Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 14

[Otto II]

OTTO II, Graaf van Gelre, zoon van Gerhard en van Margriet, dochter van Hendrik, hertog van Brabant. In 1233 nam de kerk en het kapittel van Emmerik hem tot kerkvoogd aan. Dien ten gevolge ontstond er geschil tusschen hem en Otto van Holland, bisschop van Utrecht, dat den 31 Julij 1235 werd bijgelegd. De beschuldigingen van ketterij tegen de Stadingers, waar aan de aartsbisschop van Bremen en de geestelijkheid een groot gewigt hechtten, veroorzaakten de prediking van een kruisvaart tegen hen. Otto, nevens de hertog van Brabant en de graven van Holland en van Cleve trokken derwaarts en allen namen deel aan de overwinning, die den 24 Junij 1234 op deze ongelukkigen behaald werd. Otto verwaarloosde geen gelegenheid om zijn gebied uit te breiden. In 1336 kocht hij Grolle met regtsgebied, gruit, munt

[p. 250]

en verder toebehooren van heer Hendrik van Borculo. In datzelfde jaar deed Otto hulde aan den bisschop van Luik, wegens de leenen, die hij van hem hield; deze verpligting verhinderde hem echter niet Johan en Waleram van Limburg tegen hem bij te staan. Drie jaren sloot hij met zijn oom Hendrik, hertog van Brabant, een nieuw verbond en hij beloofde hem hulp tegen een ieder, in alle voorkomende zaken. De Munstersche geschiedschrijvers verhalen dat Otto oorlog voerde tegen Ludolf van Holte, bisschop van Munster, dat hij in een gevecht gevangen werd en dat hij tot losgeld zijn heerschap Goije aan den bisschop moest leen maken.

Pontanus stelt deze gebeurtenis op 1254, doch van Spaen bewijst dat zulks onmogelijk is en betwijfelt de geheele zaak. Nadat Innocentius IV keizer Frederik in 1245, op de kerkvergadering van Lyons, van de kroon vervallen was verklaard, werd deze ook aan graaf Otto aangeboden. Hij liet zich echter door dien hoogen rang niet verblinden en vergenoegde zich met den hertog van Brabant de belangen van Willem, graaf van Holland voor te staan. Hij hielp hem Aken en Keizerweerd belegeren en leende hem 16.000 mark zilvers, waarvoor hij den burg van Nijwegen met heerschap, leen- en dienstmannen en al het toebehooren in pandschap verkreeg. Otto zag zich echter verpligt dezen burg met geweld te veroveren. Na dat Aken in handen van Willem was gekomen, werd hij er door den aartsbisschop van Keulen, in tegenwoordigheid van vele vorsten, onder welke Otto, gekroond, Gysbregt van Amstel en Herman van Woerden achtten zich gebelgd over de afzetting van hunnen bloedverwant Gooswijn als bisschop van Utrecht en zij verbonden zich met de heeren van Goor, van Almelo en van Voorst, om den nieuwen bisschop Hendrik van Vianden, te beoorlogen. Na eenige slooperijen, bestemden beide partijen een dag om de zaak door het geluk der wapenen te beslissen. Hiertoe werd den 16 Junij 1252 vastgesteld. Des avonds van dien dag keerde Hendrik als overwinnaar terug. Onder de gevangenen, die hij medebragt, bevonden zich de heeren van Amstel en Woerden, die gebonden naast zijn paard geleid werden. Door tusschenkomst van den koning en van den aartsbisschop werd de vrede gesloten, en Willem trok onmiddelijk naar Frankfort, waar hij tegen het begin van Julij eenen rijksdag had uitgeschreven, werwaarts Otto hem vergezelde. De bisschop maakte van diens afwezen gebruik om in de Veluwe te vallen en alles te vuur en te zwaard te verwoesten. Hij bragt binnen Utrecht eenen rijken buit en een groot aantal gevangenen. Het voordeel dat hij daardoor genoot, was toereikende tot het vesten van het slot Vredeland, dat hij tegen de heeren van Amstel

[p. 251]

