Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 10

[Pieter Leonard van de Kasteele]

KASTEELE (Pieter Leonard van de) werd den 13^den Augustus 1748 te 's Hage uit een deftig geslacht geboren. Zijn vader, Jacob van de Kasteele, was raad in de vroedschap aldaar. Door geschikte onderwijzers voorbereid, studeerde hij onder de hoogleeraren Houck en Tydeman aan de Utrechtsche hoogeschool in de regtsgeleerdheid, zich ook op de taal-, geschied- en oudheidkunde toeleggende en de godgeleerde lessen van den vermaarden Bonnet waarnemende.

Welke vorderingen hij in meer dan een vak der wetenschappen gemaakt had, kan genoegzaam blijken uit zijne verhandeling, ter verkrijging van het meesterschap in de regten, in het jaar 1771 uitgegeven, in het openbaar verdedigd en opgedragen aan prins Willem V, wien hij toen roemde en beschreef als een steunpilaar van de godsdienst, van de handhaving des regts en van de wetenschappen. In deze verhandeling, bevattende sommige regtsgeleerde mengelingen, gaf hij doorslaande blijken van meer dan gewone bedrevenheid in het natuurlijk regt en de redekunde, in de vroegere en latere regten en gewoonten van ons vaderland, en in de Romeinsche regtsgeleerdheid.

Zich te 's Hage als advokaat nedergezet hebbende, behaalde hij, toen ook reeds als verdienstelijk dichter bekend, veel roem met de praktijk, en werd hij daardoor tot het volvoeren van onderscheidene politieke commissien geroepen, zoo als tot den post van fiskaal bij den hoogen zeekrijgsraad in de zaak van

[p. 65]

den schout-bij-nacht Binkes. In 1773 werd hij, door 's lands staten, tot amanuensis benoemd der commissie, belast met de zamenstelling eener nieuwe Psalmberijming. Hoe hij zich van dezen belangrijken post gekweten heeft, blijkt ten duidelijkste uit de dankbetuiging door den voorzitter der kerkelijke afgevaardigden tot het werk der Psalmberijming in de laatste bijeenkomst gedaan. ‘Eindelijk mag ik,’ zoo sprak de voorzitter, ‘u niet ongegroet laten, die met uwe net gesnedene pen den Edel Mogenden Staatsgemagtigden ten dienste stond. Wij waardeeren ook uwe uitstekende diensten, in dit werk bewezen; wij zeggen u dank voor uwen minzamen omgang en vriendschapsblijken: uwen naam, uwe ongemeene kennis van dichten taalkunde en allerlei geleerdheid, zullen wij blijven hoogschatten en met roem gedenken.’

Van de Kasteele bleef tot 1782 te 's Hage wonen, toen hij door de stad Haarlem tot raad en pensionaris verkozen werd. Hij nam beide betrekkingen met lof waar, en zag zich ook meermalen naar de vergaderingen der staten van Holland afgevaardigd, alwaar hij een voornaam spreker was en door zijne aanspraken zich van alle partijen de hoogachting, bewondering, ja de eerbied verwierf. Als ijverig patriot werd hij in 1787 uit zijne posten ontslagen, en keerde hij tot het ambteloos leven terug. Zijn naam komt voor op de lijst der personen door de prinses Wilhelmina van Oranje beschuldigd, als medepligtig of handdadig aan den aanslag op haar persoon in laatstgenoemd jaar ondernomen.

Na de groote staatsomwenteling van 1795 geraakte van de Kasteele andermaal in het bewind van zaken, en bekleedde vervolgens verscheidene posten. Eerst werd hij voorzitter van het stadsbestuur te Haarlem, daarna afgevaardigde tot de vergadering der provisionele representanten van Holland, waarin hij, bepaaldelijk als lid van de financiële commissie, ook medewerkte tot de vaststelling der Nationale Vergadering, van welke hij zelf, door een aantal verkiezingen van onderscheidene plaatsen, lid geworden, en na den dood van Pieter Paulus, tot voorzitter verkozen is. Bij de verandering van zaken op den 22^sten Januarij 1798 verkoos hij niet in eenig openbaar bewind te blijven, doch keerde kort daarna tot hetzelve weder, sedert de omkeering den 12^den Junij deszelfden jaars. Toen werd hij eerst lid van het intermediair wetgevend ligchaam, naderhand lid van de eerste, en vervolgens van de tweede kamer van het vertegenwoordigend ligchaam. Bij de oprigting van het kollegie van thesaurier generaal en raden van financiën werd hij verkozen tot raad, en hij volhardde in de waarneming van dit ambt tot de aanstelling van den raadpensionaris Schimmelpenninck, wanneer hij dezen post met dien van staatsraad verwisselde. Tijdens het bestuur van koning Lodewijk werd hij benoemd tot staats-

[p. 66]

raad in gewone dienst, en president eerst der afdeeling van wetgeving, naderhand van die der financiën bij denzelfden raad. Bij het verplaatsen van den zetel des gouvernements naar Utrecht en Amsterdam kon hij niet besluiten den Haag te verlaten, verzocht daarom zijn ontslag als staatsraad in gewone dienst en bleef staatsraad in buitengewone dienst, tevens aangesteld tot voorzitter der commissie van vereffening en betaling van den achterstand. Midderwijl was hij met onderscheidene andere gewigtige, ook geheime, commissiën belast geworden. Onder al de verdere posten, van tijd tot tijd door hem bekleed, behoort ook die van curator der koninklijke universiteit van Holland, binnen Leiden, waartoe hij in 1796 aangesteld was. Hij bekleedde dien tot aan zijnen dood, die den 7^den April 1810 te 's Gravenhage plaats had.

