Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Bartholomeus Latomus of Barthélemi Masson]

LATOMUS (Bartholomeus) of Barthélemi Masson, werd in 1485 te Arlon, eene kleine stad in het Groot-hertogdom Luxemburg, geboren. Waar hij zich in de letteren oefende is onbekend, doch wij weten dat hij te Trier het Latijn onderwees, toen hij te Keulen werd beroepen, om onderwijs in de Rhetorica te geven. Sedert werd hij en was hij in 1522 rector van het collegie van Freiburg in Bresgau. Erasmus ontmoette hem als zoodanig, en in een zijner brieven gewaagt hij van Latomus, dien hij singularis morum et ingenii dexteritate juvenis noemt, als van een van hen, die hem wel naar Schlettstadt en Colmar wilden vergezellen. Overigens moet het verblijf van Latomus te Freiburg slechts kort zijn geweest, daar wij hem den 31sten Augustus 1523 te Trier terugvinden. Kort daarop kwam hij te Leuven, waar de roem van het collegie der drie talen, een groot aantal letterkundigen lokte. Hij ontmoette er onder anderen Johannes Sturmius van Sleiden. Van Leuven begaf hij zich naar Parijs, waar hij kennis maakte met Guilielmus Budaeus, op wiens voorspraak, Frans I hem in het koninklijk collegie van Frankrijk tot hoogleeraar in de Latijnsche welsprekendheid aanstelde. In weerwil van den tegenstand van velen en o.a. van Erasmus, aanvaardde hij deze betrekking met eene welsprekende redevoering, en behaalde grooten roem door zijne lessen over Cicero, wiens schriften hij voor zijne hoorders verklaarde. Negen jaren lang nam hij die betrekking waar, doch deed in dien tusschentijd eene reis naar Italië, waar hij zich tot doctor in de regten liet bevorderen, terwijl zijn ambtgenoot Pierre Galand, zijne lessen te Parijs waarnam. In 1542 verliet hij Frankrijk en begaf hij zich naar Trier, welks keurvorst hem tot zijn raadsheer had benoemd, en vestigde zich te Koblentz, waar hij, tegen zijn wil, met Bucerus in een godgeleerde twist geraakte. De roem, dien hij door zijne twistschriften behaalde, bewogen Karel V hem naar Regensburg te zenden, om daar van de zijde der katholieken deel te nemen, aan het in 1546 aldaar gehouden gesprek met de Protestanten, Twee jaren later benoemde deze vorst hem, op raad van Viglius, tot raadsheer der keizerlijke kamer te Spiers. In 1558 geraakte hij op nieuw in strijd met Jacobus André, bijgenaamd Schmidlin, een beroemd Luthersch theologant en tegen Petrus Dathenus. Hij stierf te Coblentz in 1566, in den ouderdom van 80 jaren.

Latomus was een der uitstekendste philologen van zijn

[p. 192]

tijd, en maakte zich vooral verdienstelijk omtrent Cicero. Ook was hij een goed Latijnsch dichter.

Men heeft van hem:

Imperator Caesar Maximilianus defunctus: Carmen, Augustae Vindelicor, 1519. Ook in eene verzameling van lijkredenen uitgegeven door Simon Schardius, Francof. 1567. 8^o.

Actio memorabilis Francisci a Sickingen, cum in Trevirorum obsidione, tum in exitu ejusdem, Colon. Eucharius Cervicornus, 1523. 4^o. It. in Scriptores rer. Germanicar., van Schardius, Basil, 1574. T. II. p. 1019. Een gedicht in heroïsche verzen.

Gratulatio in Coronationem Regis Romanorum ad Carolum V Caesarem et Ferdinandum Regem, fratres Augusti, een gedicht.

Elegia de Austriae nomine ad Carolum V, Imperatorem, Argent. 1527.

Summa totius rationis Differendi, Colon. 1527. 1542.

