Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 13

[Hendrik van Zuylen van Nyevelt]

NYEVELT (Hendrik van Zuylen van), broeder van den vorige, was meermalen raad, tresorier, schepen, burgemeester en overste ouderman der stad Utrecht. Hij behoorde tot de dapperste ridders van het Sticht, was een der hoofden van de Hoeksche partij en een der hardnekkigste vijanden van bisschop David. Toen Jan van Egmond, stadhouder van Holland en Jan van Wassenaar zich aan het hoofd der Kabeljaauwen den 3 Julij 1479 van Leyden hadden meester gemaakt, begaf zich Hendrik van Nyevelt met zijne partij naar Leyden, en besloot in 1481 die gewigtige plaats weder te veroveren, hetgeen hun gelukte, waarop hij de regering verzette, de Kabeljaauwschen die hij gevangen had op een zwaar rantsoen zette en de burgerij zware lasten oplegde. Daarenboven liet Hendrik zich een schepen-acte geven, waarbij de stad zich verbond hem of zijne erven 9000 rijnsche guldens te geven. Hij bood weêrstand aan alle voorstellingen en dreigingen van Maximiliaan en vernomen hebbende dat de troepen van dezen, onder den stadhouder Lalaing en Jan van Ranst, markies van Antwerpen, de sterkte te Alphen hadden ingenomen, van plan om Leyden te naderen, verjoeg hij ze van daar tot aan Delft, en keerde zegepralende met de buitgemaakte vaandels naar Leyden. Vervolgens verdedigde hij de stad en het kasteel van Montfoort met zulk eene dapperheid, dat aartshertog Maximiliaan verpligt was het beleg op te breken en naar 's Hage terug te keeren. Op den dag zelven zijner terugkomst, verbande hij Hendrik en zijne deelgenooten, met verbeurd verklaring hunner goederen.

In den loop van hetzelfde jaar hielp hij met zijn oom den burggraaf van Montfoort, de stad Utrecht belegeren en verdreef de 2000 Hollanders, aan wier hoofd de bisschop in zijne bisschoppelijke stad wilde terugkeeren. Hij versloeg ook met andere ridders den stadhouder Lalaing, die aan het hoofd van een sterk leger, het beleg voor het blokhuis aan de vaart, eene sterkte bij Utrecht, had geslagen. De overwinnaars trokken in processie naar de Buurkerk, waar zij de op de Hollanders veroverde vaandels, op het altaar van O.L.V. ter hulpe neerlegden. Nadat den 24sten April 1483 David van Bourgondië, door tusschenkomst van Maximiliaan en zijn broeder was hersteld, liet hij de broeders Jan, Steven en Gerrit Zuylen van Nyevelt gevangen nemen, stelden hen op rantsoen en verwoestte hunne leengoederen. Hierdoor haalde hij zich nog meer den haat van dat geslacht op den hals, en toen die van Utrecht het despotische bestuur

[p. 384]

van den bisschop moede, tegen hem opstonden, liet zich Hendrik niet bidden, om zich aan hun hoofd te stellen.

Terstond verzamelde hij zijne manschappen, trok den volgenden nacht (11/12 Mei 1483) naar Utrecht, waar hij met het aanbreken van den nacht aankwam. In de stad vond hij een hardnekkigen tegenstand, doch behaalde een volkomen overwinning. Hij zelf ontving een zware wond, doch de zijnen bleven meester van de stad en voerden den bisschop gevankelijk naar Amersfoort.

Hendrik ging geen wettig huwelijk aan, doch liet een bastaard na, Jacob, 1480-1481 schepen te Utrecht.

Zie Heda, Ep. Traj. p. 296, 310. Lamb. Hortensius, Rer. Ultr Lib. II. p. 55, edit. Buchelii. Buchelius ad Hed. p. 311. Burman, Jaarb. D. III. bl. 469, 497-500. Goudhoeven, Chron. bl. 521-523, 534 volgg 533 volgg. van Mieris, Ned. Vorst D I. bl. 168 Alkemade, Rott Heldend bl 31 volgg. Oude Holl. Chron. div. XXXI. XXXII. c. XXXIII. p 421 c. 4111 p. 435-437. Th. Basinus in Anal. Matthaei, T. II. p. 147. Amelgardus, Gesta Ludov. XI. Lib. VI. c 16 et 20 in Coll. Vet. Script. apud Martene et Darand, T. IV. p. 293 seqq. Acta Ultr. apud Matthaeus, De Rer Amersf. p. 322. Snoji Hist. Holl. Lib. XII. Gailliard, l.c. Orlers, Bes. van Leyd. bl. 411-415. Chron. Vlaendr. D. II. bl. XXIV. bl. 456. Le Petit, Chr. Holl. bl 534, 565, 566-568. van Leeuwen, Bat. Ill. bl. 915-917. van de Water, Utr. Plac. Ao. 1481. J.F. van Cortgeen van der Goude, Chron. Utr. bl. 49, 50. Wagenaar, Vad. Hist. D. IV. bl. 226. Cerisier, Ned Hist. D. II. bl. 291. Ber. Utr. Hist. Gen. D. I. bl. 189, D. IV. bl. 151-154 180 volgg. Chron. Utr. Hist. Gen. Jaarg. 1851. p. 291-397. R. Elzevier, De Strijd tuss. de Hoeks. en de Kabelj. in 1479 in Ber. Utr. Hist. Gen. D. IV. bl. 126. Dez. Oorlog tuss. Holl. en Utr. 1481-1483 in Ber enz. D. IV. bl. 280. van Asch van Wijck, Driej. Oorl. 1481-1483.