Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Johannes Meier]

MEIER (Johannes), werd in 1651 of 1652 te Blomberg, een klein stadje in het graafschap Lippe geboren. Zijn vader Carsting Meier was kuiper, en bestemde zijn zoon voor hetzelfde ambacht, opdat die hem in zijne sobere broodwinning mogt ondersteunen, en toen Johannes meer lust in het lezen toonde te hebben, trachtte hij hem met geweld daartoe te dwingen.

Een aanzienlijk inwoner trok zich het lot van den knaap aan en stelde hem in de gelegenheid zijn veelbelovenden aanleg te ontwikkelen. Deze bezorgde hem huisvesting en onderrigt tot dat hij in 1668 genoeg gevorderd was om met vrucht eerst het lagere, naderhand het hoogere onderrigt aan het gymnasium van Hamm te genieten. Hier maakte hij groote vorderingen onder den wijsgeer Abraham Gulich en den godgeleerde Adrianus Pauli, die hem het eerst liefde voor het Coccejaansch stelsel inboezemde. In 1673 werd hij kandidaat tot de H. dienst en begaf hij zich naar Groningen, waar hij, 1674, het onderwijs en de vriendschap verkreeg van den beroemden Jacobus Alting, die hem hoog schatte en op wiens aanbeveling hij met grooten toeloop openbare lessen gaf, terwijl hij in 1778 te Keulen in aanmerking kwam en in het volgend jaar het plan vormde naar Engeland te reizen. Nog niet verzadigde dorst naar meerdere wetenschap dreef hem intusschen naar Leyden, waar hij de gehoorzalen van den jongeren F. Spanheim Chr. Wittichius en Steph. le Moyne bezocht. Zijne geleerdheid, vooral in de Oostersche talen, maakte hem aan de Hollandsche academie zoo gunstig bekend, dat zijne lessen over de Hebreeuwsche, Syrische en Chaldeeuwsche letterkunde een geruimen tijd bij de studenten zeer gezocht waren, en toen de ijver van deze begon te verftaauwen, ontving hij van curatoren het aanbod om op hunne kosten eene reis naar Syrië te ondernemen, ten einde zich daar meer te kunnen oefenen in de kennis van de Oostersche gewoonten, zeden en letteren. Gereed om van die vereerende uitnoodiging gebruik te maken riep hem de onverwachte aanstelling (1679) van buitengewoon hoogleeraar in de godgeleerdheid, de hebreeuwsche taal, wijsbegeerte en welsprekendheid in den Hamm.

Gedurende de vijfjaren, waarin hij deze betrekking bekleedde,

[p. 540]

troffen hem zoo vele onaangenaamheden en werd hem zoo veel verdriet veroorzaakt, vooral door eene wijd verspreide verdenking van kerkelijke onregtzinnigheid, dat het hem, schoon hij zich door de steun der verstandigen en allengs zich door de stem des volks geregtvaardigd zag, niet onaangenaam was, toen hij in 1684 tot hoogleeraar in de godgeleerdheid en Oostersche talen te Harderwijk beroepen werd. Door Spanheim den jongeren, zijnen vroegeren leermeester en daartoe bepaaldelijk van Leyden overgekomen, tot doctor in de godgeleerdheid bevorderd, trad hij als hoogleeraar op met eene Oratio de omni genâ scientiâ (Hard. 1685).

