Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 13

[p. 132]

[Aert Jansse van Nes]

NES (Aert Jansse van), zoon van Jan Jacobse van Nes, gezegd jonge boer, ook alzoo in zijn jeugd bijgenaamd, werd hoogstwaarschijnlijk te Rotterdam, waar zijn vader en de andere leden zijner familie woonden, geboren. Sedert 1637, diende hij den lande als hoog bootsman, stuurman en schipper, zoo bij zijn vader als oom. Ten gevolge zijner diensten bijzonder als bevelhebber op het schip Gelderland, na den dood van zijn vader, werd hij, die op dien stond eerste schipper op een gewapenden koopvaarder was, 23 Aug. 1652 door de Algemeene Staten tot kapitein benoemd. In deze betrekking woonde hij de meeste zeeslagen van den eersten Engelschen oorlog bij. Daarna werd hij met Obdam eerst naar de kusten van Portugal, waar hij twee prijzen maakte, gezonden, en daarna met dienzelfden opperbevelhebber naar de Sont, waar hij in den hevigen strijd met de Zweden op nieuw uitstekende bewijzen van moed gaf. In 1662 ontving hij in de Middellandsche Zee, werwaarts hij met de Ruijter vertrokken was, het berigt dat hij tot schout bij nacht was benoemd. Na zijn terugkomst werd hij andermaal met denzelfden vice-admiraal naar de Middellandsche zee gezonden, en volbragt daarna met hem den vermaarden togt naar de Kust van Guinee in West-Indië, gedurende, welken hij wederom uitstekende blijken van kunde, moed en beleid gaf. Inmiddels tot vice-admiraal bij de Admiraliteit van de Maze benoemd, aanvaardde hij, bij zijne komst in het Vaderland, die betrekking, en scheepte hij zich met de Ruijter tusschen wien en hem eene onverbrekelijke vriendschap, op onderlinge hoogachting gegrond, bestond, in. Deze, door een hevigen storm beloopen, verrigtte niets van aanbelang, doch van Nes gaf te midden van den ramp, nieuwe blijken van moed en beleid. In Maart 1666 werd hij tot luitenant-admiraal van de Maze benoemd, en hem, bij afwezigheid of overlijden van den opperbevelhebber, het gebied over 's lands vloot toegezegd. Als zoodanig woonde hij den vierdaagschen zeeslag en den minder gelukkigen strijd van Augustus daaraanvolgende bij. In eerstgemelden zeeslag, toen het schip van de Ruyter te zeer beschadigd was om te kunnen volgen, voerde hij, gedurende een geruimen tijd, de vlag en het opperbevel en gaf daarbij treffende bewijzen van dapperheid en beleid. Gedurende den tweeden zeeslag verliet hij nimmer de zijde van de Ruyter, stond hem in den grootsten nood getrouwelijk bij en was een der voornaamste redmiddelen van den grooten zeevoogd en 's lands vloot. Toen de zeemagt van den Staat wederom uitliep, voerde hij wegens eene ernstige ziekte, waardoor de Ruiter overvallen was, wederom het opperbevel. In het volgende jaar nam hij deel aan den togt van Chattam, hield daarna een geruimen tijd de Theems besloten en verhoogde bij die gelegenheid in

[p. 133]

twee gevaarvolle gevechten den roem zijner voorzigtigheid en van zijnen moed.

Na het uitbreken van den derden Engelschen oorlog hielp van Nes de vereenigde Britsche en Fransche vloten bevechten, zoo in den bardnekkigen strijd van Soulsbay 1672, als in de drie bloedige zeeslagen van het volgende jaar, in al welke gevechten hij in geruime mate deelde in de gevaren, maar ook in den roem des opperbevelhebbers der Nederlandsche zeemagt. Na dien tijd was van Nes nog slechts bij een zeetogt, dien naar Belvile in 1672, tegenwoordig, gedurende welken weinig belangrijks verrigt werd. Sedert dien tijd bleef hij tot op zijn overlijden aan land. Zijn dood had waarschijnlijk den 13den of 14den September 1693 plaats. Waarschijnlijk is dit aan land blijven, deels aan de mindere uitrustingen in die jaren, deels aan de verheffing van Cornelis Tromp tot luitenant admiraal-generaal, in plaats van den gesneuvelden de Ruyter, deels aan zijn vergevorderden ouderdom toe te schrijven. In April 1692 stond koning Willem III hem uit hoofde van zijne hooge jaren toe, met behoud van zijn tractement, aan land te blijven en werd de waardigheid van luitenant-admiraal van de Maze aan Willem Bastiaense Schepers opgedragen.

Zijne rustplaats is niet alleen met geen praalgraf versierd, maar niet eens met zekerheid bekend. Zijne afbeelding is meermalen in plaat gebragt. Hij is gehuwd geweest met Geertrui den Dubbelde, dochter van Willem den Dubbelde en Elizabeth Coddaeus, en overleed 7 Jan. 1684. Zij lieten twee zonen na, Jan en Aert. Jan nam in 1705 Josyna Tack in huwelijk en stierf in Maart 1706, nalatende Jan van Nes; Aert van Nes, luitenant-kolonel der dragonders van den graaf van Schlippenbach, huwde Susanna Bormans, dochter van Petrus Bormans, predikant te Zwartewaal.

Zie Luiscius, Hoogstraten, Kok, Kobus en de Rivecourt, Aitsema, Sak. van Staat en Oorl. D. III. bl. 766, 781, 783, 786, 788, 796, D. V. bl. 482, 483, 484, 497-500, 565, D. VI. bl. 95, 96, 107-132; Brandt, Lev. van de Ruyter, bl. 42, 251, 428-430, 486, 514-518, 601, 669-675, 858; Ludlow's Mem. T. III. p. 164, 166; Wagenaar, Vad. Hist. D. XII. bl. 234, D. XIII. bl. 158, 263; Bilderdijk, Vad. Hist. D. IX. bl. 181-215; J.O. de Jonge, Ges. van het Ned. Zeew. D. II. a. bl. 87, 250, 265, 361 volgg. b. bl. 104, 463, 286, D. III. a. bl. 39, 413, b. bl. 10, D. IV. bl. 305; Chron. van het Hist. Gen. D. VI. bl. 252, 253, D. VII. bl. 131, 135; van Kampen, Karakt. der Vad. Ges. D. II. St. I. bl. 289, 290; Boekz. der Gel. Wer. a. bl. 575; Schotel, Kerk. Dordr. D. II. bl. 169; Collot d'Escury, Holl. Roem, D. II. bl. 109; Kobus en de Rivecourt, Muller, Cat. van Portr.