Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[p. 80]

[Jean le Maire]

MAIRE (Jean le), bijgenaamd de Belges, naar zijne geboorteplaats Belgium, Bavay, eene kleine stad in Henegouwen, werd in 1473 geboren. Het jaar van zijn overlijden is onbekend, doch men gelooft dat hij nog in 1520 leefde. Volgens Jean Molinet, zijn bloedverwant, en Guillaume Cretin, kanunnik der H. Kapel van het Palais-Royal te Parijs, en Secretaris van Koning Lodewijk XI, was hij clerc des Finances au Service de Pierre de Bourbon, Sire de Beaujeu, schoonbroeder van Karel VIII, Koning van Frankrijk. Vervolgens werd hij secretaris van Louis de Luxembourg, graaf van Ligny, na wiens dood hij in dienst trad van Margaretha van Oostenrijk, gouvernante der Nederlanden, die de fraaije letteren beminde en hare beoefenaars beschermde, en volgde Molinet in 1503 als haar bibliothecaris op. Hij reisde tusschen 1506 en 1508 in Italië en schreef na zijne terugkomst zijne Illustration des Gaules, waarin hij zich Secretaire Indiciaire ou Historiographe de Madame Anne deux fois Royne de France noemt. Uit zijne werken blijkt dat hij niet alleen zeer ervaren in de geschiedenis was, maar ook het Fransch, Italiaansch, Grieksch en Latijn verstond. Hij muntte vooral als dichter uit. ‘Jehan le Maire,’ schreef La Croix du Maine, a été de son temps l'un des plus renommés pour l'art oratoire et bien écrire en vers Français.’ Groot is de lof die hem de beroemde Pasquier als zoodanig geeft. ‘Le premier qui ù bonnes enseignes donna vogue à notre Poësie fut Maistre Jehan le Maire de Belges, auquel nous sommes infinement redevables non-seulement pour son livre de l' Illustration des Gaules, mais aussi pour avoir grandement enrichi notre langue d'une infinité de beaux traits, tant en prose que poësie, dont les mieux escrivans de notre tems se sont sceu quelquesfois bien aider. Or il est certain que les plus riches traits de cette belle Hymne que notre Ronsard fit sur la mort de la Royne de Navarre sont tirés de lui, au jugement que Paris donna aux trois Déesses.’ Zijne spreuk was de peu assez.

Hij schreef:

Le Temple d'honneur et de vertu, auquel sont contenus les chants des bons et vertueux Bergers supposts de Pan Dieu sylvestre, pareillement des Bergères, subjectes à Aurora, Rime. Paris, rue neufve, à l'Escu de France, in 16^o. 1503.

Concorde des deux langaiges, le Toscan, ou le Florentin et le François. Lyon 1511. 4^o.

Le plainte au desiré 1504, ter eere van Louis de Luxembourg, Prins van Altimore, graaf de Ligny, den 31 December 1503 gestorven.

La legende des Vénitiens z.j. te Lyon in 1509, nadat de vrede tusschen Maximiliaan I en Lodewijk XI, door tusschenkomst van Margaretha van Oostenrijk en den kardinaal d'Amboine gesloten, uitgegeven, later bij de

[p. 81]

Illustrations des Gaules gevoegd. Les trois comptes intitules de Cupido et de Atropos; le premier inventé par Séraphin, Poëte Italien; le second et le tiers de l'invention de M. Johan le Mayre; les Epitaphes de Hector et Achilles, avec le jugement de Alexandre le Grand, composées par George Chastelain dit l' Avonturier; le plaidoyer de l'Amant douloureux et de la Dame au coeur changeant, faict par M^o. Guillaume Cretin; plusieurs Chants Royaulx, Ballades, Rondeaux, Epistres, et Oraysons par le dict Cretin. Paris Jehan Sainct-Denys in 12^o Z.j. ook met den titel: Traictez singuliers, scavoir: les trois comptes intitulez de Cupido et de Atropos, dont le premier fut inventè par Séraphin, poëte Italien; le second et tiers de l'invention de Jehan le Mayre, mis en vers François; les Epitaphes de Hector et Achilles, avec le Jugement de Alexandre le Grand, composées en vers par George Chastelain, dict l'Aconturier; le Temple de Mars, en vers par Jehan Molinet: plusieurs chantz royaulz, balades, rondeaulx et Epistres de Guil du Bois dict Cretin. Paris 1525. 8^o.

La Dame infertunée. Een lofrede op Margaretha van Oostenrijk, die na veel rampen te hebben gehad, den 25 Sept. 1506 haar eenigen broeder, Philips I, koning van Castilie, verloor.

Le triomphe de l' Amant vert, compris en deux epistres fort joyeuses, envoyées à Madame Marguerite Auguste, composées par Jehan le Maire de Belges, Judiciaire et Historiographe de la Royne, avecques plusieurs lettres missives amourenses, plusienrs balades et rondeaux. Paris 1535. 16^o. Deze beide brieven waren reeds in 1510 verschenen.

