Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 13

[Hendrik Nienhuis]

NIENHUIS (Hendrik), werd den 12den Februarij 1790 te Ten Boer, in de nabijheid van Groningen geboren. Zijn vader, Lambertus Nienhuis, was aldaar sints 1789 predikant, zijne moeder heette Aaltje Tonckens. Reeds vroeg moest hij de ouderlijke zorg ontberen. In 1799 stierf zijne moeder, en korten tijd daarna, vestigde zich zijn vader, die inmiddels zijn emeritaat had verkregen, met zijne twee zonen zijne woonplaats binnen Groningen, waar hij in 1801 overleed. Zijne voogden, Gerhard Cremer, predikant te Woltersum en Hendrik Braam, commissaris tot de Wees- en Huwelijkszaken te Groningen, kweten zich met ijver van hunne taak en vertrouwde hun pupil aan de zorg van Karel Muller, die aan het hoofd stond eener bloeijende kostschool. Het onderwijs op de Fransche school maakte plaats voor de meer opzettelijke opleiding tot de wetenschappelijke loopbaan. Deze viel hem ten deel in den huisselijken kring van prof. J.R. van Eerde, toen nog conrector aan de Latijnsche school dezer stad. Na een zesjarig verblijf aldaar, werd hij in 1806 tot de aca-

[p. 204]

demische lessen bevorderd. Gedurende drie jaren verdeelde hij zijn tijd tusschen fraaije letteren, geschiedenis en wijsbegeerte en de wis- en natuurkundige wetenschappen. In de Grieksche en Latijnsche letterkunde, Grieksche oudheden, vaderlandsche taal, stijl en welsprekendheid, was daarbij zijn leidsman de hoogleeraar Joannes Ruardi, in de logica en anthropologie Cornelius de Waal, in de algemeene en vaderlandsche geschiedenis en Romeinsche oudheden genoot hij het onderwijs van zijnen mentor en vriend J.R. van Eerde. Met geen minderen vlijt volgde hij de lessen over Mathesis en physica van J. Baart de la Faille, en zijne zucht naar nuttige kennis deed hem insgelijks met graagte de lessen bijwonen van P. Driessen over de natuurkunde der planten en van Joh. Mulder over de zoölogie. Ook genoot hij gedurende twee jaren het bijzonder onderwijs in de mathesis van Johannes Esveld. Dus behoorlijk toegerust en reeds aan een werkzaam leven gewoon, ging hij tot de faculteit der regtsgeleerdheid over. Seerp Gratama onderwees hem het natuurregt, alsmede het staats- en het strafregt; Albert Jacob Duymaer van Twist het burgerlijk privaat-regt, volgens den Code Napoleon, en Carel Christiaan Paehlig het Romeinsch regt en de geschiedenis van hetzelve. Den 25 April 1812 verkreeg hij de waardigheid van doctor in de beide regten, na het verdedigen eener Dissertatio ad locum Juris Napoleonici de divortio. Nog in hetzelfde jaar, waarin hij de academie verliet, trad hij in den echt met Anna Maria Johanna Vos, dochter van den Zuid-Larenschen predikant Lambertus Vos en Anna Clara Carsten, beiden uit een Drentsch geslacht, vestigde hij zich ter uitoefening der regtspraktijk als advokaat bij de Arrondissements-regthank te Groningen, en genoot aldaar mede als zoodanig gedurende ruim tien jaren aller vertrouwen en toegenegenheid. Wat de eerste jaren zijner loopbaan als praktizijn betreft, wordt gemeld dat hij, op verzoek van den keizerlijken procureur bij het Tribunal de 1re. instance, zich tijdelijk heeft belast met de functie van griffier van het vredegeregt, kanton de Leck, en dat hij, reeds weinige dagen na zijne promotie, tot in Julij 1813 toe is werkzaam geweest als avoué provisoire. Dadelijk had hij ook een drukke praktijk. De kommervolle dagen, die het afschudden van het Fransche juk vooraf gingen of onmiddelijk volgden, waren voor de ingezetenen van Stad en lande, daar de benden van Napoleon nog de sterkten inhielden, geen dagen van gerusten en gezetten arbeid. Ook Nienhuis deelde met zijne jeugdige vrienden in de gevaren, welke het bewaken van Delfzijl medebragt.

