Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Steven Jan van Geuns]

GEUNS (Steven Jan van), tweede zoon van Matthias van Geuns boven genoemd, werd te Groningen den 18^den November 1767 geboren, en toonde reeds vroeg eenen gunstigen aanleg tot studie, voornamelijk tot natuurkunde, te bezitten. Na het schoolonderwijs te Barneveld van den bekwamen onderwijzer P. Kok en het godsdienstig onderwijs van den eerwaarden van den Berg aldaar genoten te hebben, keerde hij in 1778 te Harderwijk weder, waar hij zich aan het Gymnasium op de Latijnsche en Grieksche talen en voorbereidende wetenschap met ijver toelegde.

Veertien jaren oud kreeg hij eene zonderlinge begeerte om in de zeedienst te gaan. Hij hield zich namelijk te jong om toen reeds de Hoogeschool te bezoeken, en de vrees om zijnen tijd niet nuttig genoeg te kunnen doorbrengen, gevoegd bij zijnen lust om vreemde landen te zien, vreemde dieren aan te treffen en fraaije natuurvoortbrengselen te verzamelen, deed hem zijnen wensch aan zijne ouders bekend maken, in een schrijven, ons door zijnen lofredenaar medegedeeld, waarin hij, sprekende van de beroemdste zeehelden, de goede zijde van het zeemansleven aan zijne ouders trachtte te betoogen.

Naar den raad van dezen luisterende, liet hij zich van zijn plan afbrengen, en begon, nu omtrent vijftien jaren oud, zijne studien aan de Harderwijksche Hoogeschool. Aangespoord door eene als het ware ingeschapene neiging voor de natuur- en geneeskundige wetenschappen, en ook door het voorbeeld van zijnen beroemden vader tot navolging geprikkeld, was er voorzeker niemand aan de Hoogeschool, die zich met zulk een ijver aan de studie wijdde dan hij. Vooral was de kruidkunde zijne meest geliefkoosde wetenschap, en tot welk eene hoogte hij reeds op jeugdigen leeftijd in de kennis daarvan gestegen was, kan opgemaakt worden uit de bekrooning met goud, die hem in 1788 bij de Maatschappij der wetenschappen te Haarlem ten deel viel, voor de beantwoording eener reeds twee malen te vergeefs uitgeschreven prijsvraag; uit welk antwoord een voornaam gedeelte, betreffende de inlandsche plantgewassen en derzelver nuttig gebruik, in het 26^ste deel der werken van genoemde Maatschappij is opgenomen.

Na gedurende zes jaren in naauwgezette studie aan de Harwijksche Akademie te hebben doorgebragt, vertrok hij ter voortzetting zijner oefeningen in 1788 naar de Leidsche Hoogeschool. Het volgende jaar verwierf hij op den 20^sten April, tegelijk met zijnen oudsten broeder, te Harderwijk, den

[p. 156]

graad van meester in de vrije kunsten en Doctor in de wijsbegeerte, na verdediging zijner verhandeling: de Corporum habitudine animae, hujusque virium indice ac moderatrice (Hard. 1789.)

De oude lust, om eene buitenlandsche reis te doen, kwam nu weder bij hem op, en in den zomer van 1789 trok hij naar Duitschland en langs den Rijn, waar hij zich in de voornaamste plaatsen ophield en met de beroemdste mannen van zijnen tijd vriendschapsbetrekkingen aanknoopte.

Te Harderwijk teruggekeerd, verwierf hij op den 25^sten Junij 1790 den Doctoralen graad in de geneeskunde, na verdediging van eenige Quaestiones Academicae medici argumenti, (Harderov. 1790) bij welke plegtige handeling zijn vader hem als promotor was toegevoegd. Kort te voren was hij door de Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem tot lid aangenomen.

Als nu vestigde zich van Geuns in November 1790 als geneesheer te Amsterdam, waar hij weldra door den roem van zijne kunde en geleerdheid eene drukke praktijk verwierf. Niet lang zou hij als zoodanig werkzaam zijn, want nadat hij, in hetzelfde jaar, het aangeboden Hoogleeraarambt in de kruiden scheikunde te Harderwijk, welk aanbod door Curatoren was gedaan om zich van vader en zoon beiden te verzekeren, had van de hand gewezen, werd hij kort daarop, op aanbeveling van den Hoogleeraar A.P. Nahuys, te Utrecht aangesteld tot gewoon Hoogleeraar in de genees- en kruidkunde en in de natuurkunde des menschelijken ligchaams, welk ambt hij den 26^sten September 1791 aanvaardde met eene redevoering: de instraurando inter Batavos studio Botanice (Ultraj, 1792. 4^o). Hij werd in 1792 aangesteld tot geneesheer van het provinciaal gasthuis en van de Hoogeschool, terwijl hem in 1794, na den dood van den Hoogleeraar Nahuys, ook het onderwijs in de scheikunde werd opgedragen, hetwelk hij den 5^den April aanvaardde met eene rede: de Physiologiae corporis humani cum chemia conjunctione utili ac pernecessaria.

