Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Lodewijk Launy]

LAUNY (Lodewijk), directeur-generaal der finantiën in Nederlandsch Indië, was de zoon van Frans Launy, predikant te Kopenhagen in Denemarken, en van Susanna Margaretha Winssel. Hij werd er den 28sten Februarij 1797 geboren. Toen hij de jongelingsjaren naauwelijks was ingetreden, verliet hij, nog geen achttien jaren oud, de ouderlijke woning, gelijk zoo velen, die in de jaren 1814 en 1815 vrijwillig of gedwongen den militairen stand kozen In Nederlandsche dienst, werd hij in korten tijd onderofficier bij de kavallerie; als zoodanig vertrok hij in 1816 naar Java, met het koninklijk linieschip de Admiraal Evertsen. Tot in het jaar 1819 diende hij te Batavia bij het regiment hussaren. Het vooruitzigt van tot den officiersrang bevorderd te worden, ging voor hem verloren, omdat hij, als onderofficier, in het huwelijk getreden was. Maar eene andere, niet minder eervolle loopbaan, ontsloot zich voor hem. Hij verzocht en verkreeg in het gemelde jaar zijn afscheid uit de militaire stand, en werd geplaatst als klerk bij den hoofd-directeur van finantiën, en kort daarop als kommies bij den resident van Buitenzorg, destijds de heer C.S.W. graaf van Hogendorp. Hier onderscheidde hij zich spoedig als een man van naauwkeurigheid en bekwaamheid. Het beheer der kas werd hem onverdeeld toevertrouwd, en waar het aankwam op krachtig handelen, vond men hem altoos gereed. Daarvan gaf hij onder anderen een treffend blijk in het opsporen der daders, van den in het jaar 1824, onder het bestuur van den heer Mr. J.G. van Angelbeck, op den openbaren weg, in de nabijheid van het residentie-huis gepleegden moord van den kapitein der Chinezen te Buitenzorg. De daders werden door zijne bemoeijingen en zorgvuldige maatregelen gevat, en aan de justitie overgeleverd.

In het jaar 1826 deed hij eene belangrijke schrede op de ambtenaars loopbaan. De residentie Buitenzorg werd als zoodanig ingetrokken en verklaard tot een onderdeel der residentie Batavia. In stede van eenen resident, werd er een adsistent resident gesteld aan het hoofd van het bestuur. De kommissaris-generaal de Bus de Ghesignies koos hiertoe Launy, die nu wel tot chef bekwam den resident van Batavia, Mr. B.H.A. Besier, doch inderdaad zelfstandig bestuurder der residentie werd, daar Besier hem met volle gerustheid de behandeling van zaken overliet, zoowel de administratie der

[p. 202]

finantiën als die der justitie en politie. In alle opzigten regtvaardigde hij dat vertrouwen. Bijzonder onderscheidde hij zich ook bij gelegenheid van eenen hevigen brand te Buitenzorg, op den 1sten October 1829, waardoor een groot gedeelte van het Chinesche kamp werd in de asch gelegd. Het was door zijne zorg, dat dit gedeelte herbouwd en aanmerkelijk verfraaid werd, en dat het Chinesche kamp een sierlijk en zindelijk aanzien verkreeg, waardoor het sedert nog altijd gekenmerkt is. Het was niet vreemd, dat Launy de aandacht der hooge regering meer en meer tot zich trok, en reeds in het jaar 1828 aangesteld werd tot inspecteur van finantiën, en vervolgens in het jaar 1829 gezonden werd als kommissaris naar het eiland Banka, alwaar groote misnoegdheid onder de mijnwerkers heerschte, en de geheele administratie herzien en geordend moest worden. En toen, in het jaar 1830, de Javaansche oorlog geëindigd was, en, bij de regelingen, welke daarbij plaats hadden, vier nieuwe residentiën te beheeren waren, werd Launy door den gouverneur generaal van den Bosch, voor het bestuur van eene derzelve aangewezen, namenlijk der residentie Madioen.