Naauwelijks was in Mei 1814 geheel Nederland van de vreemde krijgslieden gezuiverd en alles tot vaderlandsche gebruiken wedergekeerd, of Nienhuis werd benoemd tot lid

[p. 205]

van het collegie van Regenten over de gevangenissen binnen de stad Groningen, uit welke betrekking hij echter nog vóór het einde van het jaar eervol, op zijn verzoek, werd ontslagen. Den 4 Junij 1816 werd hij tot procureur bij de regtbank van eersten aanleg te Groningen aangesteld, terwijl hij tevens als advokaat voor de balie werkzaam bleef. Bij besluit van 18 Junij 1822 werd hij tot plaatsvervangend regter in de regtbank van 1sten aanleg en in 1823 tot hoogleeraar in het hedendaagsch burgerlijk regt aan de hoogeschool te Groningen benoemd. Hij aanvaardde den 6den October van dat jaar deze post met eene redevoering de ratione, quam theoriam appellant processûs civilis, praxeos Judiciariae procuratrice et quasi parente, nimis neglectá.

Toen Willem I in 1830 het Te Wapen uitsprak, was Nienhuis, even zwak van ligchaam als vurig van geest, niet te weerhouden van op 's konings roepstem de wapenen aan te gorden en het voorbeeld te volgen zijner ambtgenooten van Oordt en Vrolik, en op bijna zestigjarigen leeftijd liet hij zich, in de Tweede Kamer der Staten-generaal gekozen, die keuze welgevallen, daar het vaderland naar zijne inzigten niet minder in gevaar was door verraad of zwakheid in eigenen boezem, en te groote toegevenheid van koning en onder hem besturende ministers.

Reeds vroeger had een val van het paard eene dijbreuk veroorzaakt, die wel genas, maar eenen eenigzins gebrekkigen gang ten gevolge had, en in 1830, toen hij nog in Februarij met zijn ambtgenoot P. Hendriksz als afgevaardigde der hoogeschool het tweede eeuwfeest van het athenaeum te Deventer had bijgewoond, overviel hem in het najaar eene borstziekte, die tot longontsteking oversloeg en hem den dood nabij bragt, maar in den zomer van het jaar 1834 trof hem een in de gevolgen meer ernstig ongeluk, door hem niet ingezien, maar waaraan zijn medicus prof. J. Baardt de la Faille nog in 1859 zijne verlamming en zijn tot zijnen dood toe kwijnend leven heeft toegeschreven. Bijna geheel het akademie-jaar 1834-1835 was hij bedlegerig, en toen hij na herhaalde toevallen, wederom hersteld, in de maatschappij optrad, meende men in den beginne een flaauwe schim te ontmoeten van hetgeen Nienhuis vroeger was geweest. Den 9den October 1845 sprak hij bij het nederleggen van zijn rectoraat de justa ac prudenti legum, quibus utimur, civilium aestimatione, en in het voorjaar van 1856 werd hem een zijner geliefdste leerlingen van Boneval Faure, thans hoogleeraar, te Leyden tot adjunct toegevoegd. Hij overleed 28 November 1862. ‘Hij was een door geleerd man, muntte uit in sierlijke welsprekendheid, was beminnelijk in den omgang, telde zoo te Groningen als elders, een groot aantal vrienden en was door zijne leerlingen geliefd.’ Ook in andere betrek-

[p. 206]

kingen was hij werkzaam en nuttig.

Als ouderling bij het classikaal bestuur te Groningen, werd hij door de hooge kerkvergadering van 1850 benoemd tot lid der algemeene synodale commissie. Gedurende drie jaren bleef hij lid, en zijne adviezen oogstten doorgaans hoogen lof en goedkeuring in.

Twintig jaren lang was hij grootmeester der Loge l'Union Provinciale, gevestigd te Groningen. Koning Willem II schonk hem de ridderorde van den Nederlandschen Leeuw; het Utrechts Genootschap van Kunsten en Wetenschappen en de Maatschappij van Ned. Letterkunde benoemde hem tot lid. Ook was hij sedert 6 Januarij 1813 werkzaam lid van het genootschap Pro excolendo Jure patrio te Groningen. Zijn portret als grootmeester bestaat levensgroot.

