Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Mr. Lodewijk Caspar Luzac]

LUZAC (Mr. Lodewijk Caspar), zoon van Mr. Etienne Luzac werd den 1sten Augustus 1786 te Leyden geboren en opgevoed. Van zijn vroegste jeugd af bragt hij een goed deel des jaars onder de leiding van zijn oom Valckenaer door, waar hij, in vroegeren en lateren leeftijd vele van hen ontmoette, die als ijverige mannen van 1795 en volgende jaren voorkomen, als Jacob Blauw, Wiselius, J. Bosscha, van Kooten, van Leyden en vele anderen, die echter, volgens zijne eigen getuigenis, ‘nimmer dien indruk op hem maakten, welke sommige geschriften van latere dagen bij hen moeten te weeg brengen, welke die personen van 95 slechts uit die boeken leeren kennen.’ Hij voltooide zijne studiën aan de Leydsche hoogeschool, waar hij eerst zijn oom Joh. Luzac en ook Wyttenbach hoorde, en zich onder hunne leiding op eene degelijke wijze bekend maakte met het aanbevelingswaardige van goede humanistische studiën. Later waren vooral van der Keessel en Kemper zijne leermeesters in regts- en staatkundige wetenschappen. Zijn Specimen Historico-Juridicum inaug. de Q Hortensio oratore Ciceronis aemulo met glans verdedigd, door van Kooten en Bilderdijk beide bezongen, door Marron te Parijs, door Heyne te Göttingen ter kennis der geleerde wereld gebragt, en aan hetwelk, naar de verklaring van den hoogleeraar Bake ‘de meest eervolle plaats is en steeds blijft aangewezen’, was een uitnemende en schitterende proeve der gemeenschappelijke beoefening van de oude letteren en de regtsgeleerdheid.

Onmiddelijk na zijne promotie, en dus nog vóór de inlijving van het koningrijk Holland in het Fransche keizerrijk, reisde Luzac, onder geleide van zijn oom Joh. Valckenaer, den schranderen regtsgeleerde en diplomaat, dien hij tot secretaris van legatie zou verstrekken, naar Parijs, en bleef er tien maanden, tot in het begin van April 1811. Te Leyden teruggekeerd, werd hij te 's Hage bij het keizerlijk geregtshof als advocaat beëedigd, en wijdde hij zich aan de balie, een

[p. 764]

loopbaan die men wel voor eene uitmuntende opvoeding mag houden van hem, die eenmaal in eene of andere betrekking 's lands belangen zullen moeten besturen. Maar Luzac zocht zoodanige betrekking geenszins, zelfs niet na de herstelling van ons onafhankelijk staatkundig bestaan. Tevreden met zijn nuttigen werkkring, waarin hij bijzonder slaagde, en veler achting verwierf, vrij van allen zweem van een soort van eeren heerschzucht, die het schitteren doet stellen boven het onopgemerkt nuttig zijn, zette hij ijverig zijne regtstudiën voort en verliet het privatiserend leven niet, voor dat hij in Februarij 1828, in de plaats van zijn bij de burgerij hooggeachten vader, tot lid van de arrondissements-regtbank te Leyden benoemd werd.

Ook dáár blonk zijne onkreukbare eerlijkheid en goede trouw niet minder uit dan zijne degelijke regtskennis en naauwgezetheid. Maar hij won in die betrekking ruimeren tijd om aan geliefde studien te wijden, en begon reeds toen, hetgeen hij later nimmer verzuimde, met smaak en oordeel, een uitgelezen bibliotheek te verzamelen, en zich in het bezit te stellen van hoogstgewigtige handschriften betrekkelijk de latere jaren onzer politieke geschiedenis. Bijzondere vermelding verdient daarenboven de merkwaardige en onwaardeerbare verzameling van de geleerde aanteekeningen van zijn grootvader, den beroemden Valckenaer, een schat, die hij niet verborg en wegsloot, maar die eerst door zijn verstandig bestuur voor de mannen der wetenschap toegankelijk werd gesteld. Van daar dat menig beroemd buitenlandsch geleerde, die Leyden kwam bezoeken om met de rijke letterkundige verzamelingen die daar bewaard werden zijn voordeel te doen, niet verzuimde Luzac te bezoeken, en daar een onthaal vond, dat hij later in 't openbaar met dankbaarheid vermeldde.

In hetzelfde jaar 1828 betrad Luzac eene nieuwe, geheel van de vroegere verschillende loopbaan, toen hij door de Staten van Noord-Holland ter tweede Kamer werd afgevaardigd. Van dien tijd af behoort zijn leven tot de geschiedenis van ons land en van het parlement.

Groot was de trouw en ijver met welken hij zich gedurende den tijd van bijkans twintig jaren van de waarneming van dit gewigtig mandaat gewoon was te kwijten. Zijn moed, zijne rondborstigheid, zijne boven alle verdenking verheven eerlijkheid en zich nooit verloochenende belangloosheid deed zijn naam met opregten eerbied en bewondering door het geheele land uitspreken, als dien van den braven, moedigen, volksvertegenwoordiger bij uitnemendheid. Het was dan ook niet dan hetgeen te verwachten was, dat Koning Willem II hem in 1848 tot lid benoemde der Commissie die het ontwerp eener herziene Grondwet zou opstellen: maar de benoeming tot Minister van binnenlandsche zaken viel den eenvoudigen en aller-

[p. 765]

minst op aanzien en magt belusten man te zwaar. Wel aanvaardde hij den gewigtigen en in die bewogen tijden moeijelijken post uit pligtbesef, maar de ongewone zorgen, die vooral niet verminderden door eene voorbeeldelooze naauwgezetheid, overstelpten spoedig zijn anders rustig en kalm gemoed tot dat daardoor zijne gezondheid in gevaar gebragt werd. en hij het onvermijdelijk besluit moest nemen, om zoowel de Staten van Noord-Holland zijn mandaat als hun vertegenwoordiger terug te geven, als van den Koning zijn ontslag uit het Ministerie te nemen.

Daarna moest een geruimen tijd lang alle mogelijke zorg besteed worden aan het herstel zijner zoo jammerlijk geschokte gezondheid. Die zorg werd met een gelukkige uitkomst bekroond en verzekerde Luzac het voorregt van zijn laatste tiental jaren tot de gelukkigste van zijn leven te mogen rekenen.

Ontslagen van alle onmiddelijke politieke bemoeijingen onttrok hij zich noch aan het Curatorschap der Leydsche Hoogeschool, noch aan zijne oude betrekking tot de Waalsche kerk, noch aan de plaatselijke Schoolcommissie, maar behartigde al wat hem daar aanbevolen was met liefde en ijver. Hij hervatte zijne geliefde boekoefeningen, vermeerderde en onteijferde zijne handschriften. Hij was het die ook de schier onleesbare brieven van Oldenbarnevelt, in de Handelingen van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap verschenen, en daarna de geheele verzameling der brieven van Justus Lipsius aan Corn. en F. van Aerssen, sedert door de zorg van den geleerden Delprat uitgegeven, voor den druk geschikt maakte, die zich verledigde eene lange reeks van depêches, nu eens van Gideon van Boetselaer, dan weder van den Raadpensionaris Heinsius, van den Pensionaris Willem Buys enz. uit lastige oorspronkelijke lezing in het net te brengen ten behoeve van Vreede's Inleiding tot eene Geschiedenis der Nederlandsche Diplomatie. Nog in 1857 bezocht hij (voor de zesde maal) Parijs, en den 18 Februarij 1861 overleed hij plotseling. Hoe groot de verslagenheid was over het verlies van den voortreffelijken en veel geachten en geliefden man, bleek onder anderen, uit den grooten toevloed van lieden uit alle standen, die door hunne tegenwoordigheid bij de ter aarde bestelling van zijn overschot, vier dagen later van hunne deelneming wilden doen blijken. Dr. F.C.J. van Goens sprak bij die gelegenheid eenige treffende woorden.

Het heeft Luzac aan geen treffende bewijzen van koninklijke gunst ontbroken. In 1841 benoemde hem Willem II tot gewoon lid van den Raad van State, en nadat hij die betrekking, als onvereenigbaar met het lidmaatschap der Staten-Generaal, had afgeslagen, tot staatsraad in buitengewone dienst, en in 1842 bood hij hem de portefeuille van justitie, een paar maanden door Mr. F.A. van Hall aanvaard, aan. In 1818

[p. 766]

werd hij door de Maatsch. van Ned. Letterkunde te Leyden tot lid gekozen.

Men heeft van hem:

Opinion émise dans la séance des États-Généraux en comité général, le 26 Sept. 1830, sur les deux Questions proposées aux Etats-Généraux par le Message Royal du 13 Sept. 1830 (Leyde, 1830) 8^o.

Aanspraak bij de beraadslaging over het Wets-ontwerp in Antwoord op de Redev. van den Min. van Staat voornoemd, Staats-Courant 1843, 7 Oct, en 11 Nov. No. 239 en 269, langw. 4^o.

Hij bezorgde ook de Stukken betreffende de uitgave van zekeren Brief van A. aan Z. (Valckenaer aan Falck) Dec. 1813.

Zie J. B(ake), Neerol. van L.C. Luzac in Alg. Konst- en Lett. 1861. bl. 66: Dez Opdragt aan Luzac van zijne Schol. Hypomn. Vol. II. 1839; Levensb. van Mr. L.C. Luzac in Hand. der Jaarl. Algem. Verg. van de Maats. van Ned. Lett. 1862; Siegenbeek, Gesch. der Leydsche Hoogesch. Register; Kobus en de Rivecourt, S. Vissering, in de Gids, Maart 1861; Mag. Encycl. van Merlin; Mr. E.G. Lagemans, Verslag van de Hand. der Tweede Kamer van de Staten-Gen. bl. 323; Hand over de Grondwetherzien. D. III. bl. 457; Aan den E.M. Heer Mr. L C. Luzac, na het aanvaarden der betrekking van Min. van Binn. Zaken, 25 Maart 1848. Dichtr. van S.J. van de Bergh; Utr. Cour. 2 Julij 1848 (Mr. Vreede, Hulde aan Mr. L.C. Luzac tot afscheid) Ges. des Vad. door Mr. W. Bilderdijk, 1ste D. Voorr. bl. XXIII. D. X. bl. 257; Brief van van Assen, vóór De Taal der Grondwet en eenige Aant. id. 1841 Fragm. Serm a deced. Rect. Magn. Acad. Lugd. Bat. (H.W. Tydeman) habiti d. IX Febr. No. 1846, p. 8.