Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 10

[Johan de Knuyt]

KNUYT (Johan de) werd te Middelburg op den 6^den Maart 1587 geboren, alwaar zijn vader Laurens de Knuyt met den post van licentmeester door prins Willem I beschonken was. Zijne moeder heette Marguerite Lenaerts of Rutsaerts, vrouwe van Reimerswal.

Na eerst tot raad en vervolgens tot schepen benoemd te zijn, werd hij in 1612 burgemeester zijner geboorteplaats. Niet lang daarna, in 1616, werd hij gecommitteerd in de generaliteitsrekenkamer te 's Hage, welk ambt de staten van Zeeland hem vergunden te blijven bekleeden, toen hij door prins Frederik Hendrik tot zijn raad werd aangesteld. Hij maakte zich jegens dien vorst bijzonder verdienstelijk door de schrandere wijze, waarop hij, in 1630, diens prinsdom Oranje redde uit den magt van den verraderlijken gouverneur Valkenburg, die voorhad het den prins wettig toekomende land den koning van Frankrijk in handen te spelen. Het verhaal van hetgeen door de Knuyt daarvoor gedaan is, is hoogst lezenswaardig, doch de opname daarvan, daar het elders te lezen is, komt ons hier minder geschikt voor.

Na afloop dezer zaak in het vaderland teruggekeerd, erkende de prins de goede diensten aan hem en zijn huis bewezen, door hem niet alleen eene jaarlijksche rente van 2000 gulden, zijn leven lang, toe te leggen, maar ook door hem te benoemen tot zijnen vertegenwoordiger als eerste edele van Zeeland, in welke hoedanigheid hij den 19^den Februarij 1631 voor het eerst ter vergadering verscheen. Terwijl hij daardoor veel gezag verkreeg, werd hij ook tot vele belangrijke commissiën, zoo binnen als buiten 's lands geroepen, welke meestal door eene gelukkige uitkomst bekroond werden, en zag hij zich ook tot gewoon afgevaardigde ter vergadering der staten-generaal gekozen.

[p. 275]

In 1634 werd hij met den raadpensionaris Adriaan Pauw naar Frankrijk gezonden, om, ware het mogelijk, den koning te bewegen, met Spanje te breken. Hierin gelukkig geslaagd zijnde, werd hij in 1638 wegens de staten andermaal derwaarts gecommitteerd, om den koning met deszelfs moeder Maria de Medicis te verzoenen. Te vergeefs waren zijne pogingen daartoe, maar zijn verblijf aan het Fransche hof had evenwel de vernieuwing van het verdrag der staten met den Franschen vorst ten gevolge, hetwelk na zijn vertrek uit Frankrijk geteekend werd.

In 1646 werd de Knuyt benoemd tot een der gemagtigden bij den Munsterschen vredehandel. Hier verviel hij in kwaad vermoeden bij de Fransche gezanten, even als had hij een heimelijk oogmerk omtrent het sluiten van een afzonderlijk verdrag met Spanje, door hetwelk aan hem alsmede aan den heer Pauw, insgelijks een der gevolmagtigden, ieder honderd duizend kroonen zou beloofd zijn, indien zij daartoe de hand wilden leenen. Het misnoegen van Frankrijk tegen beide staatsmannen nam toe, sints zij hunne gezindheid tot afzonderlijken handel met Spanje meer openlijk vertoonden, en zich door aangebodene geschenken niet wilden laten overhalen, om van zienswijze te veranderen. Onder het waarnemen van de algemeene belangen des vaderlands, verzuimde de Knuyt geenszins die van den prins van Oranje en hij bedong voor dien vorst aanzienlijke voordeelen van de Spanjaarden.

Na het overlijden van prins Frederik Hendrik behield de Knuyt zijne betrekking als vertegenwoordiger van den eerste edele van Zeeland, voor prins Willem II, hoezeer hij met dezen niet zoo zeer als met diens vader overeenstemde. Toen echter deze vorst stierf, waren de staten van Zeeland niet genegen om de Knuyt als zoodanig verder toe te laten, en in 1654 kreeg hij zijn ontslag, hoewel men met de verantwoording van zijn gehouden gedrag op den vredehandel te Munster genoegen nam. Niet lang na zijne afzetting overleed de Knuyt te Middelburg, en wel op den 17^den December 1654; hij werd in de Nieuwe kerk te Middelburg begraven. In zijn testament vermaakte hij een legaat van duizend ponden vlaamsch aan de diaconie-armen te Middelburg. Zijne afbeelding ziet op meer dan eene wijze het licht. Hij was den 28^sten April 1610 gehuwd met Carolina Tenys, vrouwe, voor een zesde gedeelte, van Oud- en Nieuw Vosmeer. Hier. door verkreeg hij den titel van heer van de beide Vosmeeren, terwijl hij de heerlijkheid van Weelde met Ravels door koop van den huize van Oranje bekwam. De ridderorde van St. Michiel werd hem door Lodewijk XIII van Frankrijk geschonken. Hij verwekte bij zijne vrouw slechts eene dochter, Margarita, die gehuwd geweest is met Johan Huyssen, ridder, heer van Cattendijke enz.

