Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[p. 1495]

[Balthasar Huydecoper]

HUYDECOPER (Balthasar) in 1695 te Amsterdam geboren, in 1713 student in de regten aldaar, werd in 1740 schepen van die stad, vervolgens baljuw van Texel en dijkheemraad. Hij overleed 24 September 1778 in den ouderdom van 84 jaren te Amsterdam.

Zijn beeldtenis naar Quinkhard door Houbraken, voortreffelijk gegraveerd, vindt men voor het eerste deel zijner Proeve (uitg. van Lelyveld), d'Orville vervaardigde er een Latijnsch gedicht op.

Huydecoper muntte als Latijnsch en Nederduitsch dichter, en als vaderlandsche taal- en oudheidkundige uit. Als Latijnsch dichter geeft Peerlkamp hem lof. Zijne gedichten zijn in geen bundel verzameld, maar verspreid, o.a. komen er eenige voor in de Deliciae Poëticae van L. van Santen (p. 114, 212, 219, 225, 235, 238, 241, 450, 462, 470), onder welke zeker het fraaiste is getiteld: Tempe Maarsevenia (p. 450). Als Nederduitsch dichter is hij bekend door de volgende tooneelspelen:

Arsaces, of 't edelmoedig verraad, treursp., Amst. 1715, 1722, met voorgevoegde titelpl. van J. Punt, 1733, 1743.

Achilles, treursp., ald. 1719, 1742 (3de dr.), Leyden 1845.

De triumpherende standvastigheid of verijdelde wraakzucht, treursp., Amst. 1717.

Edipus, treursp., naar het Fransch van P. Corneille, ald. 1720.

Corneille verdedigd: behelzende een dichtkundig onderzoek van het Byver dichtsel van Theseus en Dirce in het treursp. van Edipus enz. (tegen de Voltaire en anderen), ald. 1720.

Van Effen, de Vries, van Kampen, de Clercq, Witsen Geysbeek hebben deze treurspelen zeer geprezen, en nopens zijne dichterlijke overzetting der Hekeldichten, Brieven en Dichtkunst van Q. Horatius Flaccus in Nederd vaarzen overgebragt, Amst. 1737, 4^o., schreef Mattheus van Leeuwarden ‘dat ze 't gezigt noch van staatige Catoo's, noch van vrolijke Socratessen te schromen hadden. Hier is Horatius als herboren.’ Behalve deze dichterlijke overzetting gaf hij ook een proza vertaling van denzelfden autheur (Heldendichten, Brieven van Q. Horatius Flaccus, in Nederd. ondicht, Amst. 1737, 4^o.)

Na zijn dood bezorgden de kunstlievende P. Fontein, N.J. van Hanswijk en H.J. Roullaud een keurige uitgave van 's mans gedichten, die in 1788 bij P.J. Uylenbroek in het licht kwam. De verzameling bestaat meest uit zoogenaamde gelegenheids gedichten; ‘doch zeldzaam zal men er aantreffen, waar de schrale stof zoo goed veredeld is als hier.’ Huydecoper was niet alleen een

[p. 1496]

bekwaam dichter, maar ook een uitmuntend oordeelkundige, men kan zeggen dat hij den fakkel der critiek in onze letterkunde heeft ontstoken. Wij hebben hier het oog op zijne voortreffelijke Proeve van taal- en dichtkunde op Vondels Herscheppingen van Ovidius, een werk, onschatbaar voor elk die eenigen prijs stelt op deze beide wetenschappen of ze met vrucht beoefenen wil. Men bewondert op schier elke bladzijde 's mans gezond oordeel, scherpzinnig vernuft en fljnen smaak, zoowel als zijne zuivere taalkennis en geleerdheid; in één woord, dit werk is een rijke thesaurus criticorum poëtarumque. Het kwam voor de eerste maal in het licht te Amst. 1730, 4^o. Frans van Lelyveld bezorgde van 1782-1788 te Leyden een fraaije uitgave van dit werk met aanteekeningen, en, na diens dood N. Hinlopen, in 4 dln. in gr. 8^o.