Sommige meenen dat de dichter zelf l' Amand vert is, wijl hij spreekt van den dood van een papegaai. De abt Sallier geeft eene andere reden van dezen naam. Hij meent dat le Maire geheel in het groen was gekleed, en Margaretha van Oostenrijk in het zwart om hare rampen. De droef heid over zijne verwijdering van deze prinses had den dichter doen sterven, en in den tweeden brief vindt men een verhaal van hetgeen hij in het rijk der dooden had gezien. Anderen meenen dat onder den naam van l' Amant vert een geheimen minnaar van Margaretha van Oostenrijk verborgen is, en nemen daaruit aanleiding een vlek op den goeden naam dezer prinses te werpen. De zaak betreft een groene papegaai, die Sigismund, aartshertog van Oostenrijk, ten geschenke had gegeven aan Maria van Bourgondië, na wier dood hij in bezit geraakte van hare dochter Margaretha van Oostenrijk, die hem zeer lief had, en op welke zij, toen hij gestorven was, dit grafschrift vervaardigde:

‘Sous ce tombel que est ung dur conclave
Gist l'amant vert et le noble eselave

[p. 82]

 

Dont le frane cuer de vray amour pur ivre

 

Ne peut souffrir perdre sa Dame et vivre

De papegaai stierf terwijl Margaretha haar vader Keizer Maximiliaan in Duitschland bezocht.

Brief van koning Lodewijk XII tot antwoord van dien, welken Jan d'Auton aan dien vorst van wegen Hector van Troyes gezonden had. Deze brief is een verdichtsel, omstreeks 1511 geschreven. Lodewijk verhaalt er den slag van Aignadel in; vaart tegen Julius II uit en geeft Hector een berigt van de bloedverwantschap tusschen hem en de koningen van Frankrijk:

Traicté de l'Ouverture du sainet Sépulchre, ook: Recueil sommaire du voyage des chrestiens en la Terre Saincte. Jean le Feron spreekt van dit boek in zijn Livre des Roys d'armes ou Héraults. Het verscheen onder dezen titel:

Le Sauf-conduict du Souldain aux Françoys pour fréquenter en la Terre Saincte; avec le blazon des armes des Vénétiens. Imprimé pour Maistre Jehan le Maire, Judiciaire et Historiographe par Estienne Baland, Imprimeur de Lyon, demourant en la grand-rue du Pays Pelu etc. 1511. fol.

Traicté de la difference des Scismes et des Conciles en l'Eglise, et de la préminence et utilité des Conciles de la Saincte Eglise Gallicaine, arec l'Histoire du Prince Syach Ismael, dict Sophy. Paris in fol. z.j. Ook met dezen titel:

Le Promptuaire des Conciles de l'Eglise Catholique, avec les scismes et la difference diceulx. Paris 1543, 1547, 12^o. Lyon 16^o., in het Latijn vertaald door Simon Schurdius, Lutersch regtsgeleerde, in 1572 gestorven met dezen titel: Johannes Marii Belgae. Historici quondam Christianissimi Gallorum Regis Ludovici XII, de schismatum et conciliorum Ecclesiae Universalis differentia; deque Gallicanae Ecclesiae Conciliorum praestantiâ et utilitate liter elegantissime ex Gallico in Latinum versus in een verzameling, getiteld:

Tractatus utilissimi de Schismatum historiâ, Auctorum nobilissimorum Theodorici à Niem... Francisci Zatarelli Johannis Marii Belgae, Argent 1629. 12^o.

Les Illustrations de Gaule et singularitez de Troye, Paris Philippe le Noir in fol. sans date It. Le Tiers livre des illustrations de Gaule, et singularitez de Troye, intitulé nonvellement de France orientale et occidentale. Anquel princi alement est comprinse au vray la généalogie hystoriale du trèssainct, très digne et très-chrestien Empereur Charles le Grand en ligne masculine, depuis Francus. fils d'Hector de Troyes, Paris 1512 fol., 1513, 1515, 1521, 533 4^o. 1531, 16^o.

Les illustrations de la France et des Ganles contenant quelques singularitez de Troyes et autres oeuvres revenes, corrigées et restituées par Antoine du Moulin. Lyon 1549. fol.

[p. 83]

Vingt-quatre couplets de la Valitude et convalescence de la Royne très Chrestienne, Madame Anna de Brétagne (1512).

Le triomphe très haultz et puissante Dame Verolle, Royne du Puy d'Amours; nouvellement composé par l'inventeur de menus plaisirs honnestes. Lyon 1538. 8^o.

La couronne Margaritique. Dit stukje bevat lofverzen op hertog Philibert van Savoye en de prinses Margaretha, zijne weduwe. Het is door Claude de S. Julien in het licht gegeven.

Recueil des pompes funèbres des anciens, ms.

Génealogie des Tures et leurs gestes jusques à nostre temps, ms.

Géographie ou Description de la terre de Turquie et de Grèce et des Isles voisines, ms.

Men schrijft hem ook toe: La plainte sur le trépas de feu Messire Bissipat, doch dit is het werk van Cretin.

Zie Valerius Andreas, Bibl. Belg. p. 533, Sweertii, Ath. Bat. p. 447; Junii, Histor. Batav. p. 73; Paquot, Bibl. Belg. T. II. p 26; Du Verdier. Bibl. p. 717, La Croix de Maine p 240; D'Oultreman, Hist. de Valenciennes p. 375; Le Long, Bibl. Hist. de la France, p. 324, L'Abbé Sallier, Mém. de l'Acad. des Inscript et belles lettres T. XIII. p. 593-606; M. Eloy. Dict. de la Mèdecine, T II. p. 112; Pierre de St. Julien, de l'Antiq. et Origine des Bourgognons Livr. II. p. 566; Pasquier, Recherches de la France Liv. XII Chap. 5; Mr. de Laserna Santander, Mémoires historiques sur la bibliothèque dite de Bourgogne, p. 132; Paquot, Mém. pour servir à l'Hist. Littér. des Pays. Bas, T. I. p. 221.