Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 15

[Willem Emmery Baron de Perponcher]

PERPONCHER (Willem Emmery Baron de), Heer van Wolfaartsdijk; zoon van Jacob Arend, baron de Perponcher Sedlnitzky, raadsheer in het hof van Holland, en van Jacoba Maria van Wassenaar, werd den 14^den April 1740 te 's Hage geboren. Hij genoot een zeer godsdienstige opvoeding, waarvan de indrukken zich door geheel zijn volgend leven hebben vertoond. Door zijne stand en vermogen boven de verpligting, tot het kiezen van een winstgevend beroep, verheven, volgde hij alleen zijne verpligting als mensch, en werkte, zoo veel in hem was, mede ter bevordering van algemeen menschengeluk. Hij oefende zich aan de Hoogeschool te Utrecht in de letteren en verwierf den doctoralen graad, na het verdedigen eener dissertatie de Origine dynastiarum Hollandiae (Traj. ad Rhen. 1765). In 1769 werd hij lid der stedelijke regering te Utrecht en later in de staten van dat gewest wegens de ridderschap beschreven; en schoon zijn mannelijken leeftijd in de treurige burgergeschillen viel, waarvan juist het Sticht het middelpunt was, heeft niemand hem echter van hardheid noch zucht tot reactie voor den tegenstand, in 1785 en later, in zijne hooge betrekkingen ondervonden, kunnen beschuldigen; integendeel was hij zóó vredelievend, dat de geringe straffen, die hij later als vrederegter soms moest opleggen, hem zoo zeer tegen de borst stieten, dat hij dit ambt nederlegde. In zijn 72-jarigen ouderdom werd hij, door de aftrekkende Franschen, in 1813, met andere aanzienlijke Utrechtsche burgers, als gijzelaars mede naar Frankrijk gevoerd, en aldaar in de gevangenis gezet, doch door de tusschenkomst van Hollands gewe-

[p. 192]

zen koning Lodewijk, met zijne lotgenooten in vrijheid gesteld, en weldra door de komst der bondgenooten te Parijs aan zijn vaderland terug gegeven. Hij zelf heeft dit een en ander in het 5^e deel zijner Spreuken, Overwegingen enz. beschreven; doch zijne bescheidenheid gedoogde niet er bij te voegen dat zijne lotgenooten, met hem getroost, bemoedigd en versterkt werden, zoodat een hunner betuigde ‘zonder Perponcher zoude elk onzer onder de ramp zijn bezweken.’ Bij de herstelling der Utrechtsche hoogeschool werd hem de waardigheid van curator opgedragen, die hij, hoewel hij reeds den ouderdom van 74 jaren had bereikt, met allen ijver bekleedde. Hij aanvaardde haar met eene Aanspraak aan den Akademischen Senaat en de studerende jeugd, in 1815, met eene andere Aan de op 's Rijks Hoogeschool te Leyden studerende jongelingschap, in 1816 uitgegeven. Bovendien was hij bestuurder van het Utrechtsche genootschap van Kunsten en Wetenschappen, en arbeidde nog in hoogen ouderdom voor het heil der maatschappij en de vorming van uitstekende burgers. Hij overleed den 25^sten Junij 1819, ruim 79 jaren bereikt hebbende.

Hij huwde Agnes Clara Voet van Winsen, die hem verscheidene kinderen schonk.

Zijne talrijke schriften dragen alle den stempel van zuivere verlichte godsvrucht en vurige liefde voor de menschen, als kinderen van den besten vader.

Als dichter heeft hij echter slechts aanspraak op weinig meer dan middelmatige verdiensten, en haalt hij in kunstvermogen niet bij zijne voor hem gestorvene vrienden van Alphen en van de Kasteele, in wier geest en smaak hij zijne dichtstukken opstelde.

Hij gaf in het licht:

Le Triomphedu Christien, traduit de l'Anglais du Dr. Young. Utr. 1767.

Zedekundige Brieven over 't Geluk. Ald. 1769-1772. 2 d.

Grondbeginselen van de algemeene wetenschap der schoonheid, samenstemming en bevalligheid. Ald. 1770.

Instruction d'un père à son fils. Ald. 1774.

Rapsodie of 't Leeven van Altamont. Ald. 1775. 2 d.

(Deze alle onder de spreuk: Sendimus ad caelestam patriam of de eerste letters er van).

J.D. Michaelis, Nieuwe overzetting des Ouden Testaments, in 't Nederduitsch overgebragt. 9 deelen. Utr. 1776-1789, van Job tot I Samuel ingesloten, vervolgd en voleind door professor Y. van Hamelsveld.

Brieven aan den Heer van Alphen, bij geleegenheid zijner Theorie der Schoone Kunsten en Wetenschappen. Ald. 1778-1780. 8^o.

[p. 193]

Brief van eenen Eendragtsminnaar aan zijnen vriend. Ald. 1779.

Nieuw Nederlandsch Speldeboek (T.A.O.P.). 4^de druk. Ald. 1809.

Lofzangen in Proza, voor kinderen uit het Engelsch vertaald. Ald. 1783.

Algemeene Catechismus voor de Burger jeugd. Ald. 1788.

