Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Hucbaldus]

HUCBALDUS, Hubaldus, Ubaldus, monnik van St. Amand in het kerspel van Doornik, dichter, wijsgeer en toonkunstenaar. Volgens Possevinus zou hij ten tijde van paus Sergius en van Bonifacius, bisschop van Mentz, gebloeid hebben, doch deze waren geen tijdgenooten, daar de eerste in 638 den pausselijken zetel beklom en de laatste ten tijde van Zacharias, d.i. in 742, en vervolgens bloeide, Bulaeus, Cangius en Leyserus stellen zijn dood op 937, Fabricius op 930, doch Goethals meldt dat hij den 29 Junij 932 in den ouderdom van ongeveer 90 jaren overleed, en dat hij in de kerk van St. Pieter te Saint Amand werd begraven. Zeer onzeker zijn de berigten die hier en daar aangaande zijne lotgevallen verspreid zijn.

Hij zou te St. Amand, onder opzigt van zijn oom Milo, zijne studiën hebben aangevangen, ten gevolge van oneenigheden met zijn leermeester naar Nevers zijn vertrokken, waar hij door den bisschop met onderscheiding werd ontvangen. Hier zou hij omstreeks 860 het leven van St. Cilinia hebben opgesteld. Hierop volgde het leven van den martelaar St. Cyr en van St. Julite, bij gelegenheid dat hij hunne overblijfsels van Amand bragt. Zeker is het dat bij van St. Amand naar St. Germain-d'Auxerre vertrok, om onder den vromen en geleerden Remi en anderen zijn studiën te voleindigen. Hier werd Hucbaldus tot een der eerste letterkundigen van zijn tijd gevormd. Groot was zijne kennis in de wijsbegeerte en godgeleerdheid, grooter nog zijne bekwaamheid in de toonkunst. Nog voor het overlijden van zijn oom Milo, dat in 872 voorviel, werd hij tot het bestuur der school van St. Armand geroepen. Toen hij aldaar leerlingen had gevormd, waardig om zijn plaats te bekleeden, ging hij in 883 naar St. Bertin, waar hij dezelfde betrekking vervulde. De abt Rodulf gaf zijne tevredenheid over Hucbalds onderwijs te kennen, door hem een aanzienlijk landgoed in Vermandan te schenken, 't geen Hucbald van zijne zijde wederom aan de monnikken van St. Bertin vereerde.

Omstreeks 893 riep hem Foulques, aartsbisschop van Rheims, naar zijne stad, waar bij en Remi d'Auxerre de beide scholen bestuurden.

[p. 1391]

‘Elles furent’ schrijft Goethals ‘pour la France septentrionale, du plus haut intéret, la gloire qu'elles acquirent est originairement due à ces deux Professeurs. Hucbald en particulier y fut dans un cérdit égal à sa reputation.’ Na den dood van Foulques (Junij 900) keerde hij naar St. Amand terug, waar hij zich met het schrijven van verschillende levens der heiligen en het beoefenen der toonkunst bezig hield.

Hij schreef:

Vita S. Aldegundis, virginis, Abbatissae et fundatricis Malbodiensis (Maubeuge) in Hannonia, op verzoek der nonnen van Maubeuge.

Men vindt het bij Surius, Act. S. col. 1618 T. I. p. 553, verbeterd in de Acta. Sanct. Jan. T. II. p. 1040 der Bollandisten en bij Mabillon, saec. II. Benedict. p. 710. De verschillende mss. geven geen blijk dat Hucbald er de autheur van is, doch de Bollandisten stellen het buiten allen twijfel.

Vita S. Lebuini, Patroni Daventriae, ad Albericum s. Baldricum Episcopum Ultrajectinum, bij Surius Act. S. nov. p. 277, het laatst uitgegeven door Pertz in T. II. zijner Monum. German.

Vita S. Rectrudis, Abbatissae Marchianensis in Gallo-Flandria, ad Stephanum Episcopum Cameracensem (niet Eboracensens, gelijk Vossius wil) in Mabillons Acta S. Ord. Bened. Saec. II. p. 937 en in Acta Sanct. Boll., T. III. p. 81 herdrukt door J. Ghesquiere in Acta Sanct. Belg. Maj., T. IV. p. 488; Surius geeft er een uittreksel van.

