Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Allard Hulshoff]

HULSHOFF (Allard) werd in Sprokkelmaand 1734 uit gegoede ouders te Groningen geboren. Na de lagere scholen zijner geboortestad doorloopen te hebben, werd hij in 1749 student aan de academie aldaar en oefende hij zich, onder Offerhaus, Croesen, van Doeveren en Lembergen in de geneeskunde, terwijl hij in de beoefening der wiskunde en wijsbegeerte, in haren wijdsten omvang, het onderwijs van Engelhard en van de Wijnpersse genoot, met dat gevolg, dat hij in het laatst van 1755 tot doctor in de wijsbegeerte bevorderd werd, na openlijk eene Latijnsche verhandeling te hebben verdedigd over het bewijs des bestaans van een allervolmaaktst wezen, a priori.

Na eenigen tijd in zijn besluit gewankeld te hebben of hij zich al of niet meer bepaald op de geneeskunst zou toeleggen, bepaalde hij zich in 1756, op raad van verstandige mannen, die hij te Amsterdam, op een reis naar Leyden, leerde kennen, tot het leeraarsambt. Sedert ontving bij onderwijs van Tjerck Nieuwenhuis, hoogleeraar in de godgeleerdheid aan de kweekschool der Doopsgezinden, en van de Remonstrantsche hoogleeraren Kreighout en van der Meesch in de godgeleerdheid en kerkelijke geschiedenis, Zoo groot waren zijne vorderingen dat hij reeds in 1758 tot proponent bevorderd en tot leeraar te Makkum in Friesland beroepen werd. In 1760 werd hij predikant te Amsterdam en bekleedde het predikambt onder eene zeldzame toejuiching ruim 35 jaren, waarna hij den 30 van Hooimaand 1795 in den ouderdom van 62 jaren stierf, uit zijn huwelijk met Anna Debora van Oosterwijk eene dochter en een zoon (die volgen) nalatende.

Hulshoff was een sieraad van het kerkgenootschap

[p. 1441]

waartoe hij behoorde. Zijne leerredenen, waarvan een veertigtal na zijn dood (Kerkelijke redevoeringen, Amst. 1796, 4 st.) in het licht verschenen, waren, volgens Glasius, wijsgeerig redekundig, getuigende van zijnen diepdenkenden geest en voor een fijn beschaafd gehoor geschikt. Zijne rigting was dan ook christelijk wijsgeerig. Reeds als student had hij onder den pseudoniem Alethophilos Phileuselius, eene verhandeling in het licht gegeven, gerigt tegen het stelsel van Leibnitz, welke Mercier in buitenlandsche tijdschriften beoordeelde en hoogelijk prees. Zij voert tot titel:

Beschouwing der beste wereld of philosophische bedenkingenover Gods goedheid en wijsheid, de vrijheid der menschen en hunnen staat in dit en het toekomend leven, Amst. 1758.

Dit stuk opende de breede rij van verhandelingen en geschriften, die meest allen grooten lof behaalden en met eermetaal bekroond werden. In ons vaderland ontving hij het eermetaal van de maatschappij van wetenschappen te Haarlem voor zijne

Verhandeling over de zedelijke opvoeding: de vrijheid omtrent de onkunde en de beoordeeling van het bewijs voor Gods aanwezen uit de onvolmaaktheid onzer zelfkennis, opgegeven door Mozes Menselszoon.

Het Stolpiaansch legaat bekroonde de volgende verhandelingen:

De fundamento potestatis Dei legislatoriae (1766).

De cartesiana demonstratione existentiae divinae a priori, ex notione entis per fectissimi et necessarii, (1768).

En zijne antwoorden op de volgende vraag:

Utrum Deus ex mero arbitrio potestatem suam legislatoriam, an vero ita, ut ratio humana etiam legum divinarum perfectiones perspiciat, exerceat (1770), en zijne Dissertatio, quo demonstratur res hoe universum constituentes non necessario existere, sed ab ente necessario esse creatas (1773).

Teylers godgeleerd genootschap te Haarlem schonk het eermetaal aan zijne verhandelingen over de onsterfelijkheid der ziel (Verh v Teylers Godgel. Genoots D. X); over de Goddelijke hartstogten (D XIV); over den aard en inrigting der bewijzen, vereischt tot eene gegronde en volkomene overtuiging aangaande de goddelijkheid der christelijke openbaring (D. XV) In de Verhandelingen van het Haagsch genootschap ter verdediging van den christelijken godsdienst, vindt men er een van hem onder den pseudoniem Christiaan: over de voornaamste oorzaken, waarom allerlei schriften, die of den geopenbaarden godsdienst in het gemeen of de voornaamste waar heden van denzelven in het bijzonder bestrijden, in onze dagen grooter opgang maken dan voorheen (1797).

[p. 1442]

Verder ontmoet men van hem in de Mémoires de l'Academie Royale des Sciences et Belles lettres, eene verhandeling de Evidentia in Metaphysices et Theologiae religionisque Naturalis principiis.

Blijkt uit al deze geschriften Hulshoffs christelijk wijsgeerige geest, zijne zucht voor de Religion's philosophie openbaart zich evenzeer in zijne

Zeno over ongeloof en zeden.

Philosophische gesprekken over de voldoening, Amst. 1797.

De bestaanbare Protestant, regtzinnig.

Ook schetste hij K. de Vries, leeraar bij de Doopsgezinden te Amsterdam in eene lijkrede.

Zie W. de Vos, Lev en character van A. Hulshoff, Amst 1799; Iets over A. Hulshoff in Vad. Letteroeff 1796, D. VI. St. II bl. 37 volgg.; Blaupotten Cate, Geschied. der Doopsgez. in Holland, enz., D. II. bl. 127, 129, 143, 148, in Croningen, Overijssel en O. Friesland, D. I. bl. 18, 179; Nieuwenhuis, Kok, Glasius, Godgel. Nederl. o.h.w.; Sepp. Proeve eener Pragm. Gesch. d. Godgel., bl. 36, 39, 95, 105, 120; van Kampen. Bekn. Gesch. d. Ned. Letterk., D. II. bl. 304, 305, 306, 525, 526; Kobus en de Rivecourt, Woordenb der Zamenlev.; Muller, Cat. van Portr.; Cat de Crane., bl. 78; Cat. J.J. Nieuwenhuijzen, bl. 73.