Hij schreef:

Oratio de ratione etc. Gron. 1824, 8^o. en in Ann. Acad. Gron. 1822-1823.

Handleiding bij akademische Voorlezingen over het hedendaagsch regt, 2 stukken, Gron. 1827, 2de dr. 1831, 8^o.

Memorie van Regte over het Erfpachtsregt, ingevoerd bij de wet van den 10 Jan. 1824, met betrekking tot de Groninger vaste Beklemming, Gron. 1831 (in vereeniging met mrs. H.O. Feith, W.J. Quintus, H. Trip en H. de Ranitz).

Voorlezing over de wenschelijkheid om bij de herziening onzer wetgeving dezelve aan te vullen door een volledig zamenstel van stellige regtsbepalingen omtrent de middelen tot handhaving van regt, Gron. 1833, 8^o.

Akademische Voorlezingen over het Nederlandsch Burgerlijk Regt, Gron. 1849 en 1854.

Van het huwelijk en de regtsbetrekkingen, die door en ten gevolge van het huwelijk tusschen de echtgenooten geboren worden. Afzonderlijk en buiten zijne voorkennis uitgegeven, en in 2de stuk van het eerste deel zijner Akadem. Voorlezingen, Gron. 1854.

Redevoeringen in de Staten-Generaal, in Handelingen van de Regering en de Staten-Generaal over de herziening der Grondwet, 1847-1848, D. III. bl. 247, vgg. 319, 376 vgg. 485, 525.

Iets over eene beweerde tegenstrijdigheid in art. 187 van het Nederl. Burg. Wetboek in Mrs. G. Diephuis en A. Oudeman, Opmerkingen en Mededeelingen, St. II. bl. 23-29.

Over het ongegronde der regtspreuk Error communis jus facit, bepaaldelijk tot hare toepassing op instrumentaire getuigen in Bijdr. tot Regtsgel. en Wetg. D. X. bl. 186-221.

Onderzoek betreffende eene transitoire questie omtrent het vruchtgebruik door de wet aan de Ouders toegekend van de goederen hunner minderjarige kinderen in Ned. Jaarb. voor Regtsgel. en Wetg. D. I. bl 120-139.

[p. 207]

Hulde aan Mr. T. Haakma Tresling in Groninger Courant, en daaruit overgenomen door prof. H.W. Tydeman in zijne levensschets van Tresling, in Hand. der Maats. van Ned. Lett. 1863, bl. 17.

Tresling, Memorie van regte, over de ontzetting van eigendom, bij beslag op een ondeelbaar goed; bijzonder op eene beklemde plaats, in 1823 door Nienhuis bezorgd.

Ned. Wetboeken van Burg. Regtsvordering door Mr. A. Oudeman, met eene voorrede van Mr. H. Nienhuis, Gron. 1842.

Hij bezorgde ook een uitgave van het Nederlandsche Wisselregt, vervat in den 6den en 7den titel van het Wetboek van Koophandel voor het Koningrijk der Nederlanden, alleen ten gebruike bij akademische lessen, Gron. 1836.

Zie J.H. Philipse, Levensb. in Hand. van de Maats. van Ned. Lett. 1863. J. van Hall, Ned. Jaarb. voor Regtsg. en Wetens. D. XII. bl. 211 volg. Dez. Bijdr. D. VII. bl. 334 volg. Dez. Nieuwe Bijdr. D. V. bl. 215; Dez. Handl. tot de Beoef. van het Burgerl. Regt (Amst. 1851), bl. 72; G. Diephuis, Handb. voor het Ned. Burg. Regt, D. I. bl. 72; Ann. Acad. 1840-1849. p. 543, 1852-1856, p. 179; J.C. Voorduin, Ges. en Beg. der Ned. Wetb. D. I. bl. 69 (1); G. Wolters, Orat. de iis quae tristia ac laeta Acad. per annum practer. accider.; p. 7 Anal. Acad. Gron. 1829-1830. Hand. der Alg. Synode, 1850. bl. 250, 1851. bl. 108-114, 130. vg. 290, 342, 1852. Bijl. B. bl. 12, 1853. bl 59, 233, Bijl. B. bl. 136; Gron. Cour. 5, 28 Dec. 1862.