. Theolog. 1e St. S 420 ff; John Robinson enz. in Nederl. Archief van Kist en Royaards, D. VIII: Kok, Jöcher, Ned. Spect. 1865, N^o. 35.