Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Paul Henri Marron]

MARRON (Paul Henri), werd den 20 April 1754 te Leyden geboren, en was de zoon van Paul Marron en Elisabeth de Pon, beide afstammelingen van de familiën, herkomstig van St. Paul en Dauphiné, ten tijde der algemeene vlugt naar Holland vertrokken. Hij volbragt zijne studien aan de hoogeschool in zijne geboortestad gevestigd, en onderscheidde zich op dezelve welligt minder door aanhoudend blikken, dan door eene bewonderenswaardige vlugheid. ‘Marron deed er eene vrij geringe mate godgeleerdheid, maar veel geloofs op.’ In 1776 werd hij predikant bij de Waalsche gemeente te Dordrecht, en had aldaar zijn medeleerling en vriend Guyot tot ambtgenoot. Daar vond hij ook de beide Latijnsche dichters van Braam en Hoeufft, en den geschiedschrijver van der Wall, met welke hij vriendschappelijke betrekkingen aanknoopte. Vooral bestond er tusschen hem en Hoeufft eene hartelijke vriendschap, die tot beider dood heeft geduurd. In 1782 kwam hij te Parijs in betrekking van hulpprediker van den Nederlandschen gezant aldaar. Diens kapel was het middenpunt van de eeredienst der hervormden. Het was een tijdstip waarop de beginselen van verdraagzaamheid tot alle standen der maatschappij in Frankrijk begonnen door te dringen. In de aanzienlijkste kringen, en door hen, die de in zwang zijnde wijsgeerige denkbeelden huldigden, was de veroordeeling, die, sedert de herroeping van het edict van Nantes op de protestanten drukte, reeds lang als onregtvaardig vernietigd; maar de daaromtrent bestaande wetten waren nog niet met de daad afgeschaft. De

[p. 288]

Protestanten van Parijs, door zoo vele vroegere besluiten onbekwaam verklaard om huwelijken aan te gaan, zagen zich nog gedwongen, om in de bureaux van het ministerie tegen betaling van veel gelds de vergunning te koopen, om in de kapel van het Nederlandsche gezantschap een huwelijk te sluiten. De letterkundige begaafdheid van Marron verschafte hem de gelegenheid om aan zijne geloofsgenooten nuttig te zijn. Reeds toen met goed gevolg de Latijnsche dichtkunst beoefenende, had hij in eene ode den roem, door de Fransche wapenen in Noord-Amerika behaald en de overwinningen van Rochambeau, Lafayette en Washington bezongen. Dit dichtstuk vond te Versailles bijval; de minister van buitenlandsche zaken, de Vergennes, gaf het verlangen te kennen om den vervaardiger er van te zien, en Marron werd vervolgens aan hem voorgesteld. De dichter liet niet na zich het vertrouwen, door hem als letterkundige verworven, ten nutte te maken, om zich een vrijen toegang tot de bureaux te verschaffen, en te verwerven dat de vergunning tot het aangaan van huwelijken door de Parijsche protestanten, die men vroeger, na lang wachtens, duur betalen moest, voortaan zonder moeijelijkheden afgegeven werd. Door deze dienst en anderen van gelijken aard verwierf hij de achting en erkentelijkheid der Parijsche protestanten, en werd hij in 1788, het jaar nadat Lodewijk XVI de burgerlijke regten aan de protestanten had wedergegeven, tot leeraar bij de Parijsche kerk benoemd; waarin vroeger mannen als Dumoulin, Drelincourt, Daillé en Claude hadden geschitterd. Kort daarna brak de omwenteling uit en begonnen nieuwe onweders de pas wedergeborene gemeente te bedreigen en Marron in de volvoering van zijn dienstwerk te belemmeren. Voor dat tijdstip had hij zich met velerlei letter- en geschiedkundigen arbeid onledig gehouden en zijne bijzondere kennis der Nederlandsche Geschiedenis- en Letterkunde hem met Mirabeau in verband gebragt, wiens ligt ontvlambaar gemoed door de gebeurtenissen in 1787 in Nederland, na het binnenrukken van een Pruisisch leger voorgevallen, diep getroffen was. Het is zeker dat Marron zeer veel aandeel had aan een in 1788 door den graaf de Mirabeau uitgegeven werk, getiteld:

Aan de Bataven over het stadhouderschap.

