Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Johannes Grevius]

GREVIUS (Johannes) of de Greve, werd omstreeks 1580 in het hertogdom Cleef geboren. Van zijne ouders is ons niets bekend. Reeds vroeg legde hij zich op de studie der godgeleerdheid toe. In 1605 tot proponent bevorderd, hield hij zijne eerste leerrede den 10^den Mei te Arnhem. Daarna kwam hij in September te Heteren en Randwijk, waar hij in het volgende jaar tot vast predikant werd aangenomen. Deze standplaats verwisselde hij in 1610 met Heusden.

De partij der Remonstranten gekozen hebbende, werd hij dien ten gevolge in 1618 door zijn kerkeraad, met toestemming der regering, afgezet, hetgeen door de Delftsche Synode in November werd goedgekeurd. Gelijk hij ook in een brief aan Vorstius verklaarde, zoo bleef hij de broeders, die hij ook op de Dordsche Synode had bezocht, getrouw, en begaf zich tot hen naar Waalwijk. Doch de Zuid-Hollandsche Synode riep hem, op last der Staten, tegen den 5^den Augustus 1619 naar Leiden. Met toestemming der broederen verscheen hij. Men legde hem de acte van stilstand ter onderteekening voor. Hij verzocht echter uitstel, doch verklaarde aanstonds dat hij zich zelven nog als Evangeliedienaar bleef beschouwen, en geen goed predikant zich door belofte of bedreigingen zou laten bewegen tot afstand van zijne dienst. Hij teekende dus niet, en werd daarop den 10^den September 1619 door de gecommitteerde raden gebannen en naar Waalwijk teruggebragt.

Ofschoon zijne bloedverwanten geene pogingen nalieten om hem van denkwijze te doen veranderen, bleef Grevius nogtans daarin volharden. In de eerste maanden van 1620 ontmoeten wij hem bij de verdrukte gemeente te Kampen, waar hij ten huize van Arsenius, vroeger predikant te Blankenham, zijn verblijf hield. Maar reeds in April van dat jaar werd hij te Emmerik verraderlijk gevangen genomen en naar 's Hage gevoerd. Hier zag hij zich den 4^den Julij tot levenslange gevangenis, in het tuchthuis te Amsterdam, veroordeeld. Zijne gevangenschap, aanvankelijk zeer hard, werd langzamerhand minder zwaar, zoodat hij gelegenheid vond zijne godgeleerde zoowel als regtsgeleerde studiën voort te zetten. Opmerkelijk is het dat hij in den kerker, in zeer gekuischt Latijn, schreef, zijne:

Tribunal Reformatum, in quo sanioris et tutioris justitiae via judici Christiano in processu criminali commonstratur, rejecta et fugata Tortura, cujus iniquitatem, multiplieem fallaciam, atque illicitum inter Christianos usum libera et necessaria Dissertatione aperuit Joannes Grevius Clivensis, quam captivus scripsit in ergastulo Amsterodamensi, welke merkwaardige verhandeling hij in 1624 te Hamburg, in 8^o uitgaf. Daniel

[p. 410]

Jonctys gaf later eene omwerking van dit geschrift onder den titel: De Pijnbank wedersproken en bemagtigd.

Intusschen werden er pogingen aangewend om Grevius te verlossen en voor de dienst der gemeente terug te erlangen. Een verzoekschrift daartoe van de directeuren der societeit bleef zonder uitwerking, en eene eerste poging van den mede uit het tuchthuis gevlugten Dominicus Sapma, tot zijne bevrijding ondernomen, mislukte. Den 9^den October 1621 kreeg men berigt dat Grevius met zijn lotgenoot Samuel Prince naar Loevestein zou vervoerd worden. Nu wilde Sapma nog eene poging wagen, die beter gelukte. Door middel van nagemaakte sleutels werden de kerkerdeuren geopend en de gevangene langs touwladders naar beneden gelaten.

Na zijne verlossing bleef Grevius nog eenige maanden de gemeente te Amsterdam in het geheim bedienen. Het volgende jaar vertrok hij echter naar Tonningen. Daar stond hij aan het sterfbed van Vorstius. Of de lijkrede, die hij bij de begravenis van dezen hoogleeraar hield, wel in druk is verschenen, is niet gebleken. Na een kort verblijf te Frederikstad reisde hij naar Hamburg, waar hij zijn werk, met een opdragt aan den vorst van Holstein, ter perse legde. Niet lang hierna is hij op eene reis naar Spiers vermist, zonder dat iemand ooit iets meer van hem vernomon heeft.

Onder andere brieven van hem is er eene in de Epistoloe proestantium ac eruditorum virorum (N^o. 405), den 19^den October 1621 aan Conradus Vorstius geschreven, waarin hij een verhaal geeft van zijne zeldzame ontkoming.

Zie Brandt, Hist. der Ref. D. II. bl. 909, D. III. bl. 265, 884, 915, D. IV. bl. 221-224, 234-237, 579-588; Trigland, Kerek. geschied. bl. 806-819; Epist. praest. ac erud. viror. (ed 1704) N^o. 320, 376, 405, 422 en p. 625, 626, 670; Revius, Davent. Illustr. p. 625; Soermans, Kerk. Reg. van Zuid-Holl. bl. 98; Paquot, Mémoir. T. I. p. 545; Wagenaar, Beschrijv. van Amsterdam, D. IV. bl. 329, 337; Kok, Vaderl. Woordenb., Cattenburgh, Bibl. Remonstr. p. 92; Bayle, Diction. hist. et critiq. in voce; Kist, Synod. hand. in de zaak der Remonstrant. bl. 58; Tideman, de Remonstr. Broedersch. bl. 224, 305, 320, 337; 350.