Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 15

[Eduard Poppius]

POPPIUS (Eduard), omstreeks 1577 te Enkhuizen geboren, studeerde te Leiden in het Staten-Collegie, werd proponent en in 1599 predikant te Amstelveen, van waar hij in 1607 naar Gouda werd beroepen. De partij van Arminius toegedaan, onderteekende hij in 1610 de remonstrantie, en werd van nabij in de kerkelijke twisten, die toen het vaderland verscheurden, betrokken. Hij stond om zijne geleerdheid en ijver in hooge achting bij de Remonstranten, doch laadde vooral door zijn bekend werk: de enge Poort het misnoegen der contra-remonstranten op zich. In dit werk sprak hij niet slechts rondweg zijne overtuiging uit, maar verdedigde ook in de voorrede, de beschuldigingen, die men tegen hem en zijne broeders had ingebragt; overigens was het stichtelijk van inhoud. Trigland nam in zijn Cracht der Godsaligheid de pen er tegen op, doch Poppius beantwoordde hem in drie stukjes, na zijn dood gedrukt. Door de Staten van Holland, aan het vacante Oudewater voor eenigen tijd bij leening toegewezen, werd hem, in weerwil der regeering, het prediken met geweld belet. Voor de synode te Dordrecht gedaagd, nam hij een werkzaam deel aan al hetgeen de Remonstranten op die Kerkvergadering verrigtten. Den 6^den Julij 1619 werd hij buiten de grenzen der republiek gevoerd. Weinige maanden later (4 October) nam hij de aanstelling tot mededirecteur der Societeit aan en belastte zich met de ‘bestelling der kerken’. In het vaderland teruggekeerd, wenschte hij zijne geloofsgenooten, vooral die zijner vorige gemeente, mondeling te troosten, gelijk hij zulks reeds schriftelijk gedaan had, doch zijne terugkomst vond geen gunstige voorteekenen.

[p. 424]

Hij had haar laten vergezellen door een brief aan den Goudschen predikant Bartholomeus Nicolai, die zoo hoog werd opgenomen, dat de magistraat van Gouda den 18^den November 1621 een plakkaat tegen hem, zijne huisvrouw en kinderen deed afkondigen, waarbij voor zijne gevangenneming, behalve de reeds door de Staten uitgeschreven f 500, nog f 300 werden toegezegd. Hij bleef echter de Goudsche Remonstrantsche gemeente heimelijk bedienen. In Januarij 1623 werd hij, gelijktijdig met Niëllius, die, even als hij, binnen-directeur was, door laag verraad in hechtenis genomen, en in Mei tot eene eeuwige gevangennis veroordeeld, naar Loevenstein vervoerd, waar hij den 9^den Maart 1624 overleed.

Hij gaf in het licht:

Monodia. 1597. 4^o.

Christelijke Religie, 12^o.

De enge Poort ofte Predikatiën over eenige voortreffelijke Texten ofte Spreuken der H. Schrifture, in de welcke voornamentlijck gehandelt wordt:

1^o. Van de Gheboden Godts en Christus, die de menschen gehoorsamen moeten om salig te worden.

2^o. Van de ware gehoorsaemheyt der gheboden Gods en Christi.

3^o. Van de nyeuwe Creature ofte wedergeboren mensche en van de nyeuwe scheppinge ofte wedergeboorte zelve, waardoor de mensche bequaam wordt om God en Christus gehoorsaam te zijn.

4^o. Van de strijdt des Vleesches ende des Geestes in 't volbrengen van dit werk der gehoorsaamheit.

5^o. Van 't eevwige leven, hetwelke Godt in Christo belooft heeft, en geven zal den genen, die Zijn geboden na Zijn wille gehoorsaemt zullen hebben, ter Goude, 1616, in 4^o.

Midtsg. het Aenhangsel van de Enge Poorte ende een Tractaat van de erghernissen. Rotterd., 1630.

Tegen deze hernieuwde uitgave deed Trigland in het licht verschijnen:

De cracht der Godsaligheit. - Midtsg. een Handtboexken, alsmede Siecken-troost. Alles met groote vlijt ende neerstigheyt te samen gestelt door Ed. P. Tot Rott. bij J. Naeranus, 1649.

Ontdeckinghe van den oproerighen gheest der Contra-Remonstr. ghes. binnen Oudewater. Vervatende een Verhael van 't ghene ghepasseert is.... de Stat. v. Holl. schriftelijck overgelevert 22 Jan. 1618.... Met een Voor-r. ende Na-reden, enz.

Christel. vermaninghe van de ghetrouwe herders (teghenw. uytlandich....) aen haer gemeente enz., 1619. geschreven in ‘Waelwijck desen 31 Julij.’

Ghebedt der Verdruckte.... ghemeinte J. Chri.... in de provintie van Hollant tot Godt, enz., 1619.

[p. 425]

Troostlijck Nienwejaer.... 1620.

Antwoordt op de calumnie der Contra-Rem,, daermede sij de Remonstr. predicanten om voorstandt van de evang., waerheydt ende vrijheijdt der Consicientie ghebannen zijnde, valschelijck beschuldighen, dat sij papisten zijn, enz., 1620.

Christelicke vermaninghe van de ghetrouwe Herders (tegenwoordigh uytlandich sijnde) aen hare bedruckte Gemeente.... Ghedruct in 't jaer 1619. ondert. ‘in Waelwijck’ desen 31 Julij 1619.

Troostlick Nieuwe-jaar, den christelijcken Gemeynten der Remonstranten, die in de vereenichde Neder-landen vervolghingen lijden, toeghesonden van weghen hare Herders ende Leeraers, om voorstant van waerheyd ende van vrijheyt der conscientie in ballinghschap verdreven zijnde. Ghedr. in 't jaer 1620.

Aenhangsel van de Enge-Poort, vervatende de verclaringhe over de woorden des Ap. Pauli, 1 Cor. 16:13. Bij forme van predicatien gestelt, ende in twee predicatien af-gedeylt... Mitzg. een Tractatien inh. de wercinghe tot de oprechte christelijcke Godsdienst behoorende enz. Tot Enghuysen, bij Deodatus Waermondt.

Brief van Eduardii Poppiï, voor desen predicant der ghemeenten binnen der Goude, ghevangen om de waerheyt Chr. tot Haerlem. Uyt de ghevangenisse ghesonden aen zijn Huysvrouwe Fransoyse van Wassenhove. Ghedruckt buyte Haerlem, in 't jaer o.H. 1623.

Nieuwe-jaer, vervatende stoffe tot goede ende vreedsame bedenkinghen ende Raetpleginghen over Religions-saken in dese bedroefde tijden. Voor magistraten, Leeraers en de gemeene ingezetenen van de vereenighde Nederlanden. Anno 1621. Brandt, IV 425.

E. Poppii Twee Brieven, D'eene aen Bartholonenm Nicolai, Contra-Remonstr. pred. binnen ter Goude, daerop een swaer vonnisse van de E. Magistraet ders. Stede op den 18 November teghen Poppium gevolght is. D'ander aen de Remonstranten Ghemeynten binnen ter Goude, daer in van de eerste Brief ende 't vonnisse daerop ghevolght ghesproken wordt. Ghedruckt in 't jaer o.H. 1621.

Nieuwe-jaer vervattende Twee Brieven.

Aenwijsinghe van de misslaghen van B. Nicolai van hem tegen waerheyt ende liefde begaen in sijn Clare ende nootw. antwoorde, etc. 1622.

Brief van Ed. Poppii .... ghevangen .... tot Haerlem...., aen syn huysorouwe Françoyse van Wassenhove, 1623.

Aenhanghsel.

Sieckentroost.

Verklaringhe over de woorden des H. Euang. Matthei

[p. 426]

XVIII vers 7 in forme van predic. ghestelt, ten dienste van de remonstr. ghem. Christ. binnen der Goude, ende alle Remonstr. gez. Christenen in wat plaetse se sijn. Ghedr. 1622.

Handt-boecxken van de gheboden Godts ende J. Chr. 1621.

Kleynoodt, vervatende eenige schriftgens, d. Eg. Poppii,... dewelcke nae sijn overlijden ghevonden sijnde etc. Amst., 1647, 8^o.

Sieckentroost, dat is: Aenspraecke, Onderwijzinghe ende Vermaninghe aen de crancke luyden van allerley soorten onder de Christenen, enz.. door Ediardum Poppium. zalgr. gheda. In sijn leven Bedienaer des H. Euangelii binnen der Goude. Ghedrncet in 't jaer o.H. 1625.

Poppius Eurypylus, ofte korte Ontdeckinghe der bedrieghelijckheydt van de oogh-schijnenden Enghe poorte Eduardi Poppii.... tot bewijs dat daerinne den eenvoudighen in de handt gesteken wordt de grond van de leere der Sociniaensche Wederdooperij... voor.... loopers wyse gestelt ende uytgegheven door Johannem Cloppenburgh, Dien. J.C. in zijne Ghem. tot Amstelredam, voor M. Jz. Brandt. 1628.

Aenteyckeningen, ofte historisch verhael van 't gene tusschen den Syn. Nat. ende de gecit. Remonstranten in ende buyten de Synod. Vergaderingen is ghepasseert; mitzg. 't gene daerop gevolght is. Amst., 1649. Met voorrede van C. de Leevw, te vinden achter de Kerck. Historie van Uytenb. 1649.

Hetzelfde en eenige dingen meer. Met een voorrede, dienende tot wechneminghe van scheuringhen. Amst., 1649. 8^o.

Zie Cattenburgh, Bibl. Remon., p. 118 seqq.; Brandt, Hist. d. Ref., (Reg); Tideman, Rem. Broeders, bl. 16, 30, 71 blad 232; Veeris, Kerk. Alph., bl. 159; Paquot, Mém., T. I, p. 86 suiv.; Muller, Bibl. van Pamfl.; Rogge, d. Rem. Geschr., bl. 104, 129; Glasius, Godgel. Nederl.; Muller, Cat. v. Portr.