Mirabeau noemt hem dan ook in het groot aantal brieven over dit onderwerp geschreven: ‘mijn zeer geleerde wapenbroeder,’ en vormde het ontwerp met hem eene geschiedenis der vereenigde Nederlanden te schrijven, waarvan slechts eenige fragmenten in wezen zijn. Gedurende het bestaan van het gemeenebest knoopte Marron nieuwe betrekkingen aan met de partij der Gironde, die verscheidene protestantsche leeraars, zoo als Rabaut-Saint-Etienne, Rabaut Pommier en Lasource onder hare leden telde, 't geen aanleiding.

[p. 289]

gaf dat de voorstanders van het schrikbewind hem later als verdacht beschouwden. Na tweemaal door de zendelingen van het commité te zijn aangehouden, werd hij daags voor de viering van het zoogenaamde feest ter eere van het Opperwezen (7 van Zomermaand 1794) in het hotel Talaru, door de wijkvergadering van Lepelletier in een kerker herschapen, gevangen gezet. Den 12 Thermidor (30 van Hooimaand 1794) na den val van Robespierre, herkreeg hij zijne vrijheid, en gaf kort daarna onder den titel van Paul Henri Marron aan de burgeres Helena Marie Williams, eene belangwekkende beschrijving van zijne gevangenschap en de wijze, waarop zijne lotgenooten in het ongeluk zich hadden bezig gehouden, in het licht. In weerwil van de beroeringen der tijden, werd zijne kerk, misschien de laatste van geheel Parijs gesloten, en belette hem de verpligte dienst op den Décade niet om voor het klein getal geloovigen, dat door de stormen der omwenteling nog niet was uiteen gedreven, naar de wijze der vaderen, wekelijks den Zondag te vieren. Na zijn gevangenschap nam Marron, die als leeraar niet of slechts een geringe bezoldiging genoot, deel aan de zamenstellen van verschillende bladen en arbeidde hij eenigen tijd aan het ministerie van buitenlandsche zaken.

Bij de herstelling der openbare eeredienst in 1802 werd hij voorzitter van het consistorie en twee jaren later ontving hij van Napoleon zelven het kruis van het Legioen van Eer. In hetzelfde jaar was Marron op het punt in een godsdienstigen twist te geraken. De aartsbisschop van Besançon, Lecoz, schreef namelijk aan Marron, Mestresat en Rabaut-Pommier een openbaren brief om deze leeraars te bewegen van zich de krooning van Napoleon, en de tegenwoordigheid van den paus, ten nutte te maken, tot eene geheele ineensmelting der beide kerkgenootschappen. Marron en zijne ambtgenooten deden echter den aartsbisschop op overtuigende wijze gevoelen dat deze minder eene ineensmelting van weerszijden dan wel een bekeering ten behoeve zijner kerk verlangde. Van dit tijdstip af tot zijn dood was zijn loopbaan die van een Christenleeraar, en zijne snipperuren besteedde hij aan de bijwoning van gezellige kringen, waar de levendige, vernuftige wending zijner gesprekken voor zijne vrienden zoo behagelijk was, aan een gezette beoefening der Latijnsche letterkunde en aan velerlei letterkundigen arbeid. Zijn geheel leven door bleef hij aan zijn vaderland gehecht en liet geen enkele gelegenheid voorbijgaan om de instellingen, den wetenschappelijken roem, den volksaard en de taal van zijn geboorteland te verdedigen. De Nederlandsche geleerden en kunstenaars, die Parijs bezochten, vonden immer in hem een kundig raadsman en een gullen gastheer. Hij legde zijn leeraarsambt niet neder voor dat een smartelijke ongesteldheid hem daartoe noodzaakte. Deze, die

[p. 290]

langzaam zijne krachten ondermijnde, sleepte hem den 31 van Hooimaand 1832 weg. Zijn oude vriend Hoeufft bragt zijne nagedachtenis eene aandoenlijke hulde en zijn ambtgenoot en vriend A. Coquerel sprak een treffende lijkrede op hem uit. Een eenvoudig gedenkteeken met een zeer gepast Fransch en Nederduitsch opschrift is op het Parijsch kerkhof Père la Ghaise voor hem opgerigt.

