Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Jan van Hoogstraten]

HOOGSTRATEN (Jan van) eenige broeder van David, werd 26 Januarij 1662 te Rotterdam geboren, bezocht aldaar de Erasmiaansche school, hielp zijn vader François in het vertalen van Nepos en Justinus en zette zelve later stukken uit Lucanus, Ovidius en andere Latijnsche dichters over. Te Dordrecht, waar hij den boekhandel uitoefende, hield hij zich reeds in zijne jeugd bezig met het vervaardigen van Nederlandsche gedichten. Menig door hem aldaar vervaardigd gelegenheids gedicht ziet afzonderlijk het licht. Ook plaatste hij gedichten voor de uitgegeven geschriften van zijne kunstvrienden Hendrik van Bracht, Matthijs Balen, Mattheus van Nispen en Salomon van Til. Omstreeks 1700 begaf hij zich naar Breda, waar hij vriendschap sloot met den dichter Pieter Nuyts, officier der vrijheid Etten, Leur en Sprundel. Van daar begaf hij zich naar Gouda, waar hij door Kempher, van Someren, van der Schelling, Westerhovius, Cincq en anderen met jubelzangen werd verwelkomd. Jan van Hoogstraten behoorde tot de vruchtbaarste dichters van zijn tijd. Zijne tijdgenooten vergoodden hem, ja sommigen stelden hem met Vondel gelijk. Het nage-

[p. 1168]

slacht oordeelt anders. Hij was een dichter zonder verheffing, een kunstgenootschappelijk poëet. In zijne jeugd, toen hij aan de Merwe en de A zong, sloeg hij soms fikse toonen aan, doch hoe hooger zijne jaren klommen, hoe meer zijne poëzy in waarde daalde. Grooter, maar in zijn tijd minder erkend, waren zijne verdiensten als beoefenaar der Nederduitsche taal, die hij volgens Huydecoper grondig verstond. Hij stierf in 1756, diep betreurd door zijne kunstbroeders. Houbraken en Aëtes schilderden zijne beeldtenis. Zijne vrienden Kempher en Cornelis van Bracht plaatsten er bijschriften onder. Zijne echtgenoot Geertruij van den Hagen, dochter van Hagen en van Berendina van Trigt, van moederszijde aan de familie Alblas en Merwede vermaagschapt, schonk hem 6 kinderen.

Hij schreef:

Rouklagt op het afsterven van Maria Stuart, Dordr. 1685.

Ter bruylofte van Pieter Fannius, Vryheer van Oudt-Haerlem enz., en Cornelia Baen, den 13 van Sprokkelm. 1685, Dordr. 1685, m. pl.

Mengelzangen en Liederen, 1710, 8^o.

De Kruysheld of het Leven van den grooten Apostel Paulus, Leeraar der Heydenen, in VII Boeken begrepen, 2de dr., Gouda 1712, met kunstpl. en kantteek. door A. Houbraken, 4^o. Op nieuws oversien, Gouda 1712, 4^o.

Zegepraal der Goddelijke Liefde, Amst. 1728, 1734, 8^o.

Minnezangen, Gouda 1788, 8^o., 3de dr.

Geestelijke Gezangen, Gouda, 2de dr.

Klinkdigten op verscheyden stoffen, Gouda 1712, 16^o.

Staat en Zedekundige Zinneprenten, leerzame Fabelen, die van den Heer La Court speelswijze gevolgd, Rotterd. 1731, 4^o.

Zinneprent in verscheyde versjes bestaande op de Nietigheid des menschelijken levens, in plano.

Zinrijke Fabelen, Rotterd. 1731, 1733, Amst. 1741, m. pl. 4^o.

Parnas aan de Waal of Geldersche Zangnimph zoet op Mengelpoëzy uit verscheyde gedigten, Amst. 1726, 4^o.

Afsetsel van de Republiek of vrije staat van Venetie, in 3 Boeken, Amst. 1715, 4^o.

