Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 10

[Johan IV Kuilenburg]

KUILENBURG (Johan IV), broeder van Hubrecht, werd de elfde heer van Kuilenburg, en gelijk zijn voorganger, in groot aanzien stond in Holland, was deze niet veel minder in Gelderland. In den twist over de opvolging op den bisschoppelijken stoel van Utrecht, na den dood van Frederik van Blankenheim (1453) nam hij deel en koos natuurlijk de partij van bisschop Sweer van Culenborg, zijn broeder, en omringde den Havendijk met een muur, terwijl die van Utrecht met hunnen postulaat, Rudolf van Diepholt, de stad benaauwden. In 1435 hielp hij hertog Arent van Gelre Buren belegeren en innemen, en omtrent 1436 had hij twist met den bisschop van Munster, wegens zijne heerlijk-

[p. 422]

heid Weerd, waarmede de bisschop, aan wien zij leenroerig was, hem niet wilde beleenen. De bisschop viel zelfs in Waerdenbroek, en voerde een van Johan's onderdanen gevangen naar Munster, waar hij wreedelijk gepijnigd en gedood werd. Johan zeide nu den bisschop de gehoorzaamheid op en voegde zich aan de zijde van den bertog Adolf van Kleef, met wien de bisschop in oorlog was. Nadat de vrede tusschen Utrecht en Kleef gesloten was, verzocht Kuilenburg op nieuw het verleen, en toen de bisschop het op nieuw weigerde, deed hij tot handhaving van zijn regt, op een open veld, door notaris en getuigen, in tegenwoordigheid van den bisschop, daartegen protest (20 Augustus 1437). Met den bisschop van Utrecht leefde Jan daarentegen in de beste verstandhouding, zelfs overlaadde hem de eerste met vele goederen in het Sticht; doch zulks duurde niet lang. Gerrit, bastaard van Kuilenburg, had vier of vijf burgers van Utrecht op de Veluwe gevangen genomen, en buiten weten van den heer op Caetshage gezet. Die van Utrecht, in den waan dat Jan van Kuilenburg kennis van dien aanslag had, wijl Gerrit in en uit Kuilenburg ging, vielen in het dorp Everdingen, vongen aldaar zes en dertig goede mannen, schoten Daniel van Everdingen, een schildboortig man, dood, en maakten grooten buit. Heer Jan kon de gevangenen niet los krijgen, voor hij Gerrit bewogen had de Utrechtsche burgers weder te geven, waarvoor de onderzaten van Kuilenburg 600 frankrijksche schilden aan Gerrit moesten betalen. Toen deze penningen niet voldaan werden, trok hij in 1449 tegen Kuil en burg op, doch zijn aanslag mislukte. Zestien zijner gezellen werden gevangen genomen en onthoofd; de laatste onder welke Wouter van Amstel, boven de andere hoop op een rad, gelegd. Na eene regering van dertig jaren, waarin hij vele oorlogen, verwoestingen en omkeeringen van regeringen en van steden gezien en in al deze zeer gevaarlijke en droevige tijden zijne oude stad weder opgebouwd, benevens de collegiale kerk van St. Barbara, die afgebrand was, herbouwd, het gasthuis van St. Pieter met de kerk en nog een klooster gesticht had, is hij eindelijk den 1^sten April 1452 gestorven. Hij huwde ten eerste Barbara van Gemen, ten tweede Aleid, dochter van den heer van Gutterswijk, en liet kinderen na, onder welke zijn opvolger, Gerard II.

Zie Zweer van Culenborg, Origines Culemb. bij Matthaeus Anal. vet. aevi. T. I p. 629. volgg. Pontanus, Hist. Gelr. Lib VIII. p. 244 Chronica de Trajectu et ejus Epp. bij Matthaeus Anal. vet. aevi. T. V. p. 430. volgg. Appendix Suffridi Petri ad Chronicum Joh. de Beka, p. 139. seqq. Slichtenhorst Geld. Genh. bl. 41; Batavia sacra T. I. p. 207, 499. Voet van Oudheusden Beschrijving van Culenb. bl. 53.