Onderwijs voor kinderen van drie tot zeven jaar. Utrecht, 1782. 3 d. 3 dr. Ald. 1815.

Nieuwe Aardrijksbeschrijving voor de Nederlandsche jeugd. 3 d. Ald. 1784-1786.

De Hedendaagsche Stoïcijn. 2 d. Ald. 1786-1787.

Beschouwende Godgeleerdheid. Ald. 1790.

Kleine lesjes voor Mimi. Ald. 1791.

Vraagoeffening voor jongelieden. 2 stukken. Ald. 1792.

Overdenkingen. Ald. 1793.

De Wijsgeer der Natuur en der Openbaring. 2 d. Ald. 1797.

Korte omschrijving van den Prediker. Ald. 1798.

De Zuid-Bevelandsche Dorpsleeraar. Ald. 1799.

Bijbel-Oeffening. 2 d. Ald. 1803.

Tafereel van Gods weg met den mensch. Ald. 1803.

Aan de leeden der Beschaafde Wereld. Tweede uitgaaf. Ald. 1804.

De drie boeken van Salomo. Ald. 1804.

De Lente, een Gedicht, naar 't Hoogd. van Kleist. 2^e dr. Ald. 1804.

De oude Cato en de droom van Scipio, naar 't Latijn van Cicero. Ald. 1784, 1788, 1804.

Gedagten over 't Sentimenteel. Ald. 1786, 1804.

Dichtkundige Bespiegelingen. Ald. 1783, 1804.

Mengelwerk. Ald. 1775, 1786, 1804.

Het Lijden van den Messias. Ald. 1806.

Het Leven van Jesus en Zijne Heer. Ald. 1808.

Gedichten, Tweede vermeerderde uitgaaf, in één deel. Ald. 1808.

De verzameling bestaat uit oorspronkelijke en vertaalde, meest rijmlooze dichtstukken over ernstige en stichtelijke onderwerpen, een soort van Georgica, in drie zangen, getiteld: De Zeeuwsche Graanbouw, en een bijna gelijkstaand opstel: Palemon, Duingedicht geheten, mede in drie zangen, en beide door aanteekeningen opgehelderd. Deze beide gedichten behelzen vele agrarische bijzonderheden, voor den practischen landbouwer.

Alle de Brieven van Paulus, in drie deelen. Ald. 1805-1809.

Spreuken, Opgaven, Overweegingen, Bepalingen, Gronden. Utrecht, 1809-1814. 5. D.

[p. 194]

De Navolging van Jezus Christus, in 4 Boeken, deor Thomas à Kempis, naar 't Latijn vertaald. Ald. 2 d. 1811.

Het Oude Testament der voorbereiding van 't Nieuwe Testament. Ald. 1812.

De Geest van 't Evangel. Christend. 3 Stukjes. Ald. 1813.

Twee Brieven aan Mr. R. Feith bij gelegenheid der verzameling van eenige losse stukjes van J. Greeve. Ald. 1814.

Joseph of de Broederhaat, Zededicht in Proza met eenige Mengelingen in 4 stukjes. Ald. 1815, 1816.

Aanspraak aan den Academischen Senaat en de studeerende Jeugd op Utrechtsch Hoogeschool. 1815. Benevens Aan de op 's Rijks hoogescholen studeerende jeugd. Ald. 1816.

Wijsgeerige gronden. Ald. 1817.

Bespiegelende wandeling door het Oude Testament; met overwegingen rakende de wijze, op welke deszelfs boeken en derzelver deelen met het meeste nut, naar de order des tijds zouden kunnen geleezen worden; benevens verklarende opgaven van den inhoud der prophetiën. Ald. 1818.

Oproeping, Aanmoedigings-roep en Drang-roep aan Israel. Ald. 1818.

Overweegend verslag van den oorsprong en voordgang, zoo der verwildering als der beschaving onder de menschen en volken, naar den loop der geschiedenis ingerigt. 1^ste deel. Ald. 1819.

Er bestaat ook eene bloemlezing uit zijne schriften.

Zie H. Roijaards, Oratio de G.E. à Perponcher, in Anal. Acad. Rh. Traj. 1819, 1820; N.O. van Kampen, Gesch. d. Ned. Lett. en Wetens. D. II, bl. 582; Witsen Geijsbeek, B.A.C. Woordenb. D. V, bl. 68 volgg.; Perponcher's Spreuken D. V; H. Bosscha, Gesch. d. Staatsomwenteling in 1813, D. I, bl. 222; Dagverhaal van het gebeurde gedurende de gijzelaarschap van de heeren de Perponcher, Ram, Singendonck en Buddingh, Nov. 1813 in v.d. Monde, Tijds. D. II, bl. 49; Sepp, Proeve eener Pragmatische geschiedenis der Theologie, bl. 60, 71, 122 volgg. (2^e dr.); Collot d'Escury, Holl. roem, D. IV (2) bl. 353, 354; Ypey, Gesch. d. Christ. Kerk in de XVIII eeuw, D. VIII, bl. 266-449; Bouman, Gesch. d. Geld. Hooges. D. II, bl. 467, 469; Glasius, Godgel. Ned. Galerie des Contemporains, T. VII, p. 389; Nieuwenhuis, Woordenb. der Zamenl.; Kobus en de Rivecourt.