In 1828 gaf mr. W. Bilderdijk te Amsterdam in het licht: Korte aanmerkingen op de Proeven van taal- en dichtkunde.

Ook schreef hij een Brief wegens den ablativus absolutus, geplaatst in de Werk. der Maats. van Ned. Letterk., D. IV (1772).

Groot zijn ook de verdiensten van Huydecoper omtrent de vaderlandsche geschiedenis en oudheidkunde. De sterkste proeven daarvan zijn zijne aanteekeningen op de Rijm Kronyk van Melis Stoke, waarvan hij in 1772 te Leyden een nieuwe uitgave in 3 d. 4^o. en 8^o. bezorgde. Jammer is het, dat zijne geschiedkundige aanteekeningen door zoo vele valsche stellingen (o.a. dat Holland nooit aan het keizerrijk leenroerig zou geweest zijn) en door het als onecht verwerpen van vele hoogst belangrijke charters ontsierd worden. Ook hebben kundigen opgemerkt, dat hij een veel te weelderig snoeimes aan de kronyk gebezigd heeft en wel gewenscht, dat het Hs. van Stoke door hem gevolgd was geworden.

Zegevierend zijn de geschiedkundige paradoxen van Huydecoper door Kluit bijna op elke bladzijde zijner Historia Critica wederlegd. Clignett heeft in een afzonderlijk werkje over deze Hss. ('s Hage 1823 8^o.) overtuigend aangetoond, dat in de aanteekeningen van Huydecoper alleen door A, B en C handschriften bedoeld worden, terwijl U de uitgave van 1591 en T Tander of het ander beteekent, zijnde dit laatste hetzelfde ms. 't welk in de kantaanteekeningen op den eersten druk aangehaald wordt, maar 't welk Huydecoper nimmer gezien heeft. Doch hoe het zij; niet alleen de kritiek aan Stoke besteed, maar ook de rijke schat van opmerkingen des uitgevers, zoowel onder den tekst als afzonderlijk,

[p. 1497]

onder den titel van breedere aanteekeningen, bijvoegsels, verbeteringen en toegift, getuigen van ongemeene vlijt en schranderheid. Hij was ook de eerste die de onechtheid der Rijmkronyk van Klaas Kolijn, door van Loon uitgegeven, heeft aangetoond.

Behalve deze heeft Huydecoper nog in het licht gegeven:

De Brieven van P.C. Hooft, Ridder van St. Machiel, Drost van Muiden enz., Amst. 1738, fol.

Privilegien en Handvesten van Texel, Amst. 1745, 4^o.

Ook is hij de schrijver van eene Dissertatio de Pythagorae Κυάμώ in Misc. Observ., Vol. VI T. II p. 417-452.

Behalve de in vroeger gemelde Latijnsche gedichten vindt men er nog achter zijne overzetting van Horatius in ondicht en in de Hist. Avondstonden van van Wijn, D. I bl. 168, achter de Poëmata van d' Orville, p. 245.

Op Cat. van Voorst komt voor:

Huydecoper, Mengelschriften. Een band afzonderlijk uitgegeven Lat. en Holl. Dichtstukken, waaronder zeldzaam voorkomen. Met het Portr. van Six van Hillegom door Houbraken, 4^o.

Hij was een der eerste leden der Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde te Leyden.