Van de Kasteele, met regt genoemd ‘een treffend voorbeeld van vereeniging der revolutionaire begrippen met christelijk geloof’ moge als staatsman in zijnen veel bewogen tijd geschitterd hebben, niet minder deed hij dat op den Nederduitschen zangberg. De vriendschap met den voortreffelijken Hieronymus van Alphen, reeds op jeugdigen leeftijd aangeknoopt, doch later, ten gevolge der tijdsomstandigheden, onbestendig, ontwikkelde bij hem eene zucht voor de fraaije letteren, die hij vervolgens zorgvuldig aankweekte. Met hem gaf hij gemeenschappelijk uit: Proeven van Stigtelijke Mengelpoëzy (Utrecht 1772, 8^o.), die later vijf malen herdrukt werden, en waarin het fraaije dichtstuk: De Zee, benevens verscheidene voortreffelijke kerkliederen voorkomen, die ook gedeeltelijk onder de Evangelische Gezangen der Hervormde kerk zijn opgenomen, zoo als: Jezus Grootheid, Jezus Geboorte enz. Zijn trant van dichten komt daarin veel met dien van van Alphen overeen; dezelve is voor elk verstaanbaar en toch kiesch en echt dichterlijk. Na de omwenteling van 1787 nam hij de lier weder ter hand, en gaf een bundel Gezangen (Utr. 1790. 8^o.) in het licht, geheel van godsdienstigen en stichtelijken inhoud. Deze verzameling bestaat wel uit weinige, maar inderdaad uitmuntende stukken, die zich in alle opzigten voordeelig onderscheiden boven zoo vele anderen in dit vak. In 1793 gaf hij het eerste deel eener voortreffelijke metrische vertaling der Gedichten van Ossian in het licht (Amst. 8^o.); eene gewaagde onderneming, maar die hem toch, naar het oordeel van kenners, uitmuntend gelukt is. Jammer dat het werk niet voltooid is. In later jaren zijns levens vertaalde hij nog de: Oden van Klopstock en Wieland (Haarl. 1798 8^o.), en de verdienstelijkheid van deze welgeslaagde onderneming kan slechts door hen gewaardeerd worden, die de ongemeene moeijelijkheid en duisterheid van Klopstock's leerdichten kennen. In de Mnemosyne van de heeren Tydeman, D. II. bl. 101, komt van hem nog voor

[p. 67]

een dichtstuk: Hulde aan de Zon getiteld; terwijl zijn: Henoch, een ontworpen heldendicht, onvoltooid en ongedrukt bleef. Eene volledige verzameling van al zijne gedichten, zag met een levensberigt, door zijnen kleinzoon Mr. J.C. van de Kasteele bewerkt, verrijkt, te 's Hage het licht, 1844 en 1845, 2 deelen post 8^o. met portr.

Van de Kasteele was gehuwd, met Geertruida Craeyvanger, welke in 1780 overleden is, kort na de geboorte van een zoon Jacob Garel, die volgt. Vier jaren daarna hertrouwde hij met Maria Bernardina Gallé, toen weduwe van Nicolaas van Leyden, bij wie hij geene kinderen verwekte, en die hem met eene dochter uit haar eerste huwelijk overleefde. Eerst tot ridder van de orde der Unie benoemd, werd hij er later kommandeur van. Bij de oprigting van het Koninklijk Nederlandsch Instituut, werd hij korrespondent, terwijl zoowel de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde te Leiden als andere genootschappen, door de aanbieding van het lidmaatschap, hulde deden aan zijne vele verdiensten. Zijne afbeelding ziet het licht.

Zie Vaderl. Hist. ter verv. op Wagenaur, D. V. bl. 67, met portret, D XXXVII. bl. 120, 121, 164, D. XXXVIII. bl. 110-115 alwaar van de Kasteele's afscheidsrede der eerste Nationale Vergadering te vinden is, bl. 171-173, D. XL. bl. 83, 94, 99 (zijne aanspraak bij het openen der Algemeene Vergadering in 1798 bevattende), D. XLI. bl. 48; van der Aa, Gesch. van den Oorl. het regist. op zijn naam; van Iperen, Kerk. Hist. van het Psalm-Gezang, D. I. bl. 344, D. II. bl. 417; Het beroerd Nederl. D. XII. bl. 225; Algem. Konst- en Letterb. 1810. D. I. bl. 229, D. II. bl. 196-201, uit te Water's levensberigt van van de Kasteele voorkomende in de Handel. der Jaarl. Vergader. van de Maatsch. der Ned. Letterk. te Leid. 1810. bl. 3 en vervolg.; van Kampen, Vaderl. Karakterk. D. II. bl. 707; Dezelfde, Gesch. der Nederl. Letter. D. II. bl. 480-482; Gedenkschr. van de Kon. Orde der Unie, bl. 44, 60; Witsen Geysbeek, Woordenb. van Ned. Dicht.; Vrucht. ingezam. door de aloude Rederijkerskam. de Wijngaardrank. D. II. bl. 180-186; Collot d'Escury, Holl. Roem, D. IV. St. II. bl. 345-347, 431; Siegenbeek, Gesch. der Leidsche Hoogesch. Toev. en Bijl. bl. 32-34; Vreede, Bijdr. tot de geschied der omwentel. van 1795 tot 1798. St. I. bl. 21, St. II. bl. 35, 46; Cat. J. van Leeuwen, (1837) bl. 41; Muller, Cat. van Portr.