Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Christiaan Matthias]

MATTHIAS, MATTHIAE, MATTHYS (Christiaan), omstreeks 1584 te Meldorp in het Holsteinsche geboren, heeft een belangrijk deel zijns levens in ons vaderland doorgebragt. Hij studeerde, ten einde als predikant bij de Lutherschen te kunnen optreden te Straatsburg, onder Philippus Marbachius (1607) en te Giessen, waar hij onder Jan Winckelmann stellingen verdedigde over de goddelijkheid van het woord. Ook gaf hij aldaar bijzonder onderrigt in de zedekunde. In 1614 werd hem het rectoraat te Baden-Durlach opgedragen en scheen het dat zijn leven aan de beoefening der oude letterkunde zou gewijd worden. Nogtans toonde hij de godgeleerdheid niet te vergeten in verschillende door hem uitgegeven werken. In 1618 aanvaardde hij het professoraat in de godgeleerdheid te Altorf, maar vier jaren later riep hem de Deensche koning Christiaan IV naar zijn vaderland terug en benoemde hem tot predikant te Meldorp en superintendent over het Dithmarsche. De volksbewegingen, die omstreeks 1627 in het Holsteinsche, ten gevolge van de inval-

[p. 399]

len der keizerlijke troepen ontstonden, bragten hem in den kerker. Overtuigd van zijn onschuld, werd hij ontslagen en keerde hij naar Denemarken terug, waar de koning hem tot predikant en hoogleeraar in de godgeleerdheid aan de hoogeschool te Soroë benoemde. Hoezeer hij in de gunst des konings stond, bragt hem zijn streng en voor spotlust zeer gevoelig karakter in oneenigheid met Justus Hoeg, moderator der hoogeschool, hij verliet Denemarken en begaf zich naar Leyden, waar hij van plan was zijne letterkundige studien voort te zetten, doch nam, op aandrang der Amsterdamsche broeders, in 1641 het beroep te 's Hage aan. Reeds werd hij den 31 Mei 1643, op zijn herhaald en dringend verzoek ontslagen en vestigde hij zich te Utrecht, om aldaar zijn leven verder in een letterlievende rust door te brengen. Gelijk elders, zoo bragt Matthias ook hier den streng kerkelijken geest van de Wittenbergsche hoogeschool, waarvan twist met zijn ambtgenoot en verdeeldheid in de gemeente het gevolg was. Hij overleed in Januarij 1655, oud 70 jaren.

Hij schreef:

Collegium Ethicum Giessae. 1611. 12^o. 1613. 12^o.

Collegium duodecim Disputationum Metaphysicarum. Giessae 1611. 4^o.

Collegium Politicum, duabus partibus. Giessae 1612. 12^o.

Disputationes Theologicae, videlicet Prodromus invictae veritatis pro deitate Filii Dei contra Photinianos. Giessae 1617. 4^o.

Collegium Excercitationum Theologicorum Anti-Photinianarum, de Notitiae Dei naturali existentiâ, usu et efficaciâ. Noribergae. 1617. 4^o. Collegium secundum. Ibid. 1621. 4^o.

Methodica Sacrae Scripturae loca vindicandi ratio, in triade locorum, videlicet Zach. XIII:10 de Messiae Divinitate, et officio: Johan. XX:28. de Thomae Apostoli fide et confessione: 1 Joh. II:1, 2 de Christo advocato et propitiatore nostro, monstrata; erroribus Heterodoxorum, praesertim autem Photianorum opposita. Noribergae. 1618. 4^o.

Systema politicum, in tres libros distributum. Giessae 1618. 12^o. Marpurgi 1619, 1631. 12^o.

Systema Logicum theoretico-practicum. Giessae 1618. 12^o. Marpurgi 1621, 1631. 12^o.

Exercitationes Metaphysicae. Marpurgi 1620, 1631, 1637.

Disputationum Ethicarum Collegia tria. Giessae. 1622. 12^o.

