Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 16

[Hans de Ries, Rees, Rijs, Rijke]

RIES, Rees, Rijs, Rijke (Hans de) of Hans Caspier, in December 1553 uit R.C. ouders geboren, voegde zich eerst bij de Hervormden, vervolgens bij de Doopsgezinden. De strengheid door velen in het stuk van ban, mijding en echtscheiding gedreven, stuitte den zachtmoedigen man tegen de borst, doch toevallig vernomen hebbende dat er te Waterland een doopsgezinde aanhang bestond, vrij van zulke overdrijving, bezocht bij Noord-Holland en liet zich door den Waterlandschen leeraar Simon Machielsz. in of vóór 1576 doopen en tot leeraar bevestigen. De Ries was kassier op het kantoor van een handelaar te Antwerpen. Tevens was hij bekend geworden met den 21 jarigen voorbeeldigen doopsgezinden martelaar Hans Bret, in 1676 gevangen genomen, en ten volgenden jare gedood. Met diens moeder gehuwd, dreigde hun het gevaar om insgelijks gekerkerd te worden; zij poogden het te ontvlieden, doch werden op een dorp bij Antwerpen achterhaald. Zulk een diepen indruk maakte zijn vrome taal op de regering, dat men hem ontsloeg. Nu reisde hij met zijne vrouw naar Zeeland, doch zij werden te Middelburg, zoo het schijnt, door toedoen van eenige hervormde predikanten, in hechtenis genomen, doch op voorspraak van een vriend te Dordrecht ontslagen. Nu zocht hij veiligheid aan de grenzen, doch vond die ook te Aken niet, werwaarts hij zich begeven had. Naar Noord-Holland weergekeerd, bragt hij in 1577 onder de Waterlandsche doopsgezinden een naauwere vereeniging te weeg, en trad als leeraar onder hen op. Hier verwierf hij de vriendschap van Dir

[p. 331]

Volkertsz. Coornhert, die hem ook in kennis bragt met Hendrik Laurensz. Spieghei. Groot waren zijne verdiensten jegens de broederschap, tot welke hij was toegetreden; hij zorgde evenzeer voor hare uitbreiding als voor het prediken. Ook behartigde hij met ijver hare belangen en bevorderde vrede en eensgezindheid. Zoo ontmoeten wij hem in 1579 met de doopsgezinde leeraars te Emden in onderhandeling, waarvan een onderling verdrag, ook door meer dan een Noord-Nederlandschen leeraar onderschreven, het gevolg was. In 1591 trad hij in een geschrift als warm verdediger der Doopsgezinden op. Twee jaren later vestigde hij zich te Emden, waar hij tot in 1598 de Waterlandsche gemeente bediende. Naar Alkmaar teruggekeerd, blee. hij aldaar tot zijn dood, den 14 Sept. 1638. Denys van der Schuere hield eene lijkrede op hem over Gen. 25:7-10.

Hij schreef: Belydenisse, (1581) Haarl. 1618 verm. met aanteek. en schriftuurplaatsen, door Pieter Jansz. van Wormerveer, Alkmaar 1686 8, met eene voorr. van Engel Arendsz. van Dooregeest, 1716.

Tractaatje, handelende 1 van het recht gebruik van de Tonge. 2 Van de Gierigheid. 3 Van getrouwe en ongetrouwe vrinden. 4 Van de lijdzaamheid.

Zie Schijn, D II bl. 488 489; Klaar bewijs vau de eeuwigheid en godheld van Jesus Christus. tegen Daniël Zwicker te Haarlem, 1672 8.

Als voren tegen Nittert Obbensz. Hoorn 1627.

Tractaat, genaamd, Ontdeckinge der Dwaallingen, Misduidingen der Heilige Schrift, en verscheidene misslagen, begreepen in zeker boek genaamd, Raech-besem enz 1627.

