Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 13

[Samuel Naeranus]

NAERANUS (Samuel), oudste zoon van den vorige, werd te Dordrecht geboren en ontving aldaar op de Latijnsche school het onderwijs van Franciscus Nansius, Adrianus Marcellus en Cornelius Rekenarius. Reeds toen had hij smaak voor de Latijnsche poëzy, blijkens zijne gedichten op Nansius en Rekenarius, als ook op zijne schoolmakkers Janus Rutgersius, Johannes Narsius en Gerardus Johannesz. Vossius. Toen Rekenarius tot conrector aan de Latijnsche School te Amsterdam benoemd was, die toen den vermaarden Matthaeus Sladus aan het hoofd had, volgde hij hem derwaarts, doch in 1601 was hij mede te Dordrecht, en vertrok nog in dat jaar naar Sedan, met eene attestatie geteekend (ce 12 de Juillet 1601). Van daar ging hij naar Saumur, waar hij onderwijs schijnt gegeven te hebben. Ten minste in eene attestatie, geteekend door den predikant Bouchereau, leest men: Nous ...... certifions que Mr. S.N. natif de Dordrecht, pendant qu'il a demeuré entre nous faisant profession des bonnes lettres a en sa charge deployé telle dextérité et diligence, que nous en avons eu contentement et ses ordinaires auditeurs profit.’ Vier of vijf jaren bleef hij vervolgens eerste regent en hoofd van het collegie en later hoogleeraar in de Grieksche taal te Sedan. Hier onderwees hij o.a. de beide zonen van Casaubonus en knoopte hij vriendschaps betrekkingen aan met onderscheidene beroemde mannen, onder welke Dan. Tilenus, G. Donaldson, Tusanus Berchetus, Guil. Cragius, Philips van Mornay, heer van Plessis en anderen.

In 1603 en 1605 ontmoetten wij hem in Holland, blijkens zijne handteekening in het album van J. Narssius en de handteekeningen van Godefridus Alendorp, Andr. Demetrius en vele anderen. In Mei 1611 keerde hij, blijkens een attestatie, geteekend door Cappel en François d'Or, predikanten te Sedan, naar Holland terug, waar hij nog in het zelfde jaar voor de classis van Zuidholland geëxamineerd en

[p. 15]

predikant te Hazerswoude werd. Van daar werd hij in 1617 naar Amersfoort beroepen, in 1618 wegens de Remonstranten der provincie Utrecht naar de Synode te Dordrecht gedeputeerd, en in het volgend jaar van zijn dienst ontzet en naar Waalwijk vervoerd. Hier woonde hij eenigen tijd en vertrok vervolgens naar Antwerpen, waar hij in 1619 en 1621 de vergaderingen der Broederen bijwoonde. In 1620 had hij wel gepoogd zich naar Amersfoort te begeven, om zijne stervende en naar hem verlangende huisvrouw te bezoeken, maar buiten de stad kreeg hij berigt van haar dood en tevens van de verbittering jegens hem, die zóó groot was, dat men des nachts het huis der kranke vrouw omgeven had en tegen de vensters opgeklommen was, om hem zoo mogelijk in hechtenis te nemen. In de drie laatste maanden van 1621 bediende hij de gemeente van 's Gravenhage. In het volgende jaar begaf hij zich naar Dantzig, om aldaar de dienst voor de Hollandsche kooplieden waar te nemen. Door de Gecommitteerden tot verzorging der kerken werd hij in hunne vergadering van Februarij en Maart 1632 aan Amersfoort toegeschikt.