Oratio funebris in obitum Richardi (de Greiffenclaar de Volratz) Archiepiscopi Trevirensis, Colon. 1531. 4^o. Ook in de Orat. fun. van Schardius, T. III.

Epitome Commentariorum Dialecticae Inventionis, Rodolphi Agricolae, per Barth. Latomum Arlunensem, Colon. 1533. Basil, 1536, Paris. 1533. 1534. 8^o., herzien en verbeterd, 1542. 4^o. De schrijver heeft dit Epitome opgedragen aan André Gouvean, rector van het collegie van St. Barbara te Parijs.

Annotationes in Ciceronis libros de Officiis, de Amicitiâ, de Senectute, in Somnium Scipionis ac Paradoxa, Colon. 1534. 4^o. It. M.T. Ciceronis de Officiis libri tres cum Commentariis viri doctissimi, et cum Viti Amerbachii Commentariolo... Ejusdem de Senectute, de Amicitia Dialogi, singuli cum Commentariis: Paradoxa cum triplice commentario; et Somnium Scipionis, cum annotationibus Erasmi, Barth. Latomi, et praetectionibus Petri Rami, Paris, 1556. 4^o. It. Annotationes in Paradoxa Ciceronis, afzonderlijk, maar herzien en vermeerderd door den schrijver, Basil, 1547. 4^o.

Oratio de studiis Humanitatis, Paris, 1534, 4^o.

Oratio de laudibus Eloquentiae et Ciceronis, dicta in Auditorio, cum enarrationem Actionum in Verrem auspicaretur, Paris, 1535. 4^o.

Ad Christianissimum Galliarum Regem Franciscum..... Bombarda. Accedit ejusdem Autoris ad Cardinalem Bellaïum, Episcopum Parisiensem Elegiacon, Lut. 1536. 4^o.

Gedichten in de Deliciae Poëtarum Belgarum van Gruterus. Ciceronis Oratio pro rege Dejotaro, cum Argumentis et Annotationibus Bart. Latomi, Paris, 1536. 4^o.

Ciceronis Oratio pro Marcello, cum artificio et paraphrasi Philippi Melanchtonis et annotationibus Barth. Latomi, Paris, 1536. 4^o.

[p. 193]

Cicero pro lege Maniliâ, cum argumentis et annotationibus Barth. Latomi, Paris, 1536. 4^o.

Cicero pro Archiâ Poetâ, cum annotationibus B. Laiomi, addito artificio, et integrâ paraphrasi Phil. Melanchtonis, Paris, 1536. 4^o.

Ciceronis Oratio pro Sexto Roscio Amerino, c. annotationibus Barth. Latomi illustrata, Paris, 1537. 4^o.

Ciceronis Oratio pro M. Coelio, cum argumentis et annotationibus marginalibus, B. Latomi Paris, 1538. 4^o.

Ciceronis Oratio pro A. Cecinnâ, cum Enarrationibus B. Latomi, Argent. 1639. 8^o.

M.T. Ciceronis Orationum in Verrem libri IV, priores, et Asconii Poediani et Franc. Sylvii Commentariis, Christi Hegendorphini artificio, et B. Latomi partitionibus explicata Paris, 1539. 4^o. Latomus heeft ook diergelijke aanteekeningen op de Orationes van Cicero pro Quintio, pro L. Muraenâ, ad Quirites post reddum, pro C. Plancio, pro Milone, pro Ligatio, in Vatinium en op de Philippica, gegeven. Al deze noten zijn verzameld in eene uitgaaf van Cicero te Bazel, door Joh. Oporinus, 1553. fol. bezorgd en in andere uitgaven.

Enarrationes in Partitiones Oratorias Ciceronis, Par 1539. 4^o.