Met grooten ijver aanvaardde hij hier zijne taak. Niet alleen moest daar alles worden georganiseerd en onderworpen aan de regelen van bestuur, sedert vele jaren in de overige residentiën van Java bestaande, hetgeen in dit gedeelte der overgenomene vorstenlanden, waar onderscheidene belangen te ontzien waren, beleid en voorzigtigheid vereischte, even zeer als geestkracht en klem, maar ook moest hier het nieuwe kultuurstelsel werken, en de bevolking daaraan gewend en dienstbaar gemaakt worden. Vier suikerfabrieken werden onder zijn toezigt binnen korten tijd opgebouwd en in werking gebragt, en deze werden niet, op kontrakt aan particuliere ondernemers afgestaan, gelijk elders op Java, maar het gouvernement zelf, trad hier ook op als fabrikant, en het was Launy, die, bij al de beslommeringen van het dagelijksche beheer, durfde op zich nemen, om, slechts bijgestaan door eenen ondergeschikten controleur of administrateur op elke fabriek, het bewijs te leveren, gelijk hij deed, dat de regering eene vruchtelooze proeve nam om te onderzoeken, of hij, bij de suiker kultuur, de partikuliere nijverheid geheel ontberen kon. Launy wendde zijne uiterste pogingen aan om die proeve te doen gelukken, doch hij kwam, in het jaar 1838, tot de onbewimpelde verklaring, dat de zaak onmogelijk was. Na zoo vele inspanningen en arbeid, werd hij, op voordragt van den gouverneurgeneraal de Eerens, door den koning benoemd tot ridder van de orde van den Nederl. Leeuw, en overgeplaatst naar de residentie Banjoemaas, waar zijn werkkring ook zeer omvattend zijn zou. Eerlang werden zijne diensten elders gevorderd, namelijk in de residentie Pekalongan, waar de toestand

[p. 203]

van het Hollandsche bestuur dringend vereischte, dat een man van de beradenheid en fermiteit als Launy, aan het hoofd der residentie gesteld werd.

Wij betreuren het dat de geschiedenis van Nederlandsch Indië in vele opzigten, en voornamelijk wat de laatste tijden betreft, een gesloten boek is. Het is daardoor bijna onmogelijk de diensten, door Launy bewezen als kommissaris voor Banka en als resident van Madioen, Banjoemaas en Pekalongan, naar behooren na te gaan en op te helderen, doch dat ze gewigtig waren en plaats hadden onder belangrijke omstandigheden, lijdt geen twijfel bij allen die zijn loopbaan gadesloegen en wisten, dat hij gekozen werd enkel en alleen, omdat de regering zich verzekerd hield, dat hij voldoen zou aan hetgeen verlangd en verwacht werd. Het was onder het bestuur van den gouverneur-generaal Merkus, dat Launy, door zijne benoeming, in het jaar 1844, tot directeur der middelen en domeinen, lid werd van den raad van finantiën van Nederlandsch Indië. In dezen nieuwen werkkring, dien het beheer der inkomende en uitgaande regten, en al wat tot den handel betrekking heeft, mitsgaders het beheer der belastingen en verpachtingen omvat, bewees Launy dat zijne kennis niet beperkt was tot het behandelen van geheel plaatselijke belangen. Nu kwam hem ook zeer te stade, dat hij bedreven was in de Fransche, Engelsche, Duitsche en Deensche talen. Het was door zijne aanraking met Deensche schepen, en door diensten, welke hij in de gelegenheid was dezen te bewijzen, dat hem de onderscheiding te beurt viel, door hem, een geboren Deen, op hoogen prijs gesteld, van door den koning van Denemarken benoemd te worden, tot ridder van de Danebrog's orde.

Eindelijk in het jaar 1848 werd hij door den gouverneurgeneraal Rochussen aangesteld, tot directeur-generaal van Nederlandsch Indië. Behalve het voorzitterschap van den raad van finantien, kwam nu onder zijn regtstreeksche zorg, al wat de begrooting van inkomsten en uitgaven, het beheer der kassen en het muntwezen betreft. Gewigtig en omvattend was zijne taak en hij kweet zich daarvan op nieuw met loffelijken ijver. Te Batavia gevestigd, wist Launy zich er algemeen bemind en geëerd te maken. Elk stelde vertrouwen in hem, en gaarne vroeg men hem om raad. Ook in het gezellig verkeer was hij volkomen op zijne plaats. De Societeit de Harmonie benoemde hem weldra tot voorzitter van haar bestuur. Geene vereeniging van nut of uitspanning, waar hij de ziel niet van was. De schoone inrigting, door den Engelschen zendeling Medhurst te Batavia daargesteld, namelijk het gesticht voor onverzorgde kinderen, bekend onder den naam van Parapattan-Weezengesticht, zag hem weldra als voorzitter gekozen, en groot was den lof, dien hij, als zoodanig inoogste. Het laat zich

[p. 204]

dus begrijpen, dat het algemeené schrik en deelneming verwekte, toen, in den ochtend van Zondag 29 Julij 1849, zich de mare verspreidde, dat Launy van het paard gestort en overleden was. Men vindt belangrijke rapporten van hem in het Tijdschrift voor Nederlandsch Indië in het jaar 1857.

Zie Tijdschr. voor Ned. Indië 1849. D. II. bl. 353, 365.