Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 10

[Thomas à Kempis]

KEMPIS (Thomas à), broeder van den voorgaande, werd te Kempen in het jaar 1380 geboren. Zijne ouders behoorden tot den geringen burgerstand, maar lieten geene middelen onbeproefd om hun zoon, in wien zich reeds vroeg een gunstige aanleg openbaarde, in de wetenschappen te doen onderwijzen. Op dertienjarigen leeftijd hegaf hij zich naar Deventer, om daar verder onderrigt te ontvangen. Aldaar eenigen tijd vertoefd hebbende, geraakte hij met Florentius Radewijns, de opziener der broederschap des gemeenen levens, in kennis, en verwierf de vriendschap van dezen. Het gevolg hiervan was dat hij weldra eene plaats in het fraterhuis verkreeg, waar hij ééne cel bewoonde met Arnold van Schoonhoven. Daar ontving hij niet alleen het onderrigt van de broeders maar ook heiliging van zijn hart.

Toen hij zeven jaren te Deventer gewoond had, liet Florentius hem op een feestdag bij zich roepen, om eens met hem over zijne verdere levensbestemming te raadplegen. Hij raadde Thomas aan om zich in een klooster te begeven, en deze raad werd gaarne opgevolgd. In 1399 vertrok hij naar het St. Agnieten klooster buiten Zwolle. Hier deed hij de kloostergelofte, hield zich bezig met het afschrijven van boeken en het opstellen van godsdienstige geschriften, woonde er tot in hoogen leeftijd en overleed er den 25^sten Julij 1471. Zijn gebeente werd in 1672 naar de St. Michielskerk te Zwolle, overgebragt. Zijne afbeelding ziet het licht. Hij gebruikte tot zinspreuk: Ama nesciri (Wees gaarne onbekend) en plagt menigmaal te zeggen: In omnibus requiem quaesivi, sed non nveni, nisi in angello cum libello (In alles heb ik rust gezocht,

[p. 120]

maar nergens gevonden, dan in een hoekje met een boekje.)

Men heeft te voren gemeld dat Thomas à Kempis tijdens zijn verblijf te Zwolle in het fraterhuis aldaar zou verkeerd hebben, dit is echter niet zoo, en de geleerde Delprat merkt teregt aan, dat hij dan ook de leermeester van Rudolf Lange, Alexander Hegius en Rudolf Agricola niet geweest is. Hij bragt er echter zijnen tijd hoogst nuttig door; want niet alleen hebben wij aan hem een aantal geschriften te danken, maar hij maakte zich ook als afschrijver hoogst verdienstelijk. Getuige daarvan zijn afschrift van den ganschen bijbel in folio, dat eertijds het Sint Agnieten klcoster bezat, waaraan hij vijftien jaren besteed heeft, ofschoon van die jaren moeten worden afgetrokken die, welke hij als vlugteling met zijne medekloosterlingen doorbragt, ten gevolge van het verschil over het bisdom van Utrecht met den paus, waarin zij tegen dezen partij getrokken hadden. Thomas à Kempis deed zich door dat afschrijven als een keurig beoefenaar der schoonschrijf kunst kennen.

's Mans werken zijn vele in getal. Over derzelver aard en rigting zullen wij hier niet uitwijden, nadat de heer Glasius zulks op eene uitgebreide schaal gedaan heeft, waarnaar wij den weetgierigen lezer verwijzen, te meer omdat dergelijk overzigt onze beperkte ruimte te verre overschrijden zou. Die werken zijn op onderscheidene tijden en plaatsen gedrukt en herdrukt. De eerste uitgave daarvan zag onder den titel van Opera omnia in 1497 te Neurenberg in fol. het licht, daarna te Parijs in 1520, te Venetië in 1565 en 1569, te Antwerpen in 1574 en 1580 in 8^o. en vervolgens in 1601 aldaar in 8^o. door de zorg van Henrieus Sommalius, terwijl een tweede druk van dezelfde uitgave aldaar in 1607 door denzelfden verscheen. Andere uitgaven zagen te Keulen in 1680 in 8^o. en aldaar nog eens in 1759. 2 deelen in 4^o. het licht.

Onder de werken van Thomas à Kempis moet genoemd worden zijn door Rosweydius uitgegeven:

Chronicon Monasterii S. Agnetis, Antv. 1622. 8^o. loopende van 1385 tot aan het begin van 1472; maar bovenal maakte hij zich door zijn werk getiteld: Imitatio Christi bekend, verwierf hij zich door dit gulden boekje eenen onvergankelijken roem, en verdient hij daarom den eernaam van voorbereider der hervorming in Nederland. Bekend is de letterkundige strijd over den schrijver van dit werkje, sedert lang gevoerd, en men weet ook dat, terwijl sommigen den abt Jean Gersen van Vercelli als den schrijver noemen, anderen daarvoor den kanselier der universiteit van Parijs, Jean Gerson, houden. Maar bekend is het ook, dat in de laatste jaren zoovele deugdelijke bewijzen gegeven zijn, dat à Kempis er de schrijver van was, dat wij, zonder belangrijker tegenspraak dan tot heden daartegen is opgekomen, hem als zoodanig blijven begroeten.

[p. 121]

Over den inhoud van dit werkje zullen wij niet uitwijden, als niet tot onze taak behoorende. Teregt wordt gezegd dat, behalve den bijbel, wel geen boek zoo veel lezers gevonden heeft als Kempis werkje. In het latijn is hetzelve meer dan twee duizend malen uitgegeven, en in schier alle bekende talen is het overgebragt. Hollandsche uitgaven bestaan er vele. De vermaarde Elzevier's hebben er mede hunne kunst aan te koste gelegd. De laatste Hollandsche uitgave verscheen te 's Hertogenbosch in 1855, in 24^o., door P.L. van Kessel geheel op nieuw uit den Latijnschen tekst vertaald; terwijl in 1858 een tweede druk verscheen der uitmuntende overzetting van J.P. Hasebroek, predikant te Amsterdam. De eerste druk verscheen aldaar in 1844, en wordt voorafgegaan door eene letterkundige geschiedenis van het werkje zelve.

Zie Revius, Daventria Illustr., p. 60-64; Brandt, Hist. der Ref. D. I. bl. 49; Foppens, Biblioth. Belg p. 1135-1138, met portret; Saxe, Onomast. Literar., T. II. p. 396, 574 en de aldaar aangehaaldo schrijvers; Collot d'Escury, Holl. Roem, D. IV. St. I. bl. 76-79; de Wind, Bibl. van Ned. Geschiedschr., D. I. bl. 76; Kist en Royaards, Arch. voor Kerk. Geschied. D. I. bl. 397; D. II. bl. 248, 259, D. VI. bl. 279, 291, D. VIII. bl 356, 364, 367; Delprat, Verh. over de broedersch. van Geert Groote (nieuwe uitgave) bl. 88, 97, 220, 221, 283; Diest Lorgion, De Voorbereid. der Kerkherv. in Nederl. St. III; Glasius, Godgel. Nederl. en de aldaar aangehaalde schrijvers; Muller, Cat. van Portrett.; Algem. Konst- en Letterb. 1855. bl. 146, 174; de Navorscher, D. V. bl. 38, 179; Moll, Johannes Brugman, het register op Kempis; Schotel, Iets over de Navolging van J.C. (Breda 1844); J.B. Malou, Récherch. Hist. et crit. sur le véritable auteur du livre de l'Imitation de J.C. (Lov. 1848); Glasius, Geschied. der Nation. Synod. in 1618 en 1619 gehouden te Dordrecht, bl. 27.