Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 14

[Alexander Oltmans]

OLTMANS (Alexander). jongste zoon van den even zoo genoemden ontvanger der directe belastingen te Amsterdam en van Anna Maria van der Kloot, werd aldaar 25 Februarij 1814 geboren. Als kind ontving hij les in de teekenkunst van P.G. Bentichen, later begon hij met zelve plannen van vestingen na te teekenen en las eenige werken over de vestingbouwkunst, waarvoor hij zooveel lust en aanleg betoonde dat zijne ouders hem zeker naar de militaire akademie te Breda zouden gezonden hebben, om als ingenieur te worden opgeleid, zoo de zwakke staat zijner gezondheid daartegen geen beletsel had opgeleverd. Hij zette echter zijne teekenoefeningen voort, en vervaardigde ook eenige stadsgezigten, die niettegenstaande zijne nog geringe bedrevenheid in het teekenen, de verdienste van eene getrouwe gelijkenis bezaten, de oefening in de doorzigtkunde stelde hem evenwel ook al spoedig in staat zijne teekeningen te verbeteren. Na dien tijd ontving hij onderrigt in die teekenkunst van Beretta, doch ook dit was van korten duur, daar diens vertrek naar 's Hage, als wanneer Oltmans bij K. Karssen onderwijs in de schilderkunst ging nemen. Tot hiertee had Oltmans de teeken- en schilderkunst slechts beoefend als liefhebber, evenzoo de muzijk, waarvan hij zich eene groote mate van kennis eigen maakte, terwijl hij de viool met veel vaardigheid bespeelde. Hij was overigens op het kantoor van zijn vader werkzaam tot diens overlijden, in het begin van 1839. Nu besloot hij zich geheel aan de kunst te wijden en hield bij voorkeur zich met het vervaardigen van stadsgezigten onledig. Zijne schilderstukken zijn echter niet talrijk; het scheen dat hij zelf zijn werk niet voldoende achtte, althans niet beantwoordde aan datgeen wat het, volgens zijn oordeel, moest zijn. Later hielden andere werkzaamheden hem veel vau zijn eigentlijk kunstvak terug, zoodat hij in de laatste jaren zijns levens weinig meer de schilderkunst beoefende.

In 1845 werd hij benoemd tot plaatsvervangend of tweede secretaris der maatschappij Arti et Amicitiae en twee jaren later tot eersten secretaris, welke betrekking hij tot zijn dood toe vervulde. Ook werd hij opzigter van de vereeniging tot bevordering der beeldende kunsten ten naauwste aan de belangen van Arti et Amicitiae verbonden.

Behalve de reeds genoemde beoefening der teeken- en schilderkunst en die der muziek hield Oltmans zich ook niet

[p. 97]

literarische studie onledig, en in verband met zijne vroegere teekenoefeningen, was het vooral de theorie en de archaeologie der kunst en meer bepaald der middeleeuwsche bouwkunst, waaraan hij zijne onderzoekingen wijdde. Zijne belezenheid in de geschiedenis, zoo onmisbaar voor de kennis der oudheid en hare voortbrengsels, stond hem hierin bijzonder ten dienste. De vruchten zijner archaeologische onderzoekingen plaatste Oltmans van tijd tot tijd in eenige tijdschriften o.a. Iets over het praalgraf van den hertog van Gelder in de St. Eusebius-kerk te Arnhem, in de Kunstkronijk; over den toren van de Oude Kerk te Delft, in Bouwkundige Bijdragen van de Maats. tot bevordering der bouwkunst D. I, en in D. II deelde hij de nieuwe enkaustische schilderwijs van Fernbach, met eenige opmerkingen over de verschillende schilderwijzen van vroegeren en lateren tijd mede. In het derde en vierde deel komt voor eene beschrijving en een archaeologisch onderzoek der achthoekige en romaansche kapellen op het Valkhof te Nijmegen, die door hem op de plaats zelve met veel naauwkeurigheid werden opgenomen, en in' teekening gebragt, en bij hare beschrijving deelde hij de met veel zorg bijeenverzamelde geschiedkundige berigten desaangaande, gepaard met zijne eigene beschouwingen over den aard, de inrigting en den oorsprong dezer gebouwen mede. Dit opstel is door hem in de Fransche taal overgezet en te Amsterdam bij J.M.E. Meijer uitgegeven met den titel: Description de la chapelle carlolingienne et de la chapelle Romane, restes du château de Nimègue. Recherche Archeologique etc. 4.

Zijn verdiensten werden erkend door de koninklijke Academie van beeldende kunsten te Amsterdam, het Comité historique des arts et monuments te Parijs en de Maatschappij van Nederl. Letterk. te Leyden, die hem tot lid benoemden. Hij overleed te Amsterdam 10 April 1853. Zijn afbeelding, door N. Pieneman geschilderd is door W.F. Wekmeijer gegraveerd.

Zie Handel. d. Maats. v. Nederl. Letterk. 16 Jan. 1843. Levensb. bl. 105 volgg. Immerzeel t.a.p. bl. 276; Krammt t.a.p. bl. 220; Kobus en de Rivecourt en Nieuwenhuis 2e uitgaaf.