Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 10

[Joannes Petrus Kleyn]

KLEYN (Joannes Petrus) was de zoon van Pieter Kleyn, rentmeester der domeinen van den prins van Oranje, op de Hooge en Lage Zwaluwe, klein Waspik en Twintighoeven, en van Geertruid Asbeek; hij werd ter eerstgemelde plaats geboren den 4^den Junij 1760. Zijn vader, door een noodlottig toeval omgekomen zijnde, hertrouwde zijne moeder met Willem van Gendt, predikant bij de gemeente de beide Zwaluwen, en het was van dezen, dat hij in de Latijnsche en Grieksche talen het eerste onderwijs kreeg. Onder de leiding van den kundigen rector van Dorp volmaakte hij te Dordrecht zijne kennis, en beoefende daar mede de Latijnsche dichtkunst, waardoor zijne smaak gevormd en hij zich die vaste gronden eigen maakte van de prosodie en versificatie, die hij naderhand met zooveel keurigheid in zijne gedichten in acht nam.

Voor de predikdienst bestemd, onderwees hem zijn stiefvader, na het verlaten der Latijnsche school, in de gronden van het Hebreeuwsch, waarna hij in 1777 naar Utrecht vertrok, om zich in de godgeleerdheid te oefenen. Wegens zwakheid van borst besloot hij, na verloop van twee jaren, die studie te verlaten, en zich op de regten toe te leggen. In 1782, na het verdedigen eener dissertatie over de echtscheiding, werd hij doctor in de beide regten.

Kort na het voleindigen zijner studien verloor hij zijne moeder, van wie hij als eenig kind erfgenaam was van aanzienlijke landgoederen. Hij besloot zich nu geheel aan het landleven over te geven, huwde in 1784 met Antoinetta Ockerse, de zuster van zijnen vriend, den predikant W.A. Ockerse, en werd door den toenmaligen stadhouder tot het medebestuur der beide Zwaluwen geroepen.

Deze betrekking besliste over de rust en het genoegen van zijn leven. Want niet alleen dat hij ten gevolge van eenen twist tusschen de inwoners der beide dorpen, die door hem ten voordeele van die van het eene dorp beslist werd, in groote onaangenaamheden kwam, maar ook, terwijl hij gedurende het verblijf der Fransche troepen in 1793 aan de Zwaluwen door zijne tusschenspraak en voorzigtig beleid vele bezwaren voor de ingezetenen had weggeruimd, was hij na

[p. 225]

het vertrek dier troepen ten prooi aan de Hollandsche soldaten, die naar de Zwaluwen werden gezonden, en van eenen troep plunderzuchtigen, waarvan hij er vele ondersteund en geholpen had, tijdens het verblijf der Franschen hier te lande. Men wilde zijn huis plunderen, maar daar het meeste goed reeds in een vaartuig gepakt was om te vertrekken, boorden de kwaadwilligen eenige gaten in den bodem, waardoor zijne meubels en kostbare bibliotheek door het water beschadigd werden. Hij koos in 1794 Wageningen tot zijne woonplaats, en moest met leedwezen zien dat eenige gecantonneerde militairen, op aanhitsing zijner vijanden, niet alleen belangrijke schade toebragten aan hem behoorende bosschen, maar ook dat zijn huis eerst tot eene soldaten caserne en vervolgens tot een militair magazijn gebruikt, bij den tweeden inval der Franschen, in de brand gestoken en geheel in de asch werd gelegd.

Na de omwenteling van 1795 werd Kleyn als lid der regering van Wageningen ter vergadering van hunne hoogmogenden afgevaardigd, en kort daarna benoemd in het provinciaal committé van politie, finantie en algemeen welzijn in Gelderland, residerende te Arnhem. In het volgende jaar werd hij met eenparige stemmen verkozen tot raadsheer in het provinciaal geregtshof van Gelderland, welken post hij tot zijn overlijden, hetwelk den 20^sten Februarij 1805 binnen Arnhem plaats had, met waardigheid, voorbeeldigen ijver, getrouwheid, regtvaardigheid en menschelijkheid heeft bekleed. Hoedanig hij over het ambt en den pligt eens regters dacht, is op te maken uit een werkje, door hem in 1798 te Arnhem, in 8^o. uitgegeven, onder den titel van: Vrijmoedige Gedachten over den plicht eens Rechters in criminele zaaken. Van de zeven kinderen, die hij bij zijne weduwe achterliet, volgt de oudste zoon. Kleyn was lid van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden.

