Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Michaël Floris van Langeren]

LANGEREN (Michaël Floris van) of Langren, Langelaer, zoon van Arnoldus Floris, niet, gelijk Weidler wil, te Antwerpen, maar gelijk Puteanus schrijft, uit een oud en beroemd geslacht te Arnhem geboren. Foppens noemt hem cosmographus en mathematicus Regius, eerst te Brussel, daarna te Madrid. In de laatste plaats moet hij dan in zijnen zeer vergevorderden leeftijd gewoond hebben, want reeds in 1622 ontmoet men hem in België, en voorts in de jaren 1627, 1638, 1643, 1650, 1652, 1659 en 1661 te Brussel. Hij was de uitvinder van een nieuw middel, waardoor één kanon aan vele gelijk wordt, en meerdere kogels bij eene lading als het ware in verschillende nesten ontvangt, en ook elk afzonderlijk, naar willekeur van den bestuurder, uitwerpt. Hij deelde zijne ontdekking mede aan den kardinaal Infant Ferdinand, gouverneur der Spaansche Nederlanden, en wel daags vóór de overwinning in 1638 bij Callo, waarop proeven, volgens die uitvinding, werden genomen te Mechelen met een veldstuk uit het koninklijk arsenaal, welke proeven de verwondering van allen wekten, niet slechts door derzelver gelukkigen uitslag, maar vooral ook door hare eenvoudigheid en onkostbaarheid.

[p. 133]

Hij hield zich niet slechts met werken uit het krijgswezen geput bezig, maar beoefende ook de wis- en sterrekunde, blijkens zijn werk La verdadera longitud por mar y tierra demonstrada y dedicade à Su Magestad Catholica Philippo IV, 1644 in 12^o., ook in het Latijn (De verâ longitudine, Antv. 1644) in het licht gegeven. De beroemde Italiaansche wiskundige Riccioli, met wien onze Michaël in briefwisseling was, prees dit werk zeer en bepaalde, door diens uitvinding, dat men de parallaxis der zon veel moest verminderen, en gaf den naam van van Langeren aan een der aanmerkelijkste vlakten van de maan, de westelijkste van allen, en de laatste, die verduisterd wordt. Hij gaf, door naauwkeurige waarnemingen, de afbeelding der volle maan uit, in een plaatwerk, getiteld: Selenographia Langreniana, sive lumine austriacae Philippica, Brux. 1645. Mogelijk is het hetzelfde met het Planisphaerium Lunae, door hem, volgens Foppens, aan den aartshertog Leopold, die echter eerst in 1647 gouverneur der Spaansche Nederlanden werd, opgedragen. Leopold wilde hem, spottenderwijze, gouverneur maken van al de ontdekte maanlanden, waarin van Langeren bewilligde, mits men hem reisgeld gaf. Ten gevolge dier afbeelding, stelde hij zich voor nog een dertigtal maankaarten, door hem zelven in het koper gebragt, te doen drukken. In den atlas van Joannes Janssonius te Amsterdam (welke firma stellig van 1636-1658 kaarten uitgaf,) vindt en ten minste drie kaarten van zijne hand, als die van prima pars Brabantiae, cujus caput Lovanium, auctore M.F. à Langren, Hisp. Regis, Mathematico; secunda pars Brabantiae, cujus urbs primaria Antverpia ex architypo M.F. à L.; Regia Maj. Mathematico (ci). Bij Mr. Bodel Nijenhuis berust Tertia pars. Brabantiae, qua continctur Marchionatus S.R. Imp. Deze uitdrukkingen anctore, descriptore en ex ejus architypo bewijzen, dat hij dezelve ontworpen had. Het is echter twijfelachtig of de gravures van zijne hand zijn.

In den jare 1661 kwam te Brussel, in quarto, van zijne hand uit: Bewys van de allerbequaamste en profytelykste inventie om de onovertreffelyke en vermaerde koopstad van Antwerpen te verlossen van de pestige en ongesonde locht, komende uyt de vuyle, verrotte en stinkende royen (rues, straten). Aan zijne werkzame zucht om zijne kunde tot nut en voordeel der Nederlanden aan te wenden, is ook dienstbaar zijn geschrift over de haven van Oostende, getiteld: Brieve description de la ville et havre d'Oostende et de ce que Michaël Florencio van Langren, Cosm. et Math. de S.M. a représenté dès l'an 1627 pour rendre la dite ville plus forte, et le havre plus commode, pour y pouvoir loger les navires allans sur mer, etc.; veue et approuvée par S. Ex. D. Franc. de Mello etc. Brux. 1659, 8^o. pag. in fol., waarin hij deels

[p. 134]

in het Fransch, deels in het Spaansch, en door behulp van drie gekleurde kaartjes van Oostende en hare omstreken, verschillende voorslagen mededeelt ter verbetering van vier Vlaamsche zeehavens sedert den jare 1625, en van Oostende in het bijzonder sedert de jaren 1627 en 1638, goedgekeurd door den gouverneur D. Fr. de Mello in 1643, en gesterkt door de getuigenissen van andere wiskundigen, en met dijk- en sluiswerken vertrouwde personen van die dagen, zoo uit België, al uit de Vereenigde Nederlanden. Onder de laatstgemelden, onderscheidt zich Constantijn Huygens van Zuylichem wiens twee Fransche brieven aan van Langren (van 10 Maart 1660 en een ongedagteekende) in druk worden medegedeeld.

Zie E. Puteani, Tormentum bellicum, quo tres ordine globi ex eodem, distincto incendio et tempore explod. Levan, 1645. 12^o. vroeger (Brux. 1640. fol.) in zijn Munit. Symm. Weidler, Hist. Astron. p. 479; Riccioli, Aim. T. I. p. XL en 109; La Lande, Astron. of Sterrek. (Ned. vert) D. I. bl 204; Foppens, Bibl. Belg. T. II. p. 891; P. Bosscha, in Konst- en Letterb. 1840. D. I. bl. 123 volgg. Bodel Nyenhuis, in Konst- en Letterb. 1840. D. I. bl. 267 volgg. Kramm, Leven en Werken der Holl. en Vl. Schild. D. II. p. 891.