Als voorzitter van het consistoire bleef hij tot zijn einde toe met grooten lof en uitgebreiden zegen werkzaam Als kanselredenaar bezat hij vooral in de kracht van zijn leeftijd ongemeene begaafdheden. Eenige zijner leerredenen zijn afzonderlijk uitgegeven, en het plegtige gebed door hem bij gelegenheid van het hervormingsfeest toen zijn kerkgenootschap zich met het Luthersche vereenigde, den 2 November 1817 uitgesproken, is in het Recueil, die plegtigheid betreffende, opgenomen. Hij schreef vele belangrijke biographien van beroemde Nederlanders in de Biographie Universelle van Michaud, in de Dictionnaire historique van Louis Prudhomme, en het Magasin Encyclopédique, (grand nombre d'articles de critique, une Notice sur Lyonnet etc) in het Journal de Paris, etc.

Marron was, gelijk wij opmerkten, een vurig beminnaar der Latijnsche dichtkunst. Reeds op zijn veertiende jaar werd een dichtstuk van hem in die taal gedrukt. Schoon zijn gedichten allen den geoefenden kenner en gelukkig navolger der oudheid aan den dag legden. zijn er nogtans onder de groote menigte, die daarvan van tijd tot tijd het licht zagen, sommigen, waarin deskundigen gemis van vloeibaarheid en gemakkelijkheid opmerkten, doch het minst of liever in het geheel niet zal men zich over dit gemis beklagen, in die dichtstukken, welke hem door vaderlandsliefde en gevoel van vriendschap werden ingestort. Slechts enkele zagen deels met, deels zonder zijn naam, het licht; de meesten werden in Fransche en Nederlandsche letterkundige tijdschriften, vooral in den Konst- en letterbode, opgenomen. In het Magasin Encyclopêdique vindt men een weinig vereerend op Kant in het Grieksch, Latijn, Fransch en Hollandsch. Men heeft na zijn dood een bundel zijner in den Konst- en letterbode verspreide Latijnsche gedichten willen in het licht geven, doch dit plan is niet doorgegaan. Hij bespeelde ook nu en dan de Nederlandsche lier, zelfs bestaan er gedichten van hem in hoogen ouderdom in die taal geschreven. Tot zijn nagelatene letterschatten behoort een verzameling van uitgebreide aanteekeningen voor een nieuwe vertaling der psalmen; om de verouderde van Beza, Marot en Conrart te vervangen.

Een der laatste biographisten van Marron schreef: ‘dans ses écrits comme dans son ministère, Marron a fait preuve d'une conduite juste et exempte de flatterie.’ ‘La dernière partie) merkt Quérard aan) de cette phrase est au moins

[p. 291]

très inexacte, car Marron a encensé toutes les idoles qui se sont succédées au pouvoir, Louis XVI, Napoléon, Louis XVIII, le duc de Bordeaux, Charles X’ etc.

Marron was correspondent der tweede en derde klasse van het koninklijk Nederlandsch Instituut en lid der Maatschappij van Ned. Letterk. te Leyden.

Hij huwde Mollerus. Zijn afbeeldsel is meermalen in plaat gebragt.

Men heeft nog van hem:

Eerekroon op de hoofden der doorl. staatsmannen, Burgervad. Zeeh. (door Marron, Blussé, Hoeufft, van Braam enz.) Dordr. 1782.

Lettre d'un protestant à l'abbé Cerutti. Paris 1789. 8^o.

Discours prononcé au service extraordinaire célébré par les protestants de Paris, à l'occasion de l'achèvement de la constitution et de son acceptation par le Roi 1791. 8^o.

Redevoering gehouden 13 Oct. 1793 te Parijs; in 't Ned. vert. door C.J.C. Bacot, Duinkerk. 1793.