Oratio panegyrica de vitâ et obitu admodum Reverendi et Clarissimi viri Dom. M. Johannis Schröderi. Theologi celeberrimi, de tota Christi Ecclesiâ meritissimi apud inclutam Noribergam Autistitis primarii, XXIII die Junii, quo ante decennium primam ibi concionem habuerat anno 1621, pie defuncti; habita 30 Augusti anni 1622. Altorfii 1622. 4^o. It. in de Memoriae Theologorum van Henning Witte, Decade VII. p. 853-881.

[p. 400]

Systema ethicum in tres libror destributum. Marpurgi 1626, 1635, 12^o.

Theologia typica, seu totius Sacrae Theologiae Delineatio. Hamb. 1629. fol.

Theatrum Psalterii theoretico-practicum. Hamburgi, omstreeks 1659, na den dood van den schrijver, door Rudolphus Capellus, hoogleeraar in het Grieksch en de Geschiedenis, te Hambueg, uitgegeven.

Systema Theologicum minus; in quo totum Christianae Religionis corpus, ex uno et solo Dei verbo, artificiosè et fabrefactum traditur. Hamburgi 1639, 1654, 1662. 4^o.

Historia Patriarcharum, in qua illorum ortus, progressus atque egressus, methodo novâ et artificiosâ, descripta continentur et ad usum Ecclesiasticum, Politicum et Oeconomicum accomodantur. Lubecae 1642. 4^o.

Historia Alexandri Magni, seu Prodromus quatuor Monarchorum. Amst. 1645. 12^o.

Theatrum historicum theoretico-practicum; in quo quatuor Monarchiae novâ et artificiosâ methodo describuntur. Amst. 1648. 4^o. edit. auct. et emendat. 1656. 4^o. Accessit supplementum insigne earum rerum, quae desiderari poterant, ad annum Christi ciƆiƆclxviii. 1668. 4^o.

Analysis logica in Euangelistam Matthaeum, in tabellas redacta. Amst. 1652. fol.

Sophistica; sive doctrina, modum fallacias artificiosè solvendi docens. Hamburgi 1659. 12^o.

Commentarius in Psalmos Poenitentiales. Hamburgi. 1692. 4^o.

Antilogiae Biblicae, sive conciliationes dictorum sacrorum Bibliorum. Hamburgi. 1700. 4^o.

Men heeft nog van hem eenige Theologische dissertatien in 4^o. zoo als de Normâ et Judice controversiarum, De Christi, secundum utramque nataram adoratione etc. en twee preeken in het Deensch. behelzende uitleggingen van Psalm 45, uitgesproken bij gelegenheid dat hij, in 1634, prins Christiaan met princes Magdalena Sibylla van Saxe in het huwelijk verbond. (Copenh. 1634. 4^o.) en eene over Psalm 128. Copenh. 1637. 4^o.

Hij liet in hands. na:

Dilucidationes Dominicalium et Festivalium.

Annotata in Vetus et Novum Testamentum of Biblia Latina glossata.

Systema Theologicum majus.

Theologia practica, sive Loei communes practici.

Theologia Naturalis.

Christologia Sacra.

Philologia Sacra.

Lexicon Theologicum.

Tractatus de formulis cautè et sobriè loquendi in Theologicis.

[p. 401]

Systema Historicum, theoretico-practicum.

Zie Biogr. Univ. i.v.; Jöcher, Gelehr. Lexic. i.v.; Freheri, Theatrum ex Templo honoris reserato Spigelii, p. 554, m. portr.; H. Witte, Diar. Biogr. ad annum 1655; Id. Memoria Theologorum Decade VII, p. 5862; a Decade XI. p. 1480-1486; Paquot, Mém. T. II. p. 522; Glasius, Godgel. Nederl. o.h.w.; Pauw, Europis Lutherdim, p. 343; Domela Nieuwenhuis, Gesch. d. Evang. Luth. kerk te 's Gravenhage, bl. 12, 13, en de leer van het H. Avondmaal in de Evang. Luth. kerk. (Amst. 1852).