Vita S. Madelbertae (niet Madelbertu) Abbatissae Malbodiensis, in hands.

Historia S. Ciliniae, matris B. Remigii, Francorum Apostoli, in hands.

Een fragment betrekkelijk het leven van St. Jonat, eerste abt van Marchiennes, in Boll. Act. S. Aug., T. I. p. 73.

Vita S. Brigidae, in hands.

De geschiedenis van den marteldood van St. Cyr en Ste. Julite vindt men slechts in de zeer zeldzame Vitae Sanct., die men verschuldigd is aan den Milaneeschen dichter B. Mombritius.

Zijne verzen, met welke hij de Carmina de laude parcitatis van zijn oom en leermeester Milo aan Karel de Kale zond, leest men in Anecd. T. I. p. 45 seqq. van E. Martene.

Liber trecentorum versuum (niet carminum volgens Caveus ad annum 916) in laudem Calvorum ad Carolum

[p. 1392]

calvum Imp. alle met den beginletter C aanvangende, b.v. Carmina clarisonve calvis cantate canoenae.

In de uitgaven van dit gedicht, ook AEgloga de Calvis genoemd, Bazel 1516, 1519, 4^o., 1546, 8^o. Leuven 1561, zijn niet meer dan 136 regels, even zoo in Casp. Dornavii Amphit. sapientiae Socraticae, T. I. p. 290 seqq., doch bij G. Barthus, Advers Lib. XLVI. C. 22, zijn nog 15 regels bijgevoegd. Op gelijke wijze gaf Christianus Pierius een Poëma in Christum crucifixum, Francof. 1576 8^o., waarin elk woord met den letter C aanvangt.

Siegebertus schreef: ‘Quia in arte musica praepollebat, cantus multorum Sanctorum dulce et regulari melodia composuit, scripsit librum de arte musica, sic contemperans cherdeas monochordi litteris alphabeti ut possit quis per eas sine magisterio alterius discere ignotum sibi cantum.’

Epistola ad Carolum Calvum.

Gerbert, De Harmonica Institutione, in Scriptores Eccl. de Musica sacrâ, 1784, T. I. p. 104.

De Musicâ Enchariadis, t.a.p., I. p. 152.

Commentatio brevis de tonii et Psalmis modulandis, t.a.p. T. I. p. 213.

Hymnus de S. Theodorico, in Mabillon, Annalis ord. S. Bened., T. III. p. 692 en Boll. Act. Sanct. T. I. Julii p. 82, waarschijnlijk hetzelfde met het Officium S. Theodorici en het officium et cantum S. Celniniae.

Lat. comment. over den regel van St. Benedictus.

Epistolae ad Diversos.

Zijn grafschrift vindt men bij Fabricius, Vossius, Val. Andreas en and.

Zie Fabricius, Bibl. Med. et inflm. Latin; Vossius, de Hist. Lat., p. 326; Val. Andreas, Bibl. Belg., p. 394, 395; Sweertius, Ath. Belg., p. 351; Rulaeus, Hist. Acad. Paris., T. I. p. 607; Flodoardus, Hist. Eccl. Rem., L. IV. C. 9; Trithemius, de S.E. et ill. Bened., T. II. p. 49; Sigebertus Chr. ad annum 869, C. II.; Caveus, de Seript. Eccl., C. XVIII; Baronius ad annum 632, C. II.; Acta Sanct. Junii 16, T. III. p. 36; Biogr. Univ. i.v.; Goethals, Lectures relatives à l'Histoire des Sciences etc. en Belgique, T. I. p. 1 suiv.; Jöcher i. v; de Cousemaker, Mémoire sur Hucbald et sur ses traités de Musique, 4^o.; Fêtis, Biogr. des Musiciens, T. V. p. 208; Chron. van het Hist. Genoots., D. II. bl. 253; van der Chijs, de Munt. der Heer. en Sted. van Overijssel, bl. 22, 227.