Samuel Naeranus bekleedde onder zijne tijdgenooten een hoogen rang als geleerde, waarvan een menigte brieven en gedichten, deels gedrukt, deels in handschrift aanwezig, ten bewijze strekken. Als godgeleerde heeft hij zich door slechts één geschrift bekend gemaakt. Veel eer verwierf hij zich door zijne Latijnsche gedichten. Peerlkamp noemt hem een goeden en bevalligen dichter. Ook beoefende hij de Nederlandsche poëzy. De broederschap beval hem in de groote vergadering van 1638 het in het Latijn overbrengen der Enge Poorte van Poppius aan, welke taak echter later aan zijn zoon werd opgedragen. Zijne zinspreuk was hinc sursum, van Neer opwaarts. Hij huwde 1 Catharina Zwaneveld in 1620 gestorven, 2 Maria, dochter van Franciscus Junius. Uit dat laatste huwelijk werd een zoon, Joannes, geboren, die volgt. Hij overleed in 1641 te Amersfoord. Zijn zoon vervaardigde op hem dit grafschrift:

‘Der deugden oeffenaar des Heeren waarheits-preeker,
‘Die quaden myde en lee, gehenger nam tot wreeker,
‘Die eere aan Godt, en aan zijn naasten stichting gaf,
‘Hoe hoog in nedrigheidt, die leidt hier Neer in 't graf.

Hij schreef:

Onderwijsing in de Christelijke religie, gestelt bij vragen en antwoorden, naar de belijdenis der Remonstrantsche Gereformeerde Christenen, mitsgaders derzelver formulieren ende gebeden des Heiligen Doops en des Heiligen Avondmaals, volgens Ypey en Dermout het oudste onderwijsboekje der Remonstranten. Volgens Cattenburgh verscheen er te Rotterdam in 1640 een tweede druk in 8^o., vermeerdert met een aanspraak tot de zieken en eenige gebeden. Rogge vermeldt

[p. 16]

in zijn Bibl. der Ned. Geschr. bl. 103, nog eene vierde uitgave, Rott. J. Naeranus, 1664, 8^o. Hij schrijft het werk echter aan Episcopius toe.

Tegen dit werkje schreef Abraham Heydanus, wiens geschrift weêr werd bestreden door Joh. Naeranus. Volgens Koecher behoorde hij tot de predikanten, welke hunne aanmerkingen en bedenkingen over den Heidelbergschen Catechismus der Nat. Syn. in 1618 aanboden.

Poëmata ad magnificos Academiae Leydensis curatores. Dordraei Excudebat Franciscus Borsalerus, 1611, kl. 4^o. met gedicht van Janus Rutgersius. Ook vindt men gedichten van hem bij Gruterus. Del. T. III. p. 680-693, en vroeger bezat P. van der Schelling Epigrammata mss. van hem. Vóór de Inst. Orat. van Vossius, en in de albums van Rutgersius, Narssius enz. komen Lat. en in Apollo's Harp Nederduitsche gedichten van hem voor. J. Scheltema wil dat het Stichtelyk banquet of eenvoudige Christelijke Echtsen Bruiloftswetten, alle deugdlievende en bondvaardige jongelieden toegepast mst de spreuk:

't Begin en slot zij heiligheid en deugd,
En met een woord: doe wel en zij verheugd,

gevolgd van een liedeke door Naeranus gedicht. Het is gedrukt in 1613.

Brieven van hem aan Conr. Vorstius, Abraham Heydanus, Guil. Hattem en aan N.N. komen voor in Epp. Eccl. et Theol. Amst. 1684, fol. p. 380, 604, 608, 609, en onder de Epist. Select. centur. M. Ruari, H Grotii, M. Mersennis, M. Gittichii et Naerani, Amst. 1677, 4^o. (Ep. 77, 78, 79, 80, 82, 83) brieven tusschen Ruarus en S en J. Naeranus; brieven van Is. Casaubonus aan hem in Epist. celeb. Vir. - Ex Scrin. Litt. J. Brantii, p. 286, 287; en in Epp. Eccl. p. 142, van G.J. Vossius in Epp. G.J. Vossii. Op de Bibl. der Remonstrantsche kerk te Amsterdam berusten mss. brieven van G.J. Vossius, Dionysius Vossius, Franciscus Vossius, C. Barlaeus met Latijnsch gedicht, Beauchamp, J. Beverovicius, G. Canterus, Isaac Casaubonus, C. Rekenarius, A.M. Ramsacus, Jacobus Gerhardus, Andreas Gebhardus, J. Uytenbogaert, Andreas Colvius, Johannes Huswedelius, Guil. Kelmet, Matthaeus Sladus, Daniël Saecanus, en anderen aan hem, voorts Epistolae ad Varios, Getuigschriften van hem met een paar gedichten, en eene verzameling van Latijnsche gedichten van Samuel Naeranus, meest gecopieerd door P. van der Schelling.

