Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Lodewijk]

LODEWIJK, graaf van Loon, zoon van Gerard, graaf van Loon en van Mara, dochter van Hendrik III, graaf van Gelder. Toen graaf Dirk VII zich kort voor zijn dood met zijn broeder wilde verzoenen, en hem de voogdij over zijne dochter Ada opdragen, poogde zijne vronw Aleida, die zich weinig goeds van de voogdijschap van haren broeder, wien zij voorheen een zwaren nederlaag had toegebragt, beloofde, en zelve gaarne de klem van het bestuur in hare magt had, zulks te verijdelen, en besloot hare dochter aan Lodewijk, grave van Loon, uit te huwen. Vele edelen keurden haar voornemen goed, doch anderen besloten er zich

[p. 545]

tegen te verzetten, en Philips van Wassenaar verklaarde, dat men zich niet ontzien moest graaf Willem in de voogdij, die hem van regtswege toekwam, te handhaven. Toen Aleida den dood van haren gemaal te gemoet zag, deed zij Lodewijk in stilte naar Holland komen, opdat hij bij de hand mogt zijn, om het huwelijk met Ada, zoodra haar vader den geest zou hebben gegeven, te voltrekken. Op de eerste tijding van zijn dood, begaf hij zich van den huize van Altena, waar hij zoo lang vertoefd had, naar Dordrecht, waar hij onmiddelijk met de jonge Ada in den echt werd verbonden.

Toen zich kort daarop het jonge paar nevens vrouw Aleid, naar Egmond wilde begeven, om de maandelijksche lijkdienst voor den overleden graaf bij te wonen, beraamden de vijanden van van Loon, hiervan verwittigd, het ontwerp om hem te overvallen en gevangen te nemen. Dit plan werd echter verijdeld, en geholpen door Gijsbregt van Amstel, namen de graaf en de gravinnen, in 't holste van den nacht, de wijk naar Utrecht, en Ada vervolgens op den burgt te Leyden, (zie verder art. Ada). De edelen, die het met graaf Willem hielden, waren nu op middelen bedagt om het graaflijk bewind over Holland en Zeeland aan hem op te dragen. Hiertegen zocht zich graaf van Loon met alle magt te verzetten. Door aanzienlijke geschenken en groote beloften, haalde hij verscheidene naburige heeren, zoo als de bisschoppen van Luik en Utrecht, den hertog van Limburg, den markgraaf van Namen en anderen in zijne belangen over, en verzamelde, door hen geholpen, tegen de lente van 1204, een talrijk leger. Het gelukkig gevolg hiervan was terstond, dat eenige Hollandsche edelen, voormaals hem vijandig, zijne zijde kozen. Dordrecht was de verzamelplaats van Lodewijk's legermagt. Binnen kort onderwierp hij zich gansch Zuid-Holland, vervolgens vielen Leyden en Haarlem in zijne magt en werden de Kennemers onderworpen en verpligt tot het betalen van 500 mark zilvers. Verder noordwaarts voortrukkende, legde hij Beverwijk en het huis van heer Wouter van Egmond in den asch. Van hier keerde hij terug en sloeg zich met zijn leger bij Voorschoten neder. Terwijl hij zich daar bevond, vielen de Kennemers af, en verschansten zich aan den Rijn bij Leyden, om den graaf den toortogt te beletten. Daarenboven was graaf Willem uit Zeeland in aantogt, met voornemen om den graaf van Loon aan de andere zijde aan te vallen. Van dit alles kwam de tijding in het leger te Voorschoten, terwijl de krijgsknechten zich vrolijk maakten. Terstond rukten zij tegen de Kennemers op, versloegen hen, werden wederom meester van Leyden en betrokken zegepralende de legerplaats. Ondertusschen had graaf Willem met eene aanzienlijke magt, voet op Hollandschen bodem gezet en sloeg zich bij Rijswijk neder. Het gerucht

[p. 546]

van de sterkte en de geregelde orde zijner troepen, verwekte zulk een schrik in het leger te Voorschoten, dat een deel van 's graven bende de vlugt nam. Welhaast volgden de overigen dit voorbeeld, wapens, tenten, mondbehoeften en vele kostbaarheden in den loop latende. Zij sloegen langs den Rijn den weg naar Utrecht in. Graaf Lodewijk was onder de eersten, die daar aankwamen, doch velen zijner achterhoede werden gedood of vielen in 's vijands handen. Merkelijk verzwakte deze ramp 's graven aanhang. Graaf Willem verklaarde de goederen en inkomsten van verscheidene edelen, die nog de zijde van den graaf van Loon volgden, verbeurd, en schonk ze aan zijne gunstelingen.

