Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Jan Matthyssen]

MATTHYSSEN (Jan) of MATTHYSZ., zoon van een wever en zelf bakker te Haarlem, stelde zich, nadat Jan Tripmaker te 's Gravenhage onthalst was, in September 1533, aan het hoofd der wederdoopers in Nederland. Hij wierp zich als profeet op, noemde zich Henoch, den tweeden getuige, en zond in October van dat jaar, om zijn aanhang uit te breiden, 12 Apostelen uit. Hij wilde op de puinhoopen der bestaande ordeningen, staten en overheden een nieuw godsrijk vestigen. Als een andere Mahommed zocht hij door zwaard en vuur den val te bewerken van alle mogendheden, die onder het bereik van zijne baldadige onderneming waren, en een altijddurend rijk vestigen dat zich onder zijn koninklijk bewind over de gantsche aarde zou uitbreiden. Hij zou de wereld overwinnen en over alle vijanden van het godsrijk zegevieren. Dan zou de Christus op de wolken des hemels verschijnen en hem in zijne koninklijke waardigheid bevestigen, de paus van Rome als den antichrist van den troon werpen, en in diens plaats hem als den oppersten kerkregent plegtiglijk aanstellen.

Na zich eenigen tijd te Amsterdam te hebben opgehouden,

[p. 406]

vertrok hij in November 1533 naar Munster, waarover hij het opperbevel in handen kreeg, en waaraan hij nieuwe wetten gaf. Hij sneuvelde, toen deze stad door den bisschop belegerd werd. Zijn dood verwekte algemeenen schrik, die Jan Bokelsz. door een aanspraak verdreef. Deze huwde de nagelaten weduwe van Matthysz. Chr. v. Sichem heeft hem in plaat gebragt.

Zie Ottius, Annales Anabapt. Basil. 1672; Meshovius, Hist. Anabapt. Col. 1617; Jochmus, Gesch. d. Kirchenreform. zu Münster, 1825. 8^o; J. Hast, Geschichte der Wiedertäufer, bis auf ihren Stürz. zu Munster. (Munster 1836); C.A. Cornelius, Geschichte des Münsterischen Aufruhrs, 1e B.; L. Hortensius, Tum. Anab. p. 15, 16; Oproeren der Wederdoperen, bl. 33, 46; Wagenaar, Beschrijv. v. Amsterd. D. III. bl. 26, 32; Brandt, Hist. d. Ref. D. I. bl. 112, 113; Ypey, Gesch. d. System. Godgel. D. III. bl. 119; Cerisier, Ned. Geb. D. II. bl. 306; van Mieris, Ned. Vorsten, D. II. bl. 404, 405, 410; Ypey en Dermout, Gesch. d. Ned. Herv. kerk, D. I. bl. 124, volgg.; Kist en Royaards, Arch. voor Kerk. Gesch. D. V. bl. 119, 120; Rippold, D. Joris v. Delft, in Zeits. f. Hist. Theol. 1863. S. 7, 53; Kok, o.h.w.; Kobns en de Rivecourt; Verheyden, Eff. eor. qui Antichr. oppugnarunt.