Zie Saxe, Onom., T. I. p. 29, T. VI. p. 693; J.P. d'Orville, Animadv. ad Charitonem, p. 609; P. Burman, Anthol., T. I p. 29; T. V. p. 274; L. Santenius, Delic Poët., p. 13; Oudendorp, ad Caesaris, Bell. Gall., L. I. C 27, § 14, L VI C. 15, § 2, p. 304; Reitzius, Belga Graecissans, p. 174, 294; Kluit, Hist. Crit. Comit. Holl. ac Zel pass. vooral ook T. I. p. 11, 441, 448; Hoeufft, Parn. Lat. Belg., p. 213; Schotel, de meritis B. Huydecoperi in linguam litterasque Belgicas, in Annales Acad. L.B. 1829-1830; Nieuwe Ned. Jaarb. 1778, D. II. bl. 977; van Effen, Holl. Spectator, D. IV. bl 262, 263; Vervolg op Wagenaar, Amsterdam, p. 553; J. Kok Bijvoegsel op Vaderlandsch Woordenb, D. III. bl. 94; N G. van Kampen, Geschied. der Ned. Lett en Wetens, D. II. bl. 161, 196; Siegenbeek, Geschied. der Ned. Letterk, bl 248, 324-326, 333; de Vries, Geschied. der Ned Dichtk., D. II bl. 129; Witsen Geysbeek, Biogr. Anth. Crit. Woordenb, o h w.; Collot d'Escury, Holl. roem., D. III bl 41, A. III. bl. 265, D IV. (1) bl. 86, 87; W. de Clercq, Over den invloed der vreemde Letterk enz., in Verhand der 2de Kl. van het Koniukl. Nederl Inst., D. III.; J. Bowring, Iets over de Holl. Taal en Letterk., bl. 65; Lulofs, Toelicht. en Bedenk., bl. 43; Snellaert, Schets eener Geschied der Vaderl. Letterk., bl. 174, 175, 183; Lev. van Ned Mann. en Vrouw, D. IX. bl. 36 37; Van Wijn, Hist. Avonds., bl 262; Nieuwe Bijdragen tot opbouw der Vod. Letterk., D I bl. 336, D. II. bl 342; A. Kluit, Voorrede voor de Lijst der Geslachten voor Hoogstraten enz., bl. 411 tot 420; Brender à Brandis, Taal- Dicht- en Letterk. Kabinet, D II. St. II bl. 205; A. IJpeij, Geschied. der Ned. Tale, D. I bl. 529-542; Proeve van Oudheid- Taal- en Dichtkunde, D. II. bl. 145; Tweede Proeve, bl 8 volgg.; Tooneelkijker, D. II. bl. 91; Amstels Schouwtooneel, D I. Nr. 3; Schouwburg Nieuws, D. I. bl. 342, D

[p. 1498]

II bl. 28; Maendel bijdragen tot opbouw van Ned Tael- en Dichth., Nr 18; De Wind, Bibl. der Ned Geschied., D. I. bl. 41, 511; Wagenaar in Hedend Vaderl. Letteroef., 2 dln bl 14 volgg. (ook afzonderlijk); J Clarisse, Berigt aang. twee fragm., het eene van Maarland het andere van M Stoke, in Verhand. der Maats. van Nederl. Letterk, D. II. St. II. (Leyd 1818, 8^o.) bl. 185 volgg.; Schotel, Lev van Alk. enz, bl. 57-63, 290-296; E Zeydelaar, Ned Spraakk., bl 193; Siegenbeek, Verhand over de Ned Spell., bl. 83 A Kluit, Vertoog over de tegenw. Spelling der Ned Taal vergeleken met de Spelling der Ouden, in Werken der Maats van Ned Letterk., D III. bl. 37, 38, 39; Bilderdijk, Geslachtsl der Naamw, D. I. bl 32 (Voorrede); Weiland, Spraakk., bl 258; Bilderdijk, Nieuwe Taal- en Dichtk Verscheidenh, D. III. bl. 197-229; Beoord van Mr. W. Bilderdijk's Nederl. Spraakl. door Mr. J. Kinker, bl. 53, 765 enz; J A. Clignett, Vertoog over het aantal handschriften door Huydecoper gebruikt enz; Witsen Geysbeek. Tableau d'Amsterdam, p. 99; F. Hoogvliet, Mengeld., bl. 149; P. Zweerts, Gedicht., bl 280; Nieuwenhuis, Kobus en de Rivecourt; Muller, Cat. van Portr.; Jaarb. van het Kon Ned. Inst. 1850, bl. 105; Biogr Univ. T. XXI. p. 93; Kron. van het Hist Genoots, D II. bl. 271, 328, 329; Cat. der Bibl. van Ned. Letterk, D I. bl. 149, 197, 207, 252, b. bl. 118, D II bl. 199; Cat. van Voorst, T. II. p. 79.