De heer van Dam van Noordeloos te Rotterdam is in bezit van zijn album. In de Bibliotheek van Pamfletten van Muller en Rogge komen voor Disputatie van de vrije wille;

[p. 17]

daervan .... onder 't beleyt D. Dan. Tileni, Prof. in de Theol. binnen Sedan ghedisputeerd heeft, Anno 1606. Samuel Naeranus Servaaszoon wt Hollant, wt het origineel overghezet, 1611.

Propulsatio contumeliarum quibus G. Voetius in Thersite suo petit S. Naeranum, 1638.

Zie Jöcher, Adelung en Rotermund, Kobus en de Rivecouri; Hist. van de kerkberoerte in Holl. (Amst. 1773) bl. 55. van Bemmel. Beschr. van Amersf. bl. 169; Goudhoeven's Chron. bl. 225; Brandt, Dagw. Reg.; Dez. Hist. der Ref. D. II. bl. 201, 241, 246, 247, 251, 252. 280, 28, 559, 479, 970, D. IV. bl. 31; Uytenbogaert, Kerk. Ges, bl. 1062; Hand. der Nat. Syn. D. IV. bl. 17; Regenboog, Hist. der Rem. D. II. bl. 45. Koecher, Hist. der Heidelb. Cat. bl. 271; Alkemade en van der Schelling, Bes. van de Briel, bl. 162; Balen, Bes. van Dordr. bl. 212; Scheltema, Gesch. en Lett. Mengelw. D. III. St III. bl. 57, 64, 148; Dez. Anna en Maria Tesselschade, bl. 136; van Kampen, Ges. der Lett. en Wet. D. I. bl. 188; van der Aa, N.B.A.C. Woord. o.h.w. Ypey en Dermout, Ges. van de Herv. Kerk in Ned. D. III. bl, 383; J. Tideman, De Cat. lit. der Rem. bl. 17 vv. Dez. de Rem. Broed. bl. 259, 262, 264, 349, 350; Glasius, Godg. Ned. o.h.w. Dez. Ges. der Nat. Syn. 3^e afl. bl. 65, 66; Schotel, Ill. School, bl. 43; Kerk. Dordr. D. I. bl. 183, 187, 189, 526. D. II. bl. 758; Hoeufft, Parn. Lat. Belg. p. 126; Peerlkamp, de Poët. Lat. Neêrl. p. 286. Gruterus. Del. T. III. p. 680-693. de Crane, Orat. de Voss. Jun. p. 49. M. Schoockius, de Canon. Ultr. p. 477. Epist. celeb. vir. Ex ser. Brantii, p. 286. Bibl. Seript. Rem. A. van Callenburch, p. 113. Scheltema, Over het Vrijen en Trouwen, bl. 147, 218. Rutgersii, Poëm. p. 332. Libror. Rar. Coll. T. I. p. 582. Vossii, Ep. p. 146, 165, 333, 377, 433. D. van Hoogstraten, Ged. bl. 58 volgg. A. Rutgers, Tweede Eeuwyei. enz. Noaml. der Leer. bl. 57. van Rhenen, Pred. van Amersf. bl. 123. H.C. Rogge, Bibl. der Rem. Ges. bl. 103, 135, 197. Muller, Bibl. van Ned. Pamfl. D. I. bl. 122. Cat. C. van Alkemade en P. van der Schelling, bl. 59. Cat. der Bibl. van de Rem. Kerk te Amst. bl. 19. Nav. D. IX. bl. 272.