Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 5

[Hendrik Ewijk]

EWIJK (Hendrik) werd den 16^den Januarij 1772 te Delft geboren. Zijne ouders, die hem tot Notaris wilden opleiden, gaven hem eene voor dien tijd uitmuntende opvoeding, waarvan de leergierige knaap met ijver gebruik maakte en zulke goede vorderingen deed, dat hij reeds op dertien jarigen leeftijd bij eenen Notaris besteld kon worden. Zijn voortreffelijke aanleg trok weldra de aandacht van een voornaam regtsgeleerde, die zich den jongeling aantrok en hem derwijze den lust tot de wetenschappen wist in te boezemen, dat hij, na zich de beginselen der meetkunde te hebben eigen gemaakt, ook de natuur- en sterrekunde beoefende en daarin aanmerkelijke vorderingen maakte.

Niet zelden kon dit theoretisch onderwijs praktisch worden

[p. 285]

toegepast, aangezien zijn begunstiger, Mr. Jakob van Vredenburch, Dijkgraaf van Delfland en ontvanger