Stedekroon der Stemhebbende Steden in Holland.

Puntdigten en Bijschriften, Gouda 1712, 8^o.

Sedeles over ijdele ondernemingen der wraaksuchtige Menschen, 1712.

Spiegel der allerschoonste Courtisanen dezes tijds, verbeeldende desselfs verandering van kleederen, vercierselen en andere ornamenten. Gedruckt voor den Uitgever, 1701, m.

[p. 1169]

pl. en portretten; Fr. en Hoogd. tekst en Holl. vertaling, Nijmegen, 12^o.

De 2de en 3de uitgaven der Courtisanen verschenen te Gouda 17 .. en 1710 (Spiegel der vermaardste Courtisanen in haren optoy en toestel naar yders tijd. De derde druk vermeerdert met de vijf Zinnen. Aan Lisidas en de gadelooze Klimene etc.), waarvan de tekst zeer verschilt met die in de uitgaaf van 1701. Ook zijn in de latere uitgaven de Hoogd. verzen weggelaten. Uit een berigt van den uitgever Kloppenburg vóór de Klinkdigten op verscheyden Stoffen, Gouda 1712, blijkt dat Hoogstraten de vervaardiger er van (namelijk der Hollandsche verzen) is. Lang voor Hoogstraten was deze Spiegel ook met eene Holl. vert. bekend. (Le miroir des plus belles courtisanes de ce temps en François, Hollandais et Allemand, orné de 40 portraits par Christ de Pas, form. oblong, Amst. 1630, 4^o. Vogt, Cat. Libr. rar. (1738) p. 402. C. de Pas gaf in 1641 z. pl. in het licht een diergelijk werk, form. obl., getiteld: Les abuz du mariage, où sont clairement représentez tant les subtilitez des honnestes femmes que des hommes dont ils usent pour se tromper l'un l'autre; à cecy sont adjournez quelques enseignemens pour corriger tels abus. Ook met portr. en Franschen, Duitschen en Hollandschen tekst.

Poëzy, Rott. 1726, 8^o., Leyd. 6 d., 8^o.

Mengelpoëzy, Amst. 1715, 5 d., 8^o.

Mengelpoëzy of verscheyde Gedichten, Amst. 1714-1718, Rott. 1720, 5 d., 8^o.

Eneas of ondergang van Troje Treurspel, ter Gouda 1710, Amst. 1758.

De geleerde (geladderde) advocaat of de bespotte druivendief, getrokken uit den vermakelijken Avonturier van N. Heinsius, Amst. 1707, 8^o.

De voogd gek. tegen dank, blijsp. naar het Fransch van Dancourt, Gouda 1710.

Medor en Angelica of de schaking in de opera, kluchtsp. naar het Fransch van Dancourt, aldaar 1711, m. pl.

Tys onverstand of de bruiloft van Anne met 'er baard, kluchtsp., aldaar 1724?

De verliefde Kok, kluchtig blijspel, te Abdera voor Korn. Tessers, in het Kookboek?

Daphnes veldzang. Tooneelsp. Amst., voor de liefhebb., 1748, m. pl., 8^o.

Amarel, blijsp.

Zie Bidloo, Panpoët., p. 70; Witsen Geysbeek, Biogr. Anth. Crit. Woordenb., D. III., bl. 319; Siegenbeek, Geschied. der Ned. Letterk., bl. 233; de Vries, Proeve eener Geschied. der

[p. 1170]

Ned. Dichtk., D. II. bl. 103; van Halen, Panpoêt., p. 12 (Voorr.); Schotel in Vad. Letteroef. 1851 (Mengelw.), bl. 45 volgg; Cat. der Maatsch. van Ned. Letterk., D. I. bl. 247, 298, D. III. bl. 82, 118 b; Abcoude, Naamreg. van Ned. Boek., bl. 170; Arrenberg, Naamreg. van Boek., bl. 248; Muller, Cat. van Portr.