Gebed en Formulier van het H. Avondmaal, ten gebruike van de Protestantsche kerk te Parijs, opgesteld door den Burger Marron, predikant aldaar 1794, benevens gebed opgedragen aan de Fransche Natie, door den burger en vaderlander Castellier, pastoor van de parochie de Forgueux, by St. Germain en- Laye, departement van de Seine en Oise. In het Fransch en Hollandsch 1794. Z. pl. of naam van drukker.

J.Ch.J. Luce de Lancival, Ode à son Exc. Mr. R.J. Schimmelpenninck, grand pensionnaire de la Républ. Batave avec deux vers Latins par P.H. Marron, Leide 1805. 8^o.

Discours pron. la veille de la paix 17 Brum. An X, dans le temple des Protestants de Paris. Paris 1801. 8^o. Dordr. 1802.

Discours religieux d'action de grâces pour la paix signée à Luneville, pron. le 3 ventose an IX (met Fransche en Latijnsche Cichtregelen. Ook in het Ned. overgezet.

Constitution du peuple Bat. trad. du Hollandais (1798).

Napoleonti primo Gallorum imperatori semper augusto. Paris. 1804. 4^o. In 't Fransch nagevolgd door J. Demay, 1805.

Service solemnel d'action de grâces, célébré par l'Egl. Réf. Consist. du Départ. de la Seine, 15 Août 1806, anniv. de la naissance de S.M. l'Emp. et Roi. Paris 1806. 8^o.

Carmina. Paris. 1811, 22 et 25. 3 St. 4^o.

1. De Romae Rege sperato et nato. 1811.

2. Ludovico XVIII Galliae Regi, in festis baptismalibus Regii Burdigalae Ducis ipsis Kal. Majis. 1822. (Ook Paris 1821. 4^o.)

3. Carolo X, Gallorum regi, in festis Rhemensibus d. 29 Maji 1825.

A Messieurs les president et membres de la Ohambre de Députés des départements, les présidents des consistoires de l'Eglise

[p. 292]

réformée et de cette de la confession d'Augsbourg à Paris 1816 8^o. (met den predikant Goepp).

Solemnia Hagana, celebrata d. XXII et XXIII Julii 1828 Paris 1828. 8^o.

Elegia ad Musam in Borbonicorum ad Gallos reditu, et auspicatissimo Ludovici XVIII Lutetiam Parisiorum adventu. Parisus 3 Mai 1814. 8^o.

Op eene Leiden-ontzets viering te Parijs 3 Oct. 1829. 8^o.

Hij vertaalde ook in het Hollandsch de Nouvelles observations et attestations sur la transcendance des lois de Mélezè etc. van M. Quatremère Disjonval (1803).

Men schrijlt hem ook de noten toe op het werk van den graaf de Mirabeau, Aux Bataves sur le Stadhouderat. (1788. 8^o.)

Zie Galérie des contemporains, Tom. VI. p. 443, 444; Le protest. II^e année, N^o. 2, 20 Août 1832, N^o. 36, 20 Juillet 1833; Konsten Letterb. 1832, 2 dl. N^o. 37, 38; Aanhangsel op Nieuwenhuis Woordenboek, o.h.w.; Quérard, La France littér. T. V. p. 539, 560 Proces-verbaal van de vijf-en-twintigste algem. verg. van het Kon Ned. Inst. 27 Aug. 1832, bl. 21, 22; Hand. der jaarl. verg. van de maats. ijan Nederl. Letterk. te Leiden 1833, bl. 2 volgg.; Bergman, Lev. van F. A Bosse, bl. 108; Mr. B.H. Lulofs, Gedenks op H.D. Guyot. Gron 1828 8^o.; Collot d'Escury, Hollands roem in kunsten en wetensch. D. I. A. hl. 80; Schotel, Kerk. Dordr. D. II. bl. 214, 784; J.H. Hoeufft, Carm. Epidosis, p. 41, 48, 77; Promenade philosophique au cimetière du père la Chaise, par M. Viennet, Paris 1855, p. 230; Cat. der Maats. van Nederl. Letterk. te Leiden, D. I bl 269; D. II. bl. 81, 195, 270, 291; Heringa, Bijdr. tot de lijst van Ned. dieht.; Muller, Cat. van port.