Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Johan van Mathenes]

MATHENES (Johan van), oudste zoon van den vorige, lid der ridderschap van Holland, hoogheemraad van Schie- en Delfsland, heer van Riviere, een ijverig voorstander der vrijheid, die, schoon hij niet, gelijk te Water meende, tot de verbondene edelen behoorde, evenwel langs andere wegen tot afschaffing der inquisitie en tot verzachting der plakaten op het stuk der religie. Toen toch het indienen der vertoogen van de verbondene edelen en de staten van enkele provincien in Holland was bekend geworden en men ook dáár besloten had tot opschorting der plakaten en inquisitie en een nieuwe op het stuk van godsdienst te verzoeken, werd hij met Otto van Egmond, heer van Kenenburg en anderen, in Julij 1566, naar Brussel afgevaardigd, om het vertoog der staten van Holland ten hove in te dienen, ook was hij tegenwoordig op den dagvaard der afgevaardigden der Staten-Generaal, te Brussel op den 21 April 1567. Zijn slot te Spangen werd in 1572 na door de watergeuzen, onder bevel van den graaf van der Marck, bezet te zijn geworden, door de poorters van Delft geheel verwoest, uit vrees dat de Spanjaarden er zich op zouden nestelen, ook werd zijn huis te Riviere, bij het woeden van den Spaanschen krijg, van zijne voornaamste meubelen en een groot gedeelte der brieven en gezegelde oorkonden beroofd, en verder geheel vernield en verbrand. In dat zelfde jaar (1574) toen Mathenes naar Utrecht voortvlugtig was, sloeg de rekenkamer de ambachtsheerlijk van Hillegersberg aan, en droeg het gezag van den ambachtsheer aan de regering der stad Rotterdam op. Dit feit wordt door sommigen aan de toenmalige staatkundige onlusten, door anderen aan oneenigheden tusschen den ambachtsheer, de ingezetenen en het geregt van Hillegersberg geweten. Zeker is het dat Mathenes, tijdens het verblijf van don Louis de Requesens in de Nederlanden, naar Spanje heeft geheld. Terwijl hij zich in het genoemde jaar 1574 te Utrecht bevond, werd hij met Mr. Jan van Treslong door Ferdinand van Lannoy en den

[p. 375]

heer van Champigny heimelijk naar Holland gezonden en trad aldaar met eenige gemagtigden der staten van Holland in onderhandeling over eene bevrediging, die echter niet tot stand kwam. Later werd hij onder Willem I een werkend lid der staatsregering en nam gewigtige bezendingen waar. Toen Amsterdam in 1578 tot de staatsche partij was overgegaan en in groote opschudding verkeerde, zonden hem de staten van Holland met anderen naar deze stad, ten einde de noodige schikkingen te beramen en op alles goede orde te stellen. Later behoorde hij tot de handelende personen, toen aan prins Willem I de grafelijkheid zou worden opgedragen, bezegelde met Otto van Egmond en Jacob van Wijngaarden, namens de edelen van Holland, de acte dier opdragt en stelde met Oldenbarneveld en anderen de voorwaarden der inhuldiging op. Ten zelfden tijde ging hij met Adriaan van der Myle in bezending naar Amsterdam om aan de regering dier stad te zeggen dat men ook zonder hare toestemming met deze huldiging zou voortgaan. Na vervolgens nog tot belangrijke zendingen naar Zeeland, door Maurits gebruikt te zijn, werd hij in 1588 tot raad van state, en in 1596 tot raad der staten van Holland benoemd. Hij overleed in 1602 in den ouderdom van 64 jaren. In 1562 trad hij in den echt met Florentina van Kuilenburg, jongste dochter van Johan van Kuilenburg, ridder, heer van Rijnswoude, Opmeer enz. en Agatha van Alkemade, vrouwe van Alkemade, Opmeer, Lier, Souteveen, Zevenhuizen, Zegwaard, Zoeterwoude, bij welke hij 5 kinderen verwekte, Adriaan, die volgt, Margaretha, in 1596 gehuwd met Herman Valkenaar, heer van Duikenburg en Portengen; Johan, in 1589 kanunnik en in 1609 deken van het domkapittel te Utrecht en proost van Leiden, den 5 October 1613 gestorven Charles, baljuw, ruwaard en dijkgraaf der landen van Putten, in 1591 gehuwd met Johanna Pieck Johans dochter, bij welke hij verscheidene kinderen verwekte; Willem, heer van Rascart, Andel, raad en rentmeester der abdij van Rijnsburg en raad ter admiraliteit te Amsterdam, in 1601 gehuwd met Maria Manninga, dochter van Luyert Manninga, heer van Dijksterhuis en van Emerentiana Sonoy, bij welke hij verscheidene kinderen verwekte.

Zie van Leeuwen, Bat. ill. t.a.p.; W. van Goudhoeven, Chron. v. Holl. bl. 87, 542; Bor, Oorspr. d. Ned. beroert. B. VII. bl. 533; Hooft, Nederl. hist. B. XIII. bl. 577; le Petit, La Grande Chroniq. anc. et mod. de Holl. cet. T. II. p. 279, 280; Wagenaar, Vad. Hist. D. VI. bl. 150-155, 478-481, D. VII; bl. 204, 513, 518; Amsterd. D. II. St. I bl. 364; te Water, Verb. d. Edelen, D. I. bl. 272; Kluit, Hist. d. Holl. Staatsreg D. I. bl. 333, 485; Scheltema, Staatk. Nederl. D. II. bl. 82; Drakenburg, Aanhangsel op de Kerkel. Oudh. van Nederl. bl. 78; van der Hoonaard, Beschrijv. v. Hillegersberg, bl. 12, 40; Schied.

[p. 376]

Alm. 1839, bl. 147, 148; Dodt, Archief van Kerkel. en wereldl geschied. D. I. bl. 314; M.L. baron d'Yvoy van Mydrecht, t.a.p. bl. 207-210, vooral de Geer, t.a.p. bl. 86 volgg.; Hoogstraten, Kok, Kobus en de Rivecourt, Catalogue d'une collect. etc. p. 8, 75.