In 1581 of 1582 verscheen, zonder zijn naam, doch in 1603 met zijn naam, (de 4e druk) Zendbrief waarin begrepen is een korte bekentenisse, bevestigd met de Heilige Schrift van eenige stukken, betreffende de menschheid van Christus en het voortkomen derzelve; Item bewijs uit de Heilige Schrift, dat Maria is uit den zaade of geslachte Davids.

Het is onzeker of zijn geschrift, ten verzoeke der Duitsche of overlandsche Doopsgezinden opgesteld, over de menschwordinge des waaren Emanuels, Jesus Christus, om te strekken o.a. om de vereeniginge tusschen de Waterlandsche en Hoog-Duitsche Doopsgezinden te meer te bevorderen, is gedrukt. Lied of Gezangboek, Alkmaar 1604, later merkelijk vermeerderd, met bijvoeging der Psalmen van Datheen, verscheidene malen herdrukt, en somtijds uit drie, soms uit vier deelen bestaande, terwijl achter aan doorgaans gevonden wordt zijne Belijdenisse, in 1610 voor de eerste maal gedrukt. Achter deze vindt men eenige aandachtige gebeden en eene zielroerende beschouwinge

[p. 332]

of overweginge van Christus, verheven aan den kruice, als de geestelijke Metaalen slange, ter geneezinge onzer zielen, ook het werk van de Ries. Hoorn, 1618 8, 1643 12, 1658 12, Amsteld. 1700 12.

Offer des Heeren 1614 in 12, meermalen gedrukt.

Historie der Martelaaren, of waarachtige getuigen van Jezus Christus, die de Evangelische waarheid in veelerleye Tormenten betuigd, en met hun bloed bevestigd hebben, sint het jaar 1524 tot deezen tijd toe; waarby ook gevoegd zyn hunne Bekentenissen, Disputatiën en Schriften, uitdruckende hun lieder leevende Hoope, krachtig Geloove en brandende liefde tot God en zijnne Heilige Waarheid, Haarlem, 1615, 4, merkelijk vermeerderd in folio, Haarlem 1631 met den titel: Martelaars spiegel der weerelooze Christenen, Zedert Anno 1524.

Het Fonteintje; zijnde een korte onderrichting, daarin alle menschen vermaand worden, die waarachtige Spyze en Drank des eeuwigen levens aan zyne rechte plaatse met hooger begeerte te zoeken; mits eene Openinge, hoe zij zich tot die ontfangelijkheid deszelfs bereiden zullen, over veele jaaren uitgegeven door Hans de Ries, Herdruk in de Ryp 1642 12.

Hij is in den ouderdom van 65 jaren in 1619 door Michiel Mierevelt geschilderd. In 1744 berustte dit portret by Jeronimo de Bosch, apotheker te Amsterdam. In het hier na te melden werk van Schijn, vindt men zijn afbeelding door J.C. Philips gegrav. met een 4 regelig vers van Adr. Spinneker; zijn afbeelding door Miereveld heeft Joost van den Vondel met een lofdicht vereerd.

Zie Denys van der Schuere, Lijkrede op de Ries, Amst. 1658 8. Korl verhaal van het Leeven en Daaden van Hans de Ries, Oudste en Leeraar der Waterlandsche gemeente. Met eenige zijner en andere geschriften, Zendbrieven, predicatiën en gebeden, dienende tot oeffeninge in de godzaligheid. Gedr. in de Rijp Claas Jacobsz. 1644 12;

Schijn, Geschiedenis der Mennonieten. In bl. 43, 156, 270, 482, 522 523 D. III bl. 2, 9, 76, 81, 85, 91 D I 93, 95 103, 106, 109, 117, 27, -130, 401 J. van Vondel, Poëzy, D. bl. 577.

Blaupot ten Cate, Geschied der Doopsgez. en Friesl. D. I. bl 144, 264, in Holland, Zeeland. en Utrecht, D. 1, bl. 42, 116, 193; 264, 274, 383 D. 10, bl. 210, 216; De Wind, Bibl. v. Gentieds, bl. 596; Glasius, Godg. Nederl.; Kobus en de Rivecourt; Muller Cat. v. Portret.