liet bouwen. Otto werd hierdoor tot den vrede gedwongen, die in 1253 tot stand kwam. Otto nam geen deel aan den oorlog die in 1253 tusschen den Roomschen koning en Margriet, gravin van Vlaanderen, gevoerd werd. Hij wordt niet genoemd tusschen de verbonden vorsten, die den 4 Julij bij de overwinning te Westcappel tegenwoordig waren, maar toen Karel van Anjou, broeder des konings van Frankrijk en vele Fransche heeren, in 1254 Margriet te hulp kwamen en Henegouwen innamen, heeft Otto zich mede beijverd om de grenzen van het Rijk tegen hem te verdedigen, en hij heeft deswegens vele diensten gedaan en kosten aangewend, die hem door eene verhooging der pandpenningen van Nijmegen vergoed zijn. Ook ontving hij het slot Ooy als een rijksleen, benevens al hetgeen de edele Barthold van het rijk gehouden had. In 1256 was Otto middelaar tusschen Guido van Dampierre, graaf van Vlaanderen en Floris V, graaf van Holland. Het is echter niet denkelijk, dat hij zijnen broeder zal hebben bijgestaan in den oorlog tegen den hertog van Brabant en de burgers van Luik, dewijl hij in 1257 uitspraak tusschen hem deed. Otto had vervolgens nieuwe oneenigheden met den bisschop van Utrecht, die met het verdrag van den 5e Mei 1258, en met het kapittel van Zanten, die met dat 17 Maart 1259 werden bijgelegd. Nadat Floris, ruwaard van Holland, in de lente van 1258, te Antwerpen op een tornooij gekwest en den 26 Maart aan de bekomene wonde overleden en na hem Hendrik, hertog van Brabant, voogd van den jongen graaf Floris, gestorven was, werd Otto door de Hollanders tot voogd over Floris gekozen, terwijl de Zeeuwen de voogdij aan vrouw Aleid, weduwe van Jan van Avesnes, hadden opgedragen. Otto trok een leger bijeen met hetwelk hij naar Zeeland overstak om Aleid op te zoeken; hij landde te Reimerswale, een eiland van Zuid-Beveland, waar Aleid hare magt verzameld had. Op Vernouts-Ee viel een hevig gevecht voor, waarin Otto eene volkomene overwinning behaalde. Hij legde mede den 6 Jan. 1267 een geschil bij tusschen den bisschop van Luik en den heer van Mechelen. Dit verbond was echter van geen langen duur, want Otto viel kort daarop in Brabant om Mechelen te overweldigen, 't geen hem mislukte. De Brabantsche togt was naauwelijks afgeloopen of Otto kreeg wederom de handen vol. De aartsbisschop van Keulen, oneens met de burgers zijner stad, had een en andermaal getracht die te bedwingen. De graaf van Gulik was door de stad tot beschermheer ingenomen 't geen de aartsbisschop Engelbert zoo verdroot dat hij met zijne bondgenooten het Guliksche te vuur en te zwaard verwoestte. De graaf zocht dadelijk hulp bij graaf Otto zijn zwager, en de aartsbisschop en zijn broeder, de heer van Valkenburg, werden gevangen genomen. Hij ondersteunde verder

[p. 252]

Jan van Nassau, bisschop van Utrecht tegen Gysbregt van Amstel (1268 of 1269) en in 1271 geraakte hij in onmin met den hertog van Brabant over de stad Tiel, waarop hij eenige regten meende te hebben. Na een langdurige en roemrijke regering van 42 jaren overleed hij den 10 Jan. 1271 en werd te Grevendaal begraven, waar zijn graftombe en afbeeldsel nog te zien is. Hij huwde (1) Margriet, dochter van Dirk, graaf van Cleve, die in 1251 overleed. Zij was moeder van Elisabeth, gravin van den Berg en van Margriet, vrouw van Couey. (2) Philippotte van Dammartin, derde dochter van Simon, graaf van Ponthieu en Monstreuil, en van Maria, erfgravin van Ponthieu, weduwe van Raoul van Issoudam, graaf van Eu en van Raoul de Coucy, die Lodewijk de Heiligen op zijnen kruistogt volgde, in 1250 in den slag van Massonne sneuvelde. Zij overleefde hem en schonk hem behalve Reinold, die zijn vader opvolgde, Philippina, die met Walram, heer van Valkenburg en Montjoye huwde, Ermgard, vrouw van Dirk graaf van Cleve, en Maria, vrouw van Bell.

Zie Pontanus, Hist. Gelr. p. 145, 147, 151, 152; Chron. Tiel. p. 151, 240; Beka, Chron. Traj. p. 57, 74, 88; Chron. Colon. fol. 235; Menc. Chron. ap. Matth. Anal. T. II p. 270; Bevergene, Chron. Monast. p. 37; Melis Stoke, Rijmchr. D. III bl. BV. vs. 70 volgg. Kluit, Cod. p. 765; Klerk der laage landen. bl. 147; Charterb. van Geld. D. III passim; Slichtenhorst, Geld. Gesch. Meerman, Graaf Willem D. I bl. 294, 390. D. II bl. 188, 262. D. V. bl. 92; Wagenaar, Vad. Gesch. D. II bl. 384, D. III bl. 7, 9; van Wijn, Aanm. op D. III bl. 7, 8, 9; Nalez. bl. 136, 137, 138, 139; Bilderdijk, Gesch. des Vaderl. D. II bl. 166-171; van Spaen, Inl. tot de Hist. van Gelderl. D. II bl. 199, 204. D. IV bl. 315, Hist. van Gelderl. D. I bl. 195, 223; Butkens, Tr. de Brab. p. 282, 283; van der Chys, de Munten der Graven en hertogen van Gelderl. bl. 12-18.