M.T. Ciceroms ad Trebatium Jurisconsultum Topica. In eadem B. Latomi Enarrationes. Argent. 1539. 8^o. Latomus liet deze noten te Straatsburg drukken, waar hij zich, op zijne terugreis uit Italië. ophield. Zijn opdragt is gedagteekend 1 Junij 1538 en gerigt Joanni Morino, Primario Grammaticorum in Collegio Navarrae. It. Paris, 1540. 4^o. It Cum Anitii Manlii Sev. Boetii, et Jo. Visorii Coenomani Commentariis: accesserunt B. Latomi explicationes in eadem Topica Paris, 1542. 4^o. It. M.T. Cic. Topica. In eadem B. Latomi enarrationes. Phil. Melanchtonis, et Christophori Hegendorphini Scholia, Andreae Goveani Commentarius. Quibus additum est Achillis Statii Lusitani ad aliorum Commentationes Epidoma, Paris, 1549. 1554. 4^o. It. Cum Enarratiombus B. Latomi et Ph. Melanchtonis, ac Christ. Hegendorpha, Paris, 1554. 4^o.

Oratio Lutetiae in Auditorio Regio dicta, mensi Octobri M.D. XL. quâ peregrinationem suam per Itaham describit, Paris, 1540 4^o.

Responsio B. Latomi ad Epistolam quandem Mart. Bueeri de dispensatione Eucharistiae et Invocatione Divorum; item de Coelibatu Sacerdotim, in quâ interim Ecclesiae, et SS Patrum auctoritas accerrime defenditur, Paris, 1514. 4^o. Bucer liet dit antwoord herdrukken met het geschrift dat het had uitgelokt, onder dezen titel: Scripla duo adversaria. D. Barth. Latomi, Legum Doctoris et Mart. Buceri, Theologi, de dispensatione Sacramenti Eucharistiae, etc. Argent. 1544. 4^o.

[p. 194]

Scholiae in Dialecticam Georgii Trapezuntii, Col. 1544. Lugd. 1545. 4^o.

B. Latomi adversus Mart. Bucerum de controversiis quibus dam ad religionem pertinentibus, altera plenaque Defensio, Colon. 1545. 4^o.

Notae in Comoedias Terentii, Paris. 1552. fol.

Responsio ad impudentissima convicia et calumnias Petri Dathaeni, scripta Franckfordiae in conventu Caesaris et Principum Electorum imperii mense Martio, anno 1558. Colon. 1558. 4^o.

Responsio de doctâ simplicitate primae Ecclesiae, de usu Calicis in Synaxi, et de Eucharistico Sacrificio adversus petulantem insultationem Jacobi Andreae Pastoris Goppingensis, Colon. 1559. 4^o. met het vorige.

Ad furiosos Petri Datheni criminationes de Verbo Dei et S. Scripturâ. Ecclesiâ etc. Responsio altera, Colon. 1560. 8^o.

Epistolae duae duorum Amicorum, Bart. Latomi et Joann. Sturmii, de dissidio periculoque Germaniae, et per quos stet quo minus concordiae ratio inter parles incatur; item alia quaedam Sturmii de emendatione ecclesiae et religionis controversiis, Argent. 1567. 8^o.

In Horatii Sermones en de Arte Poëtica, ms, in de Leijdsche Bibliotheek.

Zie, behalve Luiscius, Hoogstraten, de Biogr. Univ. Aschbach, Sweertii. Ath Belg. p 155, 156; Val. Andreas, Bibl. Belg p. 106, 107; Foppens, Bibl. Belg. T. I. p. 82; Contin. de Niceron, T. XLII. p. 14-20; M. Goujet, Mém. Hist. et Litt. sur le Collège Royal de France, T. II. p. 327-343. Paquot, Mém. pour servir à l'Hist. Litt. des Pays-bas, T. I. p. 136; Hoeufft, Parn. Lat. Belg. p. 34; Peerlkamp, de Poët. Lat. Neerl p. 74; Erasmi, Ep. 650, 1 Febr. 1523. ed ult. p. 752; M. Adami, Vita J. Sturmii, p. 342, edit 1615; Cochlaeus, de Act et Script. Lath. anno 1546 p 313; Hoynck van Papendrecht, Vita Vighi in Anal. T. II. p. 342.