Dan niet lang mogt de Utrechtsche Hoogeschool zich verheugen in het licht dat van Geuns rondom zich verspreidde. Reeds den 16^den Mei 1795 rukte eene hevige koortsziekte hem uit het leven.

Smartelijk was dit verlies voor zijnen grijzen vader, die in hem zijn beeld zag herleven, voor zijne jengdige gade Clasina Johanna Jacoba de Vlieger, met wie hij nog kort geleden in den echt was vereenigd, voor de Hoogeschool en de wetenschappen, die zooveel van hem mogten verwachten, en voor de stad zijn er inwoning, wier sieraad hij was.

Op zijn uitdrukkelijk verlangen werd zijn stoffelijk overschot op het kerkhof aan de Bildt eene laatste rustplaats verleend, en zijne leerlingen, die het lijk van hunnen vriend grafwaarts droegen, toonden ook daardoor hoe groot verlies het afsterven van den beminden leermeester voor hen was.

[p. 157]

De afbeelding van van Geuns ziet het licht. Zij vertoont ons zijn innemend en gunstig gelaat. Zijne gestalte was een weinig beneden de middelmatige grootte, wel gevoed doch teder. Hij paarde een levendig, doordringend oog aan een bevallig en van frissche gezondheid bloeijend gelaat, dat altijd vriendelijkheid en menschlievendheid uitdrukte.

Wij onthouden ons een overzigt te geven van de zeldzame talenten van zijnen geest, en de edele gaven van zijn gemoed. Niet lang na zijn heengaan is zulks door zijnen ambtgenoot Heringa op eene voortreffelijke wijze geschied, waardoor wij den te vroeg aan de wetenschappen ontrukten van Geuns n al zijne uitmuntende en beminnelijke eigenschappen mogten leeren kennen.

De geschriften door van Geuns uitgegeven zijn, behalve de reeds genoemde, getiteld.

Plantarum Belgii Confoederati indigenarum spicilegium, quo Davidis Gorteri Flora VII provinciarum locupletatur, Hard. 1789. 8^o.

Verhandeling over de onderwerpen, betreffende de natuurlijke historie onzes vaderlands. In de Verh. van de Holl. Maatsch. van Wetensch te Haarl. 1789 bl. 231.

Verslag van eenige proefnemingen met houtskolen, ter zuivering van bedorven water. In den Algem. Konst- en Letterb. in 4^o 1791. D. II. bl. 9.

De bast van de magnolia glauca, een nieuw geneesmiddel. In hetzelfde tijdschrift, 1791. D. I. bl. 90.

Bekendmaking van een beproefd en onkostbaar middel, om bedorven water spoedig zuiver te maken, uitgevonden door den Hr. Kels te Göttingen. In hetzelfde tijdschrift, 1791. D. I. bl. 4.

Over eene verkeerdelijk zoogenoemde waterziekte der varkens. In hetzelfde tijdschrift 1791. D. I. bl. 146.

Opgave van eenige nog weinig bekende nuttige eigenschappen van zoogenoemde onkruiden en andere inlandsche plantgewassen. In hetzelfde tijdschrift, 1792, D. I. bl. 129.

Zie Algem. Konst- en Letterb. in 4^o. D. II. bl. 147, 149; 157, D. V. bl. 10, 21, 53, D. VI. bl. 22, noot, D. VII. bl. 59; 105, 204; Nieuwe Algem. Konst- en Letterb. D. I. bl. 154, D. III. bl. 161, D. IV. bl. 1, 193-196, 202-205; Vaderl Hist ten verv. op Wagenaar, D. XXIV. bl. 302, 303, D. XXXIII. bl. 250-259 met portret; Heringa, Redev. ter gedacht. van Steven Jan van Geuns (Utr. 1796, 8^o.) met portr.; P.W. Provo Klnit en Dr. A.J. Troulja, Iets ter Nagedachtenis van S.J. van Geuns, (Utr. 1795. 8^o.); Nieuwenhuis, Woordenb. in voce; Bouman, Geschied. der Geld. Hoogesch. D. II. bl 427, 507, 606; Muller, Cat. van Portrett. bl. 94, 314; Holtrop, Bibl. Med. Chirurg. p. 111, 114.