De muzijk en de dichtkunst waren de beide uitspanningen waaraan Kleyn zich, reeds van zijn akademisch leven af, overgaf. Bellamy, Hinlopen, Ockerse, Rau, Chevallier, Carp en van Alphen waren zijne tijdgenooten. Zijn dichterlijk genie werd door hunnen omgang ontwikkeld, en zijn verstand, smaak, oordeel en gevoel gevormd. Door zijn huwelijk met eene rijk begaafde vrouw, die wij later zullen leeren kennen, bleef bij hem, te midden van de rampspoeden van het leven, de zucht voor de dichtkunst en fraaije letteren levendig, en wat hij als beoefenaar van beiden geleverd heeft zal zijn naam steeds met eere onder zijne beroemde tijdgenooten doen schitteren. Getrouw aan ons plan, wijden wij over zijne dichterlijke verdiensten niet in het breede uit. Inzonderheid als lierdichter maakte hij zich gunstig bekend en als zoodanig was hij het sterkst. Zijne oden, hymnen, elegiën en liederen, naar het oordeel van Witsen

[p. 226]

Geysbeek, volgens eene zuivere prosodie doorgaans in het metrum der ouden opgesteld, ademen volgens denzelfden niets dan deugd, liefde, vriendschap en godsvrucht. Zijne gedichten kwamen uit onder de volgende titels:

Ode en gedichten, Utr. 1782. 8^o. 3 stukjes.

Feestzang voor het derde jubel-feest van Utrechts Hoogeschool, Utr. 1786. 8^o.

(Met zijne gade) Gedichten, Utr. 1792. 8^o.

Ode ter nagedachtenis van zijnen vriend H. van Alphen, Arnb. (1805) 4^o.

Nagelaten gedichten, oden en elegien (door vrouwe A. Kleyn, geb. Ockerse uitgegeven) Utr. 1809. 8^o.

Kleine prozaische en poetische bijdragen, Arnh. 1818. 12^o.

Als beoefenaar der fraaije letteren deed Kleyn zich even gunstig kennen door zijne fragmenten van eene volledige Theorie der schoone Kunsten en Wetenschappen, die in de Mnemosyne van de heeren van Kampen en Tydeman gevonden worden, en getiteld zijn:

Verhandeling over de fraaije Kunsten en Wetenschappen in het algemeen, en over de Dichtkunst en Dichtkunde in het bijzonder; in de Mnemosyne, 1ste deel, bl. 1.

Verhandeling over het Epigramma, ald. 2de deel, bl. 1.

Verhandeling over het Herdersdicht; ald. 4de deel, bl. 1.

Voorts zijn Renige losse theoretische en aestheitische Gedachten over het Lyrisch Gedicht uit zijne papieren bijeen verzameld door zijn schoonbroeder W.A. Ockerse, en geplaatst voor de Nieuwe Dichtk. Mengelingen van vrouwe A. Kleyn, bl. XI.

Aan de pen van Kleyn hebben wij ook eenige nette vertalingen te danken, zoo als:

Sympathien, uit het Hoogduitsch van Wieland, Utr. 1787. 8^o.

Koozerijen, uit het Hoogduitsch van Gerstenberg, Utr. 1795. 8^o.

Huisselijk leven, uit het Hoogduitsch van Stilling, Utr. 1801. 8^o.

Theodore van der Linden, uit het Hoogduitsch van Stilling, Utr. 1803. 8^o. 2 deelen.

Zie Witsen Geysbeek, Leven van J.P. Kleyn, in den Recensent ook der Recensenten voor 1807, No. 2, bl. 85 en volgg.; Hand. der Jaarl. Algem. Vergad. van de Maatsch. der Ned. Letterk. te Leid. 1805, bl. 11; en daarnaar in den Konst- en Letterb. 1806. D. I. bl. 147; van Kampen, Geschied. der Lett. en Wetensch. in Ned. D. II. bl. 395, 396, D. III. bl 231; Witsen Geysbeek, Woordenb. van Ned. Dicht.; door ons voornamelijk gevolgd; verschillende boeken-catalogi.