Reeds in zijne eerste ambtsjaren bekleedde hij het voorzitterschap in den senaat. Van 1685 tot 1687, 1689 tot 1792 en later in 1697, 1702, 1707, 1713 en 1719 werd hij tot de bekleeding er van geroepen. Het was in die betrekking dat hij in 1691 uit naam der Hoogeschool eene plegtige rede uitsprak ter eere en ter verwelkoming van koning Willem. (Pro Wilhelmi, Magnae Brittanniae regis, in Belgicam Foed. felicissimo adventu et imperii aeternitate). In hetzelfde jaar werd hem het aanzienlijk ambt opgedragen van algemeen superintendent in het graafschap van de Lippe, en van eersten predikant van Detmold. Curatoren deden hun uiterste best om door het aanbod eener verhoogde wedde en de meest vereerende toezeggingen hem te bewegen in dat tijdsgewricht de akademie niet te verlaten. Die pogingen gelukten en bewaarden voor ons vaderland een geleerde, die het lange jaren versierd heeft. Alom verspreidde zich de mare zijner geleerdheid en der trouwe zorg, die hij voor zijne kweekelingen droeg; zoodat velen, van nabij en van verre, naar zijne gehoorzalen gelokt werden. Hij bevorderde vooral de Hebreeuwsche taalstudie en velen oefenden zich onder hem in de Rabbijnsche letterkunde, met welke hij zeer was ingenomen, en waaraan het althans voor een deel mag worden toegeschreven dat hij zich het lot en de belangen der Israëliten met warmte aantrok. Ook leverde vele zijner schriften het bewijs van zijne ingenomenheid met de Oostersche letterkunde. Zijne klimmende jaren verkoelden zijnen ijver niet, en nog in 1722 begroetten hem de Bremer geleerden op eene eervolle wijze als den oudsten van al de hoogleeraren die destijds aan de Nederlandsche hoogescholen onderwijs gaven. Zijn vaste gezondheid scheen hem nog een lang leven te beloven, toen een noodlottige val hem eerst op een smartelijk krankbed, en de gevolgen daarvan hem den 21 April 1725 ten grave voerde. Hij vond in zijn ambtgenoot Cremer een warmen lof- en lijkredenaar.

Meier was een Coccejaansch doch verdraagzaam en vredelievend godgeleerde. Dit werd vooral door Jacobus Alting, Roëll en Bekker, met wier meeningen hij niet instemde, maar die hij toch bleef hoogschatten.

Ofschoon van een driftig en oploopend karakter, onthield

[p. 541]

hij zich zoo veel mogelijk van het schrijven van twistschriften. Alleen was hij met J.C. Clasing, superintendent te Lemgo en met den Groninger hoogleeraar Gerdes in openbare twist. Hij huwde Cornelia Constance van Middachten, dochter van Henrich van Middachten, doch liet geen kinderen na.

Hij schreef:

Quinque Dissert. exeget., sub. praes. Altingii, de Sceptro Messiae. Gron. 1676. (Ook in Ikenii et Hasaei, Thes. novo theol. phil. T. I. p. 1).

Diss. Theologica de Mysterio SS. Trinitatis, ex solius V.T. libris demonstrato, atque ex veterum ac recentiorum Rabbinorum praesertim cabbalistorum monumentis illustrato. Hard. 1700, 1712. 4^o. Vert. door Johannes Heerema Heiserus, met den titel:

Twee pylaaren der Waarheyt. Amst. 1695. 8^o., later met een anderen titel (Waarheyt der Christelycke Gereformeerde godsdienst, bewesen uit het Oude en Nieuwe Testament tegens de Joden, Socinianen en andd. Amst. 1714. 8^o. herdrukt.

Uxor Christiana, hoc de conjugio inter duos, deque incestu et devortiis dissertt. tres, in quibus varia Theologorum ac Ictorum judicia, et ad dubios casus responsa, plurimaque Karadeorum placita hactenus non producta ex ravissimis tum impressis tum mss. libris citantur et expendantur. Amst. 1688. 4^o.

De origine et causis Festorum, Solemniumque dierum, quos olim Judaei in terra Canaan hodieque in exsilio agitare consueverunt diatribe. Amst. 1692. In 1724 verscheen dit werk veel vermeerderd en verbeterd te Amsterdam in 4^o. met den titel:

Tractatus de temporibus S. festis et diebus Ebraeorum cum animadversionibus in S. Spenceri libros Megallath Taanith. etc.

Dissertationes V. de templo Ezechielis, quibus propheticae visiones Ezechielis in ultimis ejus capitibus XL-XLVIII. contentae, nondum impletas, sed olim. inplendas esse demonstratnr. Hard. 1707. 4^o.

Disquisitio de primo libro Mosaico unde Mosesres, in Genesi et in primis capitibus Exodi descriptas, dedicerit. Harderov. 1714. 4^o.

De veritate ac divinitate historiae legum et prophetiae Mosis cum diss. de regno millenario sanctorum Apoc. XX. Harderw. 1715. 4^o.

Seder olam Rabba siva.

Chronicon Hebraeorum majus et minus. Latinè vertit et commentario perpetuo, cui notae in Vet. Test. libros historicos et plerosque, prophetas, minoriis insertae sunt, illustrav. J.M. Accedunt ejus dissertatienes tres:

1. de historiae S. divina origine et infallibilitate.

