Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Jan van Huysum]

HUYSUM (Jan van), beroemd bloemen- en vruchtenschilder, zoon van den vorige, werd 15 April 1682 te Amsterdam geboren. Hij was eerst zijn vader in diens kunstwinkel voor zaal- en tuinversiering behulpzaam en schilderde met een vlug penseel menig kamerschut met landschappen. Tot meerdere jaren gekomen, bepaalde hij zich uitsluitend bij het schilderen van bloem- en fruittafereelen en landschappen. Vooral muntte hij in het eerste uit en vond in die dagen, toen er zooveel werk van schoone en zeldzame bloemen werd gemaakt, van alle zijde toejuiching en aanmoediging. De liefhebbers en kweekers van bloemen en vruchten te Haarlem beijverden zich hem de uitgelezendste bloemen en fruiten te zenden. Hij wist, meldt Immerzeel, deze keurige voortbrengselen in zijne altijd rijke ordonnanties oordeelkundig en met den meesten smaak onderling zaam te schikken en ze niet, op het voetspoor zijner voorgangers, altijd tegen donkere achter gronden te schilderen. Hij was de eerste die zijne vruchten en bloemen tegen lichte gronden, zelfs luchten en schoone landschappen deed uitkomen. Doch niet alleen onderscheidde hij zich in zijne ordonnanties, maar hij was ook een eerste meester in de kunstige verdeeling van licht en bruin en vooral in de aanwending van zuivere kleuren. Zijn bloemenkoloriet is dan ook zoo dun en transparant, dat het geoefend

[p. 1543]

oog hier en daar de tint van het plamuursel door de geestige bewerking van zijn penseel ziet doorschijnen. Even fraai en natuurlijk zijn alle de toevoegselen van zijne tafereelen als de voortbrengselen uit het groeijend rijk verdeeld. ‘Marmer, porphier, kristal, goud en andere metalen, vogelnestjes met eijeren, kapellen, vlinders en welke insecten hij al moge hebben te pas gebragt in zijne stukken, dragen allen het kenmerk van zijn zeldzaam talent en den rijkdom zijner vinding. Zijn bloembundels zijn altijd met eene edele bevalligheid en nogthans zoo los en eenvoudig in de vazen geschikt, alsof ze louter bij geval in dier voege geplaatst waren’. In zijne verrukkelijke landschappen merkt men een edele stijl op, afwijkende van de eenvoudige natuur zooals zij zich in Holland vertoont, en die aan den Italiaanschen hemel herinnert. Reeds bij zijn leven werden groote sommen voor zijn kunst betaald, die thans meer dan verdubbeld worden. Op de veilingen van Gildemeester, van der Pot en Braambeek golden dergelijke tafereelen van f 3,000.00 tot f 4,000.00 en op die van de Smeth tot f 4,508.00. Op de verkooping van Braamcamp golden twee zijner landschappen f 2,505.00. In December 1854 werd op de verkooping van den baron de Mecklenbourg te Parijs 13,000 fr. voor een zijner bloemstukken betaald. Zijne kapitale teekeningen van f 1000.00 waren op de verkoopingen van Ploos van Amstel, Goll en de Vos. Zijne kunst vindt men in de beroemdste buiten- en binnenlandsche kabinetten. Het museum te Amsterdam bezit van hem een bloem- en fruitstuk en twee arcadische landschappen, dat te 's Hage een bloemen fruitstuk. Hij overleed 8 Februarij 1749 in zijne geboortestad.

Zijn portret door A. Bonen, gold op de verkooping van Jan Gildenmeester in 1800 te Amsterdam f 80. Dezelfde meester schilderde ook een kleiner, dat op de verkooping van mr. Johan van der Marck Aegidsz. te Leyden, 1773, voorkwam. A. van Halen graveerde dit portret in zwarte kunst in fol. Andere portretten vermeldt Kramm en Muller. Ook vindt men ze bij Houbraken, van Gool en Immerzeel. Mausaisse gaf in 1825 te Parijs eene fraaije lithographie, waarschijnlijk naar dat van Bonen, in het licht.

Zie Houbraken, Weijerman, van Gool, Immerzeel, Kramm, Wagenaar, Amst., D. XI. bl. 438; Collot d'Escury, Holl. Roem, D. I. bl. 104, 105, A.D. III. bl. 263, 264; Kok, Nieuwenhuis, Kobus en de Rivecourt, Pilkington, Dict. of Painters; Nouv. Biogr. Gén.; Dict. Univ.; Biogr. Univ.; Cat. van de Schilderijen van J.D. Pompe van Meerdervoort en van den beroemden schilder J. van Huysum, Dordr. 1749, kl. 8^o.