Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 10

[p. 280]

[Hendrik Merkus Baron de Kock]

KOCK (Hendrik Merkus Baron de), zoon van den voorgaande, werd te Heusden den 25^sten Mei 1779 geboren en op naauwelijks vijftienjarigen ouderdom als klerk op een bankierskantoor geplaatst, doch korten tijd daarna als tweede luitenant verbonden aan den staf van den generaal Daendels. Verschillende omstandigheden waren echter oorzaak, dat hij toen de krijgskundigen loopbaan niet intrad, maar in 1795 als beambte in dienst trad bij het comité van openbaar welzijn in Holland. Twee jaren later bekwam hij eene plaatsing aan het ministerie van oorlog te 's Gravenhage, waar hij werkzaam bleef tot het jaar 1801, toen hij benoemd werd tot luitenant ter zee en secretaris van de vloot, onder den vice-admiraal de Winter. In 1803 werd hij aangesteld tot fiskaal en secretaris van de zoogenaamde Hollandsche flotille, terwijl hem in het volgende jaar de betrekking van chef van den staf dier flotille opgedragen en tevens den rang van kapitein ter zee toegekend werd. Hij had als zoodanig een werkzaam deel aan de zeegevechten, welke niet zonder roem met de Engelschen in 1804 en 1805 plaats vonden, en ontving bij verschillende gelegenheden den welverdienden lof, ‘als hebbende zich onder het hevigste vuur steeds aan de zijde des vice-admiraals opgehouden, en door zijne kalmte en koelbloedigheid aan anderen moed en vertrouwen ingeboezemd.’

In het laatst van 1806 vertrok de Kock, die in Januarij van dat jaar was aangesteld tot opper-equipagemeester van de marine beoosten de Kaap de goede Hoop, naar Batavia. Spoedig na zijne aankomst aldaar werd hij tot adjudant van den gouverneur-generaal Wiese benoemd, en met het ridderkruis van de orde der Unie, later met het kommandeurskruis dier orde, beschonken. In 1808 door Daendels tot kolonel adjudant-generaal en militair kommandant over Java's Oosthoek, Madura en Grissée, alsook tot kapitein van de havens en baaijen aldaar, aangesteld zijnde, behield hij dit gewigtig kommando niet lang, daar hij reeds in 1809 benoemd werd tot brigadier en kommandant van de militaire divisie te Samarang. Als zoodanig woonde hij in 1811, als chef van den generalen staf van den generaal Janssens, den veldtogt op Java tegen de Engelschen bij, werd alstoen krijgsgevangen gemaakt en naar Engeland gezonden, waar hij bleef tot de herstelling van het huis van Oranje. Keizer Napoleon benoemde hem in 1813 tot kommandeur van de orde der Reunie en koning Willem in 1814 tot kolonel-titulair bij de infanterie, en in het volgende jaar tot generaal-majoor en ridder van de 3de klasse der militaire Willemsorde, voor zijn gehouden gedrag gedurende de veldtogten van 1814 en 1815 voor de onafhankelijkheid van Europa en Nederland gevoerd.

In 1817 naar Indië wedergekeerd, aanvaardde hij in 1818 het bestuur over de Molukko's, welke betrekking hij na verloop

[p. 281]

van nog geen zes maanden verwisselde met een anderen nog gewigtiger werkkring, namelijk dien van kommandant van het Indische leger. Als zoodanig nam hij in 1821 zelf het bevel op zich van de expeditie naar het in opstand zijnde Palembang, welke onderneming door den schitterendsten zegen bekroond werd. De Kock werd benoemd tot luitenant-generaal en kommandeur van de militaire Willemsorde. Nog grooter eer viel hem in 1822 ten deel door de benoeming tot luitenant-gouverneur over Neêrlandsch Indië, met bepaling dat hij, bij afwezigheid van den gouverneur-generaal, in afwachting van 's konings nadere beschikking, het opperbestuur op zich zou nemen. Toen nu de gouverneur-generaal van der Capellen in 1826 naar Nederland vertrok, droeg hij aan de Kock, onder den titel van waarnemend gouverneur-generaal, het bestuur over. Als zoodanig bestuurde hij tot 1830 den vermaarden strijd tegen den Pangeran Dipo Negoro en bragt dien tot een gewenscht einde. Hij had zich bij zijne onderhoorigen zoo zeer bemind gemaakt, dat de officieren van het Javasche leger hem een prachtigen met diamanten versierden degen aanboden, terwijl de ingezetenen van Batavia hem een rijk aandenken in zilverwerk schonken.