[p. 276]

‘Johan de Knuyt, was een van die mannen,’ zegt een geacht schrijver onzer dagen, ‘welke bij erkende groote verdiensten, niet vrij te spreken zijn van zekere dubbelzinnigheid in sommige handelingen, waaruit men ligt geneigd zoude wezen, gevolgtrekkingen te maken, die hunne eerlijkheid en trouw verdacht doen schijnen. Het is hier niet de plaats, om in eene ontwikkeling te treden van hetgeen men hem ten laste heeft gelegd, of om de redenen bloot te leggen, die hem den haat van velen in den lande hebben op den hals gehaald. Zijn gedrag bij den Munsterschen vredehandel is niet vatbaar voor eene oppervlakkige beschouwing, zijne verwikkeling met de Staten van Zeeland vordert een dieperen blik in de staatsgeschiedenis van dien tijd. Het gansche belangrijke leven van den edelen Zeeuw is en blijft un livre à faire.’ Wij vereenigen ons volkomen met deze uitspraak en kunnen den wensch niet onderdrukken, dat het eenmaal een onzer geleerden behagen mogt zulk een werk daar te stellen. Het zou onder anderen eene schoone bladzijde te lezen geven uit onze geschiedenis, het tijdstip waarop de gezanten van het kleine maar magtige Nederland den vrede sluiten zouden met een van deszelfs grootste vijanden, na een langen en bangen strijd.

Intusschen mogen wij hier de aanmerking niet terughouden, dat toen de raadpensionaris de Witt het berigt van het overlijden van de Knuyt ontving, hij kort daarna aan den ambassadeur Willem Nieupoort schreef: ‘Ick oordeele het overlyden van den Heere de Knuyt voor de gemeene saeke niet nadeeligh te sullen wesen, gemerckt deselve alle syne actien was aanleggende omme de Provincie van Zeelandt te disponeren, tot het nemen van een resolutie, strekkende tot designatie van den Jongen Heere tot 't kapteynschap-Generaal van de Unie enz.’ Teregt is het opgemerkt ‘dat dit schrijven voor de Knuyt ten gunstigste pleit en hem doet kennen als een man, die bij het hevigste woeden der partijschappen zich zelven gelijk gebleven is en, zelfs met opoffering van eigen voordeel, de zaak van het huis van Oranje, waaraan hij zoo veel verschuldigd was, nooit heeft verloochend.’

De bekende ambassadeur de Wicquefort moge zich ergens, welligt te sterk, ongunstig hebben uitgelaten over de manieren van de Knuyt ‘als zoude hij er uitgezien hebben om hem een cent te geven,’ hij bekende echter dat de Knuyt tot de gewigtigste handelingen gebruikt is, en dat hij van een stoutmoedigen, ondernemenden, geslepen en onvermoeibaren geest was.

Zie P. de la Pise, Tableau de l'Hist. des princ. d'Orange, p. 873-891; Wagenaar, Vaderl. Hist. D. XI. bl. 6, 131, 196, 276, 277, 278, 404, 405, 415, 419, 451, 475, 488, D. XII. bl. 132; Brieven van de Witt, D. III. bl. 3; de la Ruë, Staatk. Zeel. bl. 66-72; Leven van Willem II. bl. 39, 138, 177, 299, 311; Lijst der ge-

[p. 277]

comm. Raaden van Zeel. bl. 5; Kok, Vaderl. Woordenb; Scheltema, Staatk. Nederl.; Geschiedk. Aanm. omtrent Fred. Hendr., enz. bl. 123-128; Kron. van het Hist. Gen. te Utr. D. VI bl. 107, 122, 213, 214, D. VIII. bl. 355; Mr. J.H. de Stoppelaar in Zeeland. Jaarboekje voor 1853, bl. 249-263, 277, 278, 1854, bl. 176-178, Muller, Cat. van Portr.; Groen van Prinsterer, Archives, He Série, T. III. p. 22, 48, 74, 133, 266, 273, 286, T IV. p. 74, 153, 156, 160, 161, 163, 165, 179, 204, 211, 235, 240, 244, 247, 248, 251, 252, 254, 314, 421.