Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Mr. Pieter Lyonnet]

LYONNET (Mr. Pieter), afkomstig uit een oud en aanzienlijk geslacht uit Lotharingen, dat meermalen om de godsdienst van woonplaats verwisselde en het land moest verlaten, was de zoon van Benjamin Lyonet, Fransch predikant te Heusden, wiens vader, nadat zijne landerijen en heerlijke goederen, vernield of door den brand in den assche gelegd en zijne vrouw en kinderen vermoord waren, zich eindelijk genoodzaakt gevonden had in 1637 of 1638 Frankrijk voor altijd vaarwel te zeggen en de wijk naar Zwitserland te nemen. Hij werd den 21 van Hooimand 1707 te Maastricht geboren, en onderscheidde zich reeds vroeg door zijn buitengewone kennis der talen, waarvan hij er negen zoo doode als levende verstond, maar ook maakte hij in de beeldende kunsten, met name in de toon-, schilder-, graveur- en beeldhouwkunst, groote vorderingen. Nog is er een stuk van hem voor handen, dat algemeen door kunstkenners wordt genoemd: een basrelief, in palmhout gesneden, voorstellende Apollo met de negen zanggodinnen, door den schilder van Gool een wonderstuk geheeten.

Lyonnet was door zijn vader voor den geestelijken stand bestemd, doch hij verkoos de regtsgeleerdheid, studeerde te Leyden, en werd, nadat hij tot meester in de beide regten bevorderd was, advokaat te 's Hage, vervolgens Secretaris der Cijfers, overzetter voor de Fransche taal en patentmeester. Inmiddels lust voor de beoefening der Natuurlijke Historie, inzonderheid voor die der insekten gekregen hebbende, ondernam hij eene geschied-

[p. 823]

kundige beschrijving van die welke omtrent 's Hage gevonden worden, en verrijkte dit werk met een groot aantal teekeningen, zoo naauwkeurig en uitvoerig dat ze door alle kunstkenners, die ze zagen, bewonderd werden. Vervolgens teekende hij voor het werk van Abraham Trembley, getiteld: Mémoires pour servir à l'Histoire d'un genre de Polypes d'Eau douce, à bras en forme de cornes. (Leyden 1744 4^o.) de figuren van de polijpen van het zoet water, waarvan de 8 laatste platen de 5 eerste van den bekwamen plaatsnijder Wandelaar evenaren.

‘Les Dessins des Figures (is het oordeel van le Clercq, en zijn geleerd en uitvoerig verslag van dit werk in Bibliothèque raisonnée des Ouvrages des Savans d'Europe, Tom. XXXIII p. 249), qui répresentent les Polypes, sont de la façon de mr. Lyonnet. On peut dire, sans le flatter, qu'on ne sauroit rien voir de plus beau ni de plus delicat. C'est encore Mr. Lyonnet, qui a gravé les huit dernières planches.’ ‘Il suffit de les voir,’ dit Mr. Trembley, pour les admirer. Cet éloge tout magnifique qu'il est, est encore au-dessous du mérite réel de ces planches.’

In het jaar 1749 begon Lyonnet zijne aanzienlijke verzameling van hoorns en schelpen, die, volgens eenparig getuigenis van alle reizigers en deskundigen, eene der schoonste van geheel Europa werd. In 1760 verscheen te 's Hage en Amsterdam zijn Traité anatomique de la Chenille qui ronge le bois de saule (phalaena cossus) in 4^o., avec 18 planches, welke niet alleen door zijne oorspronkelijkheid, maar ook door het prachtige van den druk en keurige afbeeldingen de verwondering van een ieder opwekte, gelijk hem dan ook hier over eene menigte schrijvers uit meest alle landen, den welverdienden lof hebben toegezwaaid, onder welke inzonderheid ook Martinet, van Gool, H.S. Reimarus, J. Lulofs en P. van Musschenbroek behooren, welke laatste hem zelfs boven Leeuwenhoek, Reaumur, en alle anderen, die door de mikroskoop gewerkt en ontdekkingen gedaan hebben, rangschikken. Een zijner biografisten noemt het een: ‘chef d'Oeuvre dans lequel on ne sait ce qu'on doit admirer le plus du genie du naturaliste ou du talent du graveur.’ Om in zijn ontleedkundig tractaat van de Rups, al het verwonderlijke in hare zamenstelling, door hem opgegeven, te kunnen nagaan, plaatste Lyonnet, in het 3e deel der werken van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem, eene afbeelding en beschrijving van een Microscoop-stelsel geschikt tot het ontleden van kleine dieren, mitsgaders eenige aanmerkingen over het vermogen der vergrootende glazen, welk een en ander hij ook in het Fransch bij zijn ontleedkundig tractaat voegde. Lyonet vermeerderde nog in de laatste 20 jaren van zijn leven den reeds door verzamelde schat van liefhebberijen en kunstgewrochten met een kabinet schilderijen,