In Junij 1830 op verlangen des konings naar Nederland teruggekeerd, werd hij benoemd tot ridder-grootkruis van de militaire Willemsorde en verkreeg hij het militair opperbevel in Zeeland tijdens den oorlog met België. Hij legde in 1836 dat kommando neder, om in December van dit jaar de portefeuille van Binnenlandsche zaken te aanvaarden; zijnde hij intusschen, in 1835 in den Nederlandschen adelstand verheven, met den titel van baron.

In 1838 met het bestuur van de kanselarij der beide Nederlandsche orden belast, werd hij in 1840 ridder-grootkruis der orde van den Nederlandschen Leeuw, en bleef aan het hoofd van het ministerie van Binnenlandsche zaken tot 1841, toen hij tot minister van Staat benoemd werd. Hij was vervolgens nog lid van de eerste kamer der staten-generaal, terwijl in 1844 de ridderschap van Noord-Brabant hem een blijk van hare hoogachting schonk, door hem tot haren voorzitter te verkiezen.

De Kock overleed te 's Gravenhage op den 12^den April 1845. Zijne afbeelding ziet het licht. Hij was in Indië gehuwd met Wilmina Louise Gertrade baronnesse von Bilfinger. Hij verwekte bij haar ééne dochter en vier zonen, die allen in hooge betrekkingen geplaatst zijn.

Wij kunnen niet verder uitwijden in den lof eens mans, ten wiens eere niet één gedenkteeken is opgerigt, en wiens naam alleen op Sumatra, door een fort, dat naar hem genoemd is, wordt in herinnering gehouden. Wij willen hier evenwel overnemen wat de heer Knoop ter zijner eere nederschreef en

[p. 282]

waardoor de verdienstelijke man juist gekenschetst wordt. Knoop noemt hem: ‘een dier zeldzame menschen, die de innemendste vriendelijkheid met waardigheid weten te verbinden, die eerbied en vertrouwen tevens inboezemen, bij wie men in twijfel blijft, of het karakter zich meer door goedaardigheid, dan wel door vastheid en standvastigheid kenmerkt. Nooit hebben wij den generaal zien afwijken,’ zoo vervolgt hij, ‘zelfs bij de ernstigste dienstverrigtingen, zelfs tegen den minsten zijner ondergeschikten, van dien fatsoenlijken, wellevenden toon, die den man van beschaving en verstand aanduidt; en toch werden zijne minste bevelen met ijver en stiptheid volbragt, en boezemde hij ieder zooveel achting in, dat niemand het ooit waagde om zijne goedheid voor zwakheid aan te zien. Bedaard, kalm en indrukwekkend in zijn voorkomen en wijze van zijn, billijk en regtvaardig in al zijne handelingen, was hij de geschiktste man om eene opgestane bevolking weêr tot rust te brengen; en aan deze hoedanigheden, mogelijk evenzeer als aan de uitstekende wijze, waarop hij de krijgsverrigtingen leidde, heeft men het te danken, dat, na eene worsteling van vijf jaren, aan den noodlottigen opstand der vorstenlanden een einde kwam.’

Zie van Kampen Geschied. der Ned. Buiten Europa, D. III. bl. 512, 635, 641, 646, 658, 654, 658, 695; de Jonge, Geschied. van het Ned. Zeewez. D. VI. St. II. bl. 571; Handel. en Geschift. van het Ind. Genootsch. Jaarg. 1854; Knoop, in het Biograph. album, D. I. bl. 1-3 met portret en de aldaar aangehaalde schrijvers; Muller, Cat. van Portrett.