Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Jacobus Engelsma Mebius]

MEBIUS (Jacobus Engelsma), zoon van Theodorus Ernestus Mebius, werd den 25 Jan. 1749 te Nijehaske, waar zijn vader het leeraarsambt bekleedde, geboren. Na diens dood werd hij door zijn moederlijken grootvader, Jacobus Engelsma, predikant te Goredijk, onderwezen, en na de Latijnsche scholen te Leeuwarden doorgeloopen te hebben, op veertienjarigen leeftijd student te Franeker. Vijf jaren later verliet hij deze akademie, na het verdedigen eener Dissertatio Philologica-Exegetica continens observationes Miscellaneas de vero et genuino sensu quorundam selectorum locorum sacri codicis, onder den hoogleeraar Ratelband (22 Junij 1768). Hierop bezocht hij, voor korten tijd, de hoogeschool te Utrecht, om den hoogleeraar Bonnet te hooren. Naauwelijks twintig jaren oud, werd hij, na door de classis van Zevenwouden geëxamineerd te zijn, te Ureterp en Sigerswoude en vervolgens te AEngwirden, Oldeboorn en Nes, Jorwerd en Rijperkerk en Hardegarijp beroepen, toen hij in 1815 volkomen blind werd. In 1819 mogt hij zijn vijftigjarige jubelrede houden en tien jaren later zijn zestigjarige ambtsbediening gedenken. Met deze leerrede sloot hij zijn openbaar dienstwerk en werd den 1 Januarij 1830 emeritus.

Mebius was een zeer geleerd man, die tot den laten avond van zijn leven zijne studien voortzette. Hiervan heeft hij menigvuldige blijken gegeven, zoo in de Opuscula Societ. Ultraj. Tendimus ad idem, waarvan hij lange jaren een werkzaam lid was, als door vele andere geschriften. Bijzonder verdienstelijk maakte hij zich als verdediger der Christelijke waarheid. In 1785 en 1786 trad hij op als verdediger der zuivere kerkleer tegen een der neologische werken, welke uit Duitschland in onze taal werden overgebragt, namelijk tegen het zamenstel der zuivere wijsbegeerte of de leer der gelukzaligheid van Steinbart, in zijne Brieven over het zamenstel der zuivere wijsbegeerte, of de leer der gelukzaligheid, volgens Steinbart, in drie stukken, de eerste zonder, de twee laatste met naam (Leeuw. 1785 en 1786), welk geschrift ten gevolge had, dat zijn vriend J. Kneppelhout, predikant te Gorinchem, er in de klassikale vergadering opmerkzaam op maakte en te weeg bragt, dat de afgevaardigden dezer klassis nog in het zelfde jaar, 1785, in de Zuidhollandsche synode te Dordrecht voorstelden om een genootschap tegen de Neologie tot stand te brengen, waardoor het Haagsch genootschap zijn bestaan heeft gekregen. Naau-

[p. 455]

welijks had dan ook dit genootschap zijn eerste prijsvraag omtrent de waarde van de verborgenheden des Christendoms uitgeschreven, of Mebius leverde een antwoord in (Betoog dat de erkentenis der leerstukken en verborgenheden, in de H.S. vervat, in zulk een onafscheidelijk verband staat met de menschelijke gelukzaligheid, als de beoefening der zedepligten in dezelve aangedrongen), dat met de zilveren medaille bekroond werd. (1787) Na dien tijd mogt hij nog tweemalen bij het zelfde genootschap het gouden eermetaal behalen, eerst te gelijk met zijn vriend C.W.B. Jelgersma, pred. te Weidum, voor een verhandeling, ten doel hebbende om de Christenen tot het lezen der H. schriften op te wekken (1789) en alleen (1790) voor een antwoord op de prijsvraag: dat de weg der gelukzaligheid slechts één is, voor alle menschen

Van zijn Christelijk wijsgeerigen geest getuigt ook zijne in 1775 door het Stolpiaansch legaat bekroonde Solutio problematis quodnam in adserenda Numinis existentia pretium statui debeat communi humani generis consensu.

Bij de oprigting van het Nederlandsch Zendelinggenootschap werd hij terstond medebestuurder, stichtte in die betrekking veel goeds, en hield, 28 Julij 1814, eene opwekkingsrede in de algemeene vergadering te Rotterdam, met zijn portret te Rotterdam bij Cornel in het licht verschenen. Ook was hij vooral een niet minder werkzaam lid der kerkelijke commissie ter bevordering van de belangen der Friesche kerk, tijdens de scheiding van kerk en staat en leende met ijver en zaakkennis de vlijtige hand aan het opstellen van de adressen aan de toenmalige vergadering en van andere uitgewerkte stukken ter verdediging van de regten der hervormde kerk. Hij nam een vurig deel aan de invoering der Evangelische gezangen en zocht hare waarde, waar het pas gaf, met warmte tegen de drijvers eener gewaande regtzinnigheid te verdedigen. Hij was een der eersten, die de oprigting eener afdeeling van het Bijbelgenootschap in Friesland zocht te bevorderen, gelijk hij ook terstond bij de nieuwe verordeningen op het Nederlandsch kerkbestuur (1816) tot lid van het klassikaal bestuur van Leeuwarden benoemd werd. In zijn vroegeren leeftijd beoefende hij vooral de oude talen en had een niet gewone kennis van het Hebreeuwsch. Reeds als veertienjarige knaap vervaardigde hij een latijnsch vers, dat hij onder den naam van Tiro, vóór zijn grootvaders (J. Engelsma) Naamlijst der predikanten van de klassis van Zevenwouden (1763) plaatste. Ook treft men een dergelijk vers voor Prof. Ratelband's Verklaring over den brief aan de Hebreën van hem aan. De Harderwijksche hoogeschool gaf hem een bewijs van prijsstelling op zijn talent door hem (1809) eershalve tot S.S. Theol. doctor te benoemen. Tweemaal is hij gehuwd geweest, eerst met Elisabeth Wybes, vervolgens met A. Cloppenburgh, weduwe van den ontvanger

[p. 456]

C.K. Hoekstra. Hij liet uit zijn eersten echt vijf kinderen na, onder welke Th.E. Mebius, pred. te Beers en Jellum, en W. Mebius, pred. te St. Jacobi-Parochie. Hij overleed 30 Januarij 1838 in den ouderdom van ruim 89 jaren.

Men heeft van hem, behalve de in den tekst vermelde, werken:

Jezus verheerlijkt in de genezing van een kreupel geborenen. Leeuw. 1792.

Hoseas, uit het Hebreeuwsch vertaald. Utr. 1799.

Aanmerkingen over eene verhandeling, genaamd: de leer der verkiezing of verwerping eenvoudiger gemaakt. Utr. 1799.

Gedenkwaardigheden uit de scheppings- en aartsvaderlijke geschiedenis. 3 dn. Utr. 1799, 1800.

Zie Boekz. d. Gel. Wer. Julij 1838, bl. 139, verv.; Ypey en Dermout, Ges. d. Ned. Herv. kerk, D. IV. bl. 50; Royaards, Het Haagsch Gen. bl. 17, 85, 139, volg.; Bouman, Gesch. d. Geld. Hooges. D. II. bl. 571; Glasius, Godgel. Ned. o.h.w.; Kobus en de Rivecourt, Arrenberg, Naamr.; Kunst- en Letterb. 1838 D. II. bl. 97; Kist en Royaards, Archief v. Kerk. Gesch. D. II. bl. 251, 261, 164, 288.