Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Jacobus Houbraken]

HOUBRAKEN (Jacobus), broeder van Antonia, zoon van Arnold Houbraken, 25 Dec. 1698 te Dordrecht geboren ontving het onderwijs in de teeken- en schilderkunst van zijn vader en hij legde zich toe op het schilderen en teekenen van portretten, waarin hij zijn stijl vormde naar de Vlaamsche en Fransche meesters Nanteuil, Edelinck, van Schuppen en Pitau. Veel grooter waren echter zijne verdiensten als graveur, ja hij verwierf als zoodanig een Europeschen roem.

Reeds vroeg gaf hij blijken van zijn uitstekenden aanleg. De door hem in het koper gebragte portretten voor den Schouburgh der Nederlandsche Kunstschilders en Schilderessen van zijn vader zijn zeer schoon; ja onder dezelve zijn er niet weinige die door de beroemdste kunstgraveurs niet overtroffen zijn. ‘Men bewondert, “schreef Immerzeel”, in dezelve bij eene naauwkeurige teekening, eenen verheven smaak, eene schilderachtige uitvoerigheid, vrij van stijfheid, en een malsch en delicaat burin, dat boven allen lof is en het toppunt van het vermogen van den graveernaald nadert.’ De beroemde Ital. kunstgraveur Rafael Morghen getuigt: ‘dat er nimmer een graveur heeft bestaan en welligt

[p. 1306]

nimmer zal verschijnen, die het vleesch en haar met de burin kunstiger en natuurlijker heeft weten na te bootsen dan de Hollandsche Jacobus Houbraken.’ Het getal der door hem gesneden portretten is buitengewoon groot. Hij graveerde afbeeldsels der beroemdste mannen in Groot-Brittanje, die der Nederlandsche stadhouders uit het huis van Oranje; een aanzienlijke menigte portretten van voorname staatslieden, zeehelden en andere mannen van naam en verdienste. Het is geen gemakkelijke taak een volledige opgave te doen van alle door Houbraken gegraveerde portretten. Men vindt ze in: Collection of illustrious Persons of Great Brittain, published in Londen bij J. en P. Knapton, 1743 fol.

Th. Birch, The heads of the most illustrious persons of Great-Brittain, engraved by Houbraken and Virtue, With their lives and characters, Lond. 1743-1751, 2 t. in fol.; bij Wagenaar, Vad. Hist.; van Gool, Levensbeschrijv. der kunstenaars; het Prentwerk van Corn. Troost; Voor de Dresdener Gallerij bragt hij het portret van Daniello Barbaro naar P. Veronies en de Offerhande van Manoach, naar Rembrandt, in het koper. Zeer worden geroemd de portretten van Cornelis Franciscus Eversdijk, rentmeester van de Grafelijkheid van Zeeland, W. Eversdijk pinx.; die van Petrus van Musschenbroek, Franciscus Burman, Gerardus Kulenkamp, dat van den kardinaal de Fleury, die door Diogenes vertoond wordt, een wonder van miniatuur behandeling. Volgens Kramm waren zijne groote portretten niet bevallig en heeft zijn burin zich niet de kloekere snede eigen gemaakt, die, naar gelang der grootte van de voorwerpen, daartoe, voor eene goede uitwerking vereischt werd, zooals ze in die van Willem Delff, Visscher, Suyderhoef, Munnickhuysen en anderen wordt gevonden; men zie slechts het portret van Czaar Peter I, naar Carel deMoor gesneden, om zijne meening te bevestigen.

Toen hij 75 jaren bereikt had, werd hem nog het geschilderde portret van Laurentius Ricci, generaal der Jezuiten, uit Rome naar Amsterdam gezonden. Nog kort voor zijn dood graveerde hij de portretten van Frans Banning Kok, Roelof Bicker en van J. van Nuys Klinkenberg.

Nagler beschrijft van hem 108 prenten, behalve die welke in het werk van Th. Birch (94) en in den Schouwburgh van zijn vader voorkomen. Er zijn er echter veel meer, o.a. een Kantoorliasprent, in fol. In 1761 verscheen te Amsterdam in 4^o. eene Verzameling van omtrent 100 portrett. van verm. personen in de Ver. Ned. ged. de 17e en 18e eeuw.

Hij overleed 14 November 1780 te Amsterdam, waar

[p. 1307]

hij met zijne ouders van zijn negende jaar af had gewoond. Zijn overschot rust aldaar in de Nieuwezijds kapel. Hij zelf bragt zijn portret, naar Quinkhard, in plaat. Ook gaat er een van hem uit op 72jarigen leeftijd door Pothoven geteekend.

Zie Biogr. Univ.; Nieuwenhuis, Kobus en de Rivecourt, Immerzeel, t.a.p., bl. 57, 58; Kramm. t.a.p., bl. 753; Collot d'Escury, Holl. roem, A. IV. (1) 18; Muller, Cat. van Portr; Cat Meerman, D. II. bl. 188.