[p. 824]

waarvan hij meer dan 560 stuks, en onder die een aantal van de beroemdste meesters verzamelde. Hij deed zulks tevens met oogmerk om zich bij aanhoudendheid bezigheid te verschaffen, wanneer zijne geestvermogens door ouderdom minder inspanning en vermoeijing mogten toelaten. Hij legateerde aan zijnen neef, S.E. Croyset, die hem in zijn post van secretaris der cijfers opvolgde, de nog overig zijnde exemplaren van zijn anatomisch boekdeel met alle daartoe behoorende keurige platen door hem zelven geteekend en gegraveerd, benevens een nog ongedrukt werk, hetwelk hij nog onder den titel van Oeuvres mélés sur les Insectes, dacht uit te geven, waarbij gevoegd was een Essai Anatomique sur la Chrysalide et la Phalène de la chenille qui ronge le bois de saule, welk werk hij door eene belemmering van het gezigt moest staken. Lyonnet had grooten roem door geheel Europa, was lid der beroemdste maatschappijen van natuurkunde en andere wetenschappen in Engeland, Rouaan, St. Petersburg en elders. Hij was een man van onberispelijk gedrag, uit overtuiging een christen. Hij stierf te 's Hage den 10 van Louwmaand 1789 in den ouderdom van ruim 81 jaren.

Zijn portret, borstbeeld en medaillon met het bijwerk door E. Vinkeles in 8^o. gegraveerd. Ook komt het voor bij van Gool. Een fraai door hem zelf vervaardigd portret was 1857 nog te Amersfoort bij zijn neef Croiset voorhanden. Men heeft nog van hem:

Theologie des Insectes, ou Demonstration des Perfections de Dieu dans tout ce qui regarde les Insectes. Traduit de l'Allemand de Mr. Lesser. Avec des Remarques de Mr. P. Lyonnet. 2 D. 8^o. La Haye, 1742.

Reaumur achtte dit werk een herdruk waardig en gaf het met eenige aanteekeningen van zijn hand op nieuw in het licht, Paris 1745. 2 t. 4^o.

Lettre de Mr. Lyonnet, membre de la Société royale, écrite le 26 Août dernier (1750) en reponse à Mr. C. Mylius, candidat en Médécine à Berlin, et précédée d'une lettre écrite de la Haye ce 19 Novembre à Mr. Bernard, Docteur en Médecine à Amsterdam in Bibliothèque raisonné. T. 45, p. 447. suiv.

Recherches sur l'Anatomie et les Metamorphoses de differenten espèces d'Insectes. Ouvrage posthume publiè par W. de Haan. Par. 1832, met 54 platen 4^o.

Van zijn in den tekst vermeld werk Traité anatom. de la chenille verscheen in 1762 een vermeerderde en verbeterde uitgaaf.

Het is onbekend of de heer Brez, gelijk hij plan had, uit heeft gegeven een door Lyonnet nagelaten ‘très grand nombre d'observations sur des feuilles volantes.’

In het Nederd. verscheen Verhandeling over het geneesmiddel van Jacques Raynaud tegen kwaadaardige, onwetende en kankerachtige verzweringen. 's Hage, 1780. 8^o.

[p. 825]

In 1796 werd de Catalogue raisonné des coquilles de P. Lyonnet. La Haye. 8^o. in het licht gegeven.

Zie Biogr. Univ. Convers. Lex. (8e Aufl.) Th. VI. S. 788; Jacq. Brèz. notice sur les Mss. de Lyonnet in Magasin Encycloped. 1794 T. II; Notice (Biogr. sur Lyonnet door Marron) in Magasin Encyclopedique 1795. T. III. p. 89; Bibl. rais. T. XXXI, p. 66, 68, 69, 76 suiv 177 tot suiv. T. XXXIII. p. 250, 397, 389; T. XLV, p. 446; Haag, La France protest. c.v.; Nieuwenhuis, Alg. Woordenb. van Kunst. en Wetens o.h.w. Kobus en de Rivecourt; van Kampen Gesch. der Ned. lett. en wetens. D. II. bl. 341, 342; H.J. Koenen, Gesch. van de vestig. en den invloed der Fransche vluchtel. in Nederl. bl. 227, 228; van Gool, Schouwb. d. Ned. Schild D. II; Immerzeel, Lev. en Werk. der Holl. en Vl. Kunst-Schild. D. II. bl. 191; Kramm, Lev. en Werk. der Holl. en Vl. Kunst-Schild. D. IV. bl. 1031; Bibl. Hultman, No. 2094, 7067, 7067, 7068, 7118, 7264, 7265, 29612; Arenberg, Naamreg. v Ned. Boek. bl. 330; Poggendorft, Handwörterb.; E.M. Oettinger Bibliogr. biogr. Univ. T. I. p. 1048.