Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Abraham Arent van der Meersch]

MEERSCH (Abraham Arent van der), afstammeling van een aanzienlijk geslacht, dat reeds in de XII^e eeuw bekend was, zich ten tijde der vervolging uit Vlaanderen in 1575 te Haarlem nederzette en vele vermaarde en verdienstelijke mannen voortbragt, zoon van Arent van der Meersch en Petronella Heuvelingh, werd den 22 Februarij 1720 te Amersfoort geboren. Hij zette de studie der Latijnsche en Grieksche talen, reeds te Amersfoort aangevangen, te Amsterdam, waar zich zijne ouders nederzetten, voort, werd in Herfstmaand 1735 tot de voorbereidende lessen aan het seminarium der Remonstranten toegelaten en genoot aldaar het onderwijs van Wetstein, d'Orville en Joannes Drieberge. Den 11 October 1740 tot de predikdienst toegelaten, bleef hij, volgens de toenmaligen wet der broederschap, haar een jaar lang als proponent ten dienste staan, waarna hij den 10^e Januarij 1742 zijn intreêrede hield te Hazerswoude. Bijna 9 jaren bekleedde hij aldaar het leeraarsambt. Hij hield zich in dien tijd met de studie der oudste kerkvaders bezig, gaf eene vertaling van Eusebius, zette verscheidene godgeleerde werken uit het Engelsch over, en arbeidde mede aan de Algemeene Historie van Kornelis Westerbaan (Utr. 1736. I9 d. 2 dr.) In 1750 werd hij naar Delft verplaatst. Ook daar wist hij, bij eene getrouwe vervulling zijner pligten als herder en leeraar dier Christelijke gemeente, den tijd te vinden om onze letterkunde met keurige vertalingen van belangrijke godgeleerde schriften in Engeland uitgekomen, en tevens met oorspronkelijke werken te verrijken, onder welke niet verzwegen mag worden een bondig verweerschrift, waarin hij de Remonstrantsche broederschap verdedigt tegen de lasterlijke aantijging destijds door twee onverdraagzame en twistzieke kerkleeraars opgewarmd, als ware de aanslag op het leven van prins Maurits in 1623 uit haren boezem voortgekomen.

Zes jaren later volgde hij Wetstein als hoogleeraar in de wijsbegeerte, letterkunde en kerkelijke geschiedenis aan de

[p. 506]

Remonstrantsche kweekschool op, en aanvaardde dien post den 9 Nov. 1756 met een redevoering de mentis humanae libertate. Toen de broederschap in 1767 aan Krighout een eervol ontslag verleende, werd van der Meersch, die reeds een jaar lang de post zijns ambtgenoots had waargenomen, tot diens opvolger benoemd. Gedurende vier jaren bekleedde hij met ijver en roem den dubbelden hoogleeraarspost, totdat hij in 1771 in den vermaarden Daniel Wyttenbach, een ambtgenoot ontving, waardoor hij, van zijne vroegere wijsgeerige en letterkundige lessen ontheven, zich geheel aan de studie en het onderwijs der godgeleerdheid wijden kon. Vier en dertig jaren was hij als hoogleeraar aan de kweekschool werkzaam, en in weerwil der veelvuldige bezigheden aan zijn ambt verbonden, bleef hij ook gedurende dit tijdvak door de uitgave van verschillende werken het licht zijner kennis in uitgebreiden kring verspreiden. Vele oordeelkundige verslagen van nieuw uitgekomen werken in de Algemeene bibliotheek, waren van zijn hand.

Met van Irhoven, van Dam en anderen, behoorde hij tot de redactie van den toenmaligen Recensent, een zeer scherpzinnig maar niet minder scherp tijdschrift, en bezorgde eene nieuwe uitgave der verhandelingen van Locke, Noodt, Barbeyrac en Drieberge, over de verdraagzaamheid welke hij met eene nieuwe, doór hem opgestelde verhandeling Over de vrijheid van godsdienst in den burgerstaat, verrijkte. De Historie der Remonstranten, op naam van Jacobus Regenboog in het licht gegeven, was mede grootendeels het werk van van der Meersch. Hij was een der meest liberale theologen van zijn tijd, en nam deel in den strijd over den Belisarius van Martmontel, door de uitgave van vier brieven. Meer opzien baarde het toen hij in de opdragt aan den Bisschop van Glincester voor het tweede stuk van het vijfde deel zijner overzetting van Warburton, de Goddelijke zending van Mozes sommige hervormde theologanten van dwaze trotschheid, partijzucht en vooroordeel beschuldigde. De synoden der hervormden trokken zich deze zaak aan, en die van Zuid-Holland, in 1772 te Woerden vergaderd, deed haar voor de staten van Holland brengen. Het gevolg hiervan was de uitvaarding eener publicatie van 1 Mei 1773 tegen het vervaardigen, drukken en uitgeven van geschriften, waarin van de hervormde kerk en van hare leer op eene verachtelijke wijze werd gesproken.