2. de ejusdem integritate adversus. R. Simonis, Hist. Crit. V.T. Lib. I.

3. de codice et calculo Ebraeo praeferendo Samaritano et

[p. 542]

Graeco. Cum Judecibus Copississimus. Amst. 1699, 1706. 4^o.

De vero sensu, Tikkun Sopherim sive correctionum scribarum in XVIII dictinonibus in S. Scriptura adhibitarum: Harder. 1689. 4^o. Ook in Ikenii et Hasaei, Thes. l.c.

Systema Theologicum: sive fundamenta Theologiae Pract. Harder. 1713. 8^o.

Oratio de origine hujus universi habita d. XII Jun. Cum fasces academicos deponeret. Harder. 1720. 4^o.

Dissertt. de Vaticiniis Bileami Num. XXII-XXIV.

De ortu et progressu Synedrii 70 virorum. 2 Chron. XXI:12. Hard. 1720.

De Epistola Eliae ad Joramum.

De Anno Jubilaeo.

De Suffitu ad Exod. XXX:34 seqq. Brem. 1700.

Responsio ad quaestionem, an viduae licitum sit nubere de functi mariti sororis filio. Hard. 1710, 4^o.

De angelo foederis. Hard. 1702.

Verkeerdelijk wordt hem op het register van Neocori (Lud. Kusteri) Bibl. libr. nov. T. V zekere Dissert. de Pontificiis toegeschreven. Deze waren van Jo. Fr. Mayer.

Antiquitates sacrae in quatuor partes distributae. Dav. 1733. na den dood des schrijvers uitgegeven door zijnen bloedverwant den Twelloschen kerkleeraar H.B. Reuter.

Animadversiones in dissertationes de unctione sacra Exod. XXX. Lemgoviae Anno 1717 editam. Harderov. 1718. 4^o.

Johannis Meyeri modesta et realis defensio animadversionum Joh. Con. Clasinghii, Superintendentis et V.D.M. de Unctione sacra Exod. XXX. Vindiciis ejus, quae non nisi conviciis et sesquipedalibus verbis refertae sunt, opposita. Hard. 1720.

Censura censurae sive veritas defensa, fallaciisque, errorribus et mendaciis J. Con. Clasingii, superintend. illata ab Johan. Meyero. Hard. 1722.

Zie Jöcher, Gelehr. Lex.; Rotermund, Fortz. etc.; B.S. Cremer, Orat. funeb. in obit. Meieri, waarvan door den schrijver zelven een uittreksel is gegeven in Museo Brem. (1728) Vol. I. P. I. p. 296 seqq.; Koenen, Gesch. d. Jod. in Ned. bl. 225; Hoogstraten Kok, Vad. Woordenb. D. XXIV. bl. 18 verv. en Bijv. Chalmot, D. I. bl. 244; Ypey, Gesch. d. Christel. Kerk in de 18 eeuw, D. VIII. bl. 157 verv. 494; Bouman, Gesch. d. Geld. Hooges. D. I. bl. 237 verv. 339, D. II. bl. 16 verv. 39, 189, 604, 605, 510; Glasius, Godgel. Nederl. o.h.w.; Hasaeus, Mus. Brem. T. I. p. 300; Bibl. Brem. T. I. p. 746, II. p. 1095, V. p. 145, 147, VII. p. 1058; Jac. Altingii, Opp. omn. T. V. p. 84, 85, 90, 94, 109, 112, 121, 229; W. Tesschenmacher ab Elverfeldt, Anal. Cliviae, p. 496; P. Bondam, Orat. de O.C. Bröffel, p. 12; Buddaeus, Isag. hist. theol. T. I. p. 122, 123; Misc. Duisb T. I. p. 127 volgg.; Boekz. d. Gel. Wer. 1721, bl. 696, 718 volgg., 1723, D. I. bl. 92, 1732, D. I. bl. 239 1736, D. I. bl. 97, 1751, D. I. bl. 77, 1759, D. I. bl. 78, 1761, D. 2; Rabus, Boekz. 1694, D. II. bl. 88; Neocori, Bibl. T. IV. p. 304; Reeland in Praef. Anal. Rabb. p. 18.