Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 15

[p. 264]

[Dirk Philipsz]

PHILIPSZ (Dirk), tijdgenoot, zoo niet voorganger, ten minste ambtgenoot van Menno Simons, in den kerkelijken dienst werd in 1504 geboren en behoefde voor niemand onder de Mennonieten in eerwaardigheid en geleerdheid te wijken.

Men heeft van hem:

Een schoone vermaninghe ende eerste onderwysinghe van den waerachtighe kennissen Godts. Gedr. in 't j.O.H. 1558. 8^o.

Een lieflicke vermaninghe uut des Heeren woort, in den welcken ondersceydelic ende ordentlick geleert wort hoe dat die christ. ghem. sal handelen met dieghene, die haar in die gemeenschap der heyligen hebben begeven ende alsdan noch in openbaer dootlycke werken des vleysches bevonden worden. 8^o. z. pag.

Enchiridion of hantboecxken van de Christ. leere ende religion: in eerste forma begrepen, ten dienste van alle liefh. der waerheit - ut die H. Schrift ghemaect, van nieus gecorr. ende vermeerdert door D P.

Item om alle puncten, spreuken ende vermaninghen te vinden... hier achter een ... register ... Oock so syn de annotaciën op de veerskens gestelt en allen tot behulp van den leser, ghedr. in 't jaer O.H. 1574, 1578, 1579, 1600. 12^o. Haarl. 1627. 12^o. Bij den druk van 1627 is gevoegd: Wederlegging op Twee Zendbrieven van Sebastiaan Franck.

In dit handboekje komen elf werkjes en drie brieven voor.

Een zeer schoone, troostryke en Christelyke Zendbrief geschreven en gezonden van die huysvrouwe van J. den S., dewelke te Antwerpen gevangen lag, en heeft daarna om de getuygenisse der waarheid aldaar haar leven gelaaten. 1579. 12^o. Z. plaats of naam des drukkers.

Een korte bekentenisse ende belydenisse van den eenigen, almachtigen, levendigen Godt, Vader, Soon ende Heylige Geest etc. Met noch sommige andere leerachtige boecxkens - by den autoer desselvigen gemaeckt, voertyts verscheyden gedruckt, ende nu om des leesers geryffelicheit by een gevoeghet D.P. Gedr. in 't jaer 1564, 32^o.

Van den doop O.H.J. Christi, bekentnisse door D. Philips. Metg. een beantwoordinghe derselver bekentenisse door J. Kimedoncium ... Middelb. by Jeroen Wullebrechts. 1589.

Een Zendbrief, uit reine broederlyke liefde, aan de vier steeden geschreeven, om de twistigen tot den Christelyken vreede en Godzalig leeven te vermaenen.

Een kort doch grondig verhaal van den twistigen handel, en het onschriftmaatig oordeel, - dat in Vriesland, onder zommigen, die men de Vlamingen noemt, gegeeven is.

[p. 265]

Een Appendix aan (dit) Boekje van den twistigen handel in Vriesland enz. met eene Apologia of Verantwoordinge enz.

Deze drie stukjes zijn geschreven in den jare 1566 en gedrukt 1567 8^o., ter gelegenheid en tot beslissing van zekere ongenoegens, welke, omtrent dien tijd, in Friesland, door sommigen uit Vlaanderen derwaarts gekomen Mennonieten waren veroorzaakt, wegens zeker verdrag, het verbond der vier steeden genaamd, hetwelk door de Mennonitische gemeenten in Friesland was vastgesteld.

Van den echt der Christenen, hoe die van God bevolen (is) en van de Geloovigen na de Schrift moet gehouden en gebruikt worden; geschreven en voleind den 7 Maart 1568, en ongetwijfeld omtrent dien tijd gedrukt. Ook werd het herdrukt te Haarlem 1602 en in 1644, bij Hans Pesschiersz. van Wesbusch in 8^o., en te Amsterdam, bij Pieter Cornelissen V.S. ook in 8^o. Achteraan is, in den eerste, nog gevoegd een Appendix over dezelfde stoffe door P.C.H.

Catechismus, d.i. korte uyttocht uyt de H. Schrift en mede uyt de fundamenten of handboecxkens van Menno Simons en Dirk Philips. Haarl. 1631. 8^o.

In de verzameling van liederen door P. Gryspeer uitgegeven, is het 3^de van D. Philipsz, teghen de doolinghe van Adam Pastoor. In dit lied geeft hij een uitmuntend getuigenis van Jesus Christus, zijne waarachtige Godheid, eeuwige Zoonschap en voor de zondaar zoo hoognoodige Middelaarsambt, van door hem weder met God verzoend te worden.

Hij schreef gelijk Menno Simons zijne werken in het Nederduitsch en wel in zuiverder duitsch dan die van Menno, ofschoon hij vooral niet minder taalkundig was.

Hij schreef ook nog in het Fransch een Nader Tractaat over den Ban dan hetgeen in zijn Handboekje voorkomt. Zijn portret vindt men bij Schijn, Gesch. der Mennon. D. II, bl. 324. Hij overleed in 1570 te Emden.

Zie H. Schijn, Geschiedenis der Mennonieten, D. II, bl. 110-114 325 enz., D. III, bl. 4, 7, 235; M. Simons Werken, bl. 175; M Schagen, Leerreden over de Kerk der Nederl. Doopsqez. en dezelver Reformatie vertoond, bl. 64; J. d'Outrein, over het Nieuw Jesusalem, gebouwd op het Fondament der Apostelen, (Amst. 1712, 8^o.) p. 355; G. Cassander, Praefat. Libr. de Baptism. Parvulor. ad Dal. Jul. Cliv. Oper. p. 671, 672; Ten Cate, Gesch. d. Doopsgez. in Friesl.; Van der Aa, N.B.A.C. Woordenb.; Rogge, Geschrift. betreff. de Ned. Herv. Kerk, bl. 53, 54; Van Doorninck, Bibl. van Nederl. Anom. en Pseudon. bl. 50, 106. Cat. d. Maatsch. v. Ned. Letterk. D. III, bl. 62; Muller, Cat. v. Portr.