Hij behoorde met Temminck, Boers, Paradijs, Cras en Calkoen, tot den vriendenkring het Sodalitium Martiale genoemd, volgens Wyttenbach, in zijn keurigen brief aan Jeronimo de Bosch, voor het XI^e stuk der Biblistheca Critica geplaatst. Hij was in 1761 gehuwd met Adriana van Limborch, dochter van Frans van Limborch, advocaatfiscaal en procureur-generaal der domeinen van Holland en West-Friesland, weduwe van Joannes van der Craght,

[p. 507]

raad en pensionaris te Delft, en stierf kinderloos 13 April 1792 in 72jarigen ouderdom. Zijn ambtgenoot, Paulus van Hemert, hield eene lijkrede op hem, die het licht ziet.

Hij gaf in het licht:

De onschuld der Remonstranten ten aanzien van de samensweringen tegens het leven van.... Maurits.... verdedigd en bewezen legens de beschuldigingen vernieuwd en hem ten laste gelegd door de schryveren van 't Ontwerp van Tolerantie om de leer in de Dordr. Syn. A^o. 1619, vastgesteld met de veroordeelde leer der Remonstranten te vereenigen. Door Theophilus Philadelphus, te Leyden bij P.v.d. Eyk, 1754. 8^o.

Verhandeling van eenige voorname zaken, tot de kerkelyke geschiedenis van ons vaderland behoorende, den hooggel. heere Didericus van den Kemp, briefsgewijze voorgedragen, ten onderzoeke van een gedeelte zijner inwyingsredevoering. Door Orthodoxophilus Philalethes, te Amsterdam bij Laurens van Hulst. 1767. 8^o.

Vier brieven, vervattende de oordeelk. aanmerkingen over de beoordeeling van den Belisarius verdeedigd door ... P. Hofstede in welke getoond wordt: I dat het geschil weegens Socrates geenen invloed ter weereld heeft op de goddel. openb....; II. dat.... C. Nozeman ten onrechte van Dr. Hofstede... wordt overgehaald, III. dat Socrates onschuldig is aan de misdaad, door Dr. Hofstede hem op nieuw te last gelegd; IV... welke de oorsprong van dien laster zy, en dat dezelve door Dr. Hofstede geenszins is beweezen. Door Philalethes Aletophilus. Te Amst. bij L. van Hulet. 1770. 8^o.

Eusebius, Pamfilius, Kerkel. Geschied. Amst. 1749. 4^o. m. kaart. en pl. met aanprijzende voorrede van Alb. Voget.

W. Warburton, de Goddelijke zending van Mozes. Amst. 1761. 5 d. gr. 8^o.

Joannes Sharp, alle zijne predikatien en godgeleerde verhandelingen. Amst. en Leid. 3 d. 4^o.

Korte beschryving van Engelandt. Amst. J. Mackay. 1735 2 d.m. pl.

Hij is ook de overzetter van het beruchte werk van Nicolai. Het leven en de gevoelens van den eerwaarde heer Sebaldus Nothanker. 2 d.m. pl. van Codowicki. De predikatien onder den naam van Seb. Nothanker uitgegeven (1776), van Nicolai.

De vrijheit van godsdienst in de burgerlijke maatschappij betoogd en verdedigd uit Locke, Noodt, Barbeyrac; Hoadly en Drieberge. Amst. 1782.

Zie Adelung u. Roterm. Fortz. u. Erganz. v. Jöchers Lexic. i.v.; P. van Hemert, Oratio funebris ex obitum v. Cl. A.A.v.d. Meersch, Amst. 1792; Wyttenbachii, Opusc. varii argumenti, Oratoria Hislorica critica, nune primum conjunctius edita, T. II. p. 60, sq.; D.J. van Lennep, Mémor. Athen. Amst. p. 292; A. des Amorie van der Hoeven, Gedenks. van het Seminarie der Re-

[p. 508]

monstr. bl. 46, 47, 186 volgg.; Bouman, Gesch. d. Geld. Hooges. D. II. bl. 413; Ypey, Gesch. d. Christ. kerk in de 18 eeuw, D. IX. bl. 233, 237, eerv.; Ypey en Dermout, Gesch. d. Ned. Herv. kerk, D. III. bl. 541 verv. en de aant.; J. Tideman, de Rem. broedersch. bl. 14, 20, 25, 69, 188, 236, 373; Nieuwenhuis, Woordenb. D. IV. bl. 305, verv.; Glasius, Godgel. Nederl. i.v.; Kist en Royaards, Archief voor Kerk. Gesch. Kobus en de Rivecourt, i.v. Carpentier, Hist. de Cambray et de Canbieris, T. II. p. 500; Cat. P. Gevers, (1776) p. 85; Arrenberg, Naamr. bl. 343; Rogge, Bibl. d. Rem. geschriften, bl. 61, 62; (over Seb. Noth.) Schlösser, Gesch. d. XVIII eeuw, D. V. bl. 246; Hagebach, Wezen en gesch. d. Herv. D. VIII. bl. 80 volgg.; Bilderdijk, G.d.V.D. VIII. bl. 120; Verv. op Wag. D. XXV. bl. 217-221; van Kampen, Gesch. d. Wetens. D. II. bl. 228, 229.