In weêrwil van dien ramp liet de Graaf van Loon den moed niet zakken. In den aanvang van 1205 verzamelde hij op nieuw eenige benden te Utrecht en haalde hij den Markgraaf van Namen over tot het doen van een inval op het Zeeuwsche eiland Schouwen. Deze onderneming slaagde gelukkig. Ten minste in October van het volgende jaar werd tusschen Graaf Willem en Lodewijk een verdrag gesloten, bij hetwelk hem het gansche graafschap Holland en vele andere voorregten ten deele viel. Uit de geschiedenis blijkt niet dat de voorwaarden van het verdrag, werden ten uitvoer gebragt. Zij meldt alleen dat de Graaf van Loon, met zijn leger van bij Utrecht opgebroken zijnde, naar zijn Graafschap Loon gekeerd is, en sedert geen voet meer in Holland gehad heeft, terwijl Graaf Willem meester bleef van al het land tusschen de Honte en de Lauwers. Doch van elders weet men nog, dat de Graaf van Loon, na het sluiten van dit verdrag, zijn en zijner gemalinne eigen goed in Holland, uitgenomen den Burgt en het Burggraafschap van Leda, die aan Vlaanderen waren afgestaan, aan den Hertog van Brabant opgedragen en het wederom ter leen ontvangen heeft. Hertog Hendrik beloofde daarentegen Lodewijk tegen Willem te zullen helpen, zoo deze het gesloten verdrag verbrak. Ook vindt men, dat Willem, ongezind zich aan het gemaakt verdrag te houden, Paus Innocentius III over het ongelijk, dat hem daardoor geschied was, klagtig gevallen is. De Paus verbleef 't geschil aan den aartsbisschop van Trier, naar wiens uitspraak Willem, zich niet buigen wilde, waarop hij in den ban gedaan werd. Toen vervoegde hij zich bij Honorius III, opvolger van Innocentius, die Willems zaak den abt van St. Laurens in Oostbroek bij Utrecht aanbeval, nadat hij hem van den ban ontheven had.

Ondertusschen was Ada, die zich tot nog toe, zoo 't schijnt door toedoen van Graaf Willem, in Engeland had opgehouden, overeenkomstig het verdrag, van daar teruggekeerd en sloot de Graaf van Loon een verbond met koning Jan van Engeland. Bij dit verbond beloofde hij om keizer Otto IV,

[p. 547]

neef van koning Jan, bij te staan, zoo lang deze den koning getrouw was; doch Lodewijk schond de overeenkomst en koos de zijde van keizer Frederik II, terwijl Graaf Willem zich met Engeland verbond. Later liet Lodewijk den koning van Engeland weten dat hij gezind was de zijde van Otto IV te kiezen, indien deze hem herstellen wilde in 't bezit van 't graafschap Holland en van zijne andere goederen, die hem van graaf Willem onthouden werden. De koning, op graaf Willem, die het verbond met Engeland had gebroken, vertoornd, vaardigde hierop een brief aan zijn neef Otto af. Doch deze onderhandeling had geen gevolg, wijl Lodewijk twee jaren later, den 18 van Hooimaand 1218, in de kracht zijns levens en door vergif, hem en zijn broeder Hendrik, door een onbekende hand toegediend, stierf. De roem zijner dapperheid was zóó groot dat, in den slag bij Steppes in 1213 tusschen hertog Henrik V van Brabant en Hugo bisschop van Luik, de hertog vijf vertrouwde mannen gebood den graaf bij den eersten aanval onverwacht van 't paard te werpen en om te brengen, opentlijk zeggende, dat na Lodewijks dood, de overigen niet bestand zouden zijn. De gezegde manschappen voldeden terstond aan 't eerste gedeelte van hunnen last en herhaalden dit tot driemaal toe; doch Lodewijk, telkens weder te paard geholpen, en nooit met den val, den moed latende zakken, wederstond, schoon zijne benden vloden, met eenige Luikenaars, al het gewigt van het gevecht en behaalde de zege.

Zie, behalve de Devisie-Chronijk, Goudhoeven, Scriverius, Vossius, Wagenaar en van Wijn op Wagenaar, Cerisier, Bilderdijk, Arend en andere vroegere en latere geschiedschr. de woordenboeken van Hoogstraten, Luiscius, Kok, Nieuwenhuis, Kobus en de Rivecourt, het artikel Ada in dit Woordenb. Voorts Wilh. monachi et Procnr. Egmond. Chron. in Matthaei, Anal. vet. et med. aevi, T. II. p. 486, 489, 491; Godefr. Mon. ad annum, 1203, 1204; Melis Stoko, Rymchr. (uitg. van Alkem. en Huydec.) op Dirk VII en Ada; A. Kluit, Hist. Crit. Comit. Holl. et Zeel. T. I. p. 173 seqq. Mantelii, Hist. Loss. p. 152, 302 seqq. Rijmer, Act. Pab. Angl. T. I. P. I. p. 46, 71, 130; Matthaei, Anal. T. III. p. 125, T. V. p. 536; Chron. van Holl van den klerk uit de laage Landen by der Zee, bl. 96 volgg. Korte Chron. van Holl. bl. 215; Het oude Goudsche Chron. bl. 53; Veldenaar, Chron. van Holl. bl. 26 volgg. Chron. Joh. de Beka, p. 54; Anonym. de reb. Ultraj. p. II; Meijeri, Chron. Flandr. ad annum 1205, Buchelius ad Hedam, p. 190; Butkens, Troph. de Brab. p. 57; Miraei, Oper. Diplom. T. II. C. XL. p. 633, Cap. LIX. p. 845; Reinerus Monachus, ap Martene et Durand Coll. ampliss. T. V. fol. 32 C. en D. ad A. 1207. Aeg. Aur. Vall. ap Chapeauville Gest. pontif. Tungr. T. II. p. 222-224; van Hemert, Chron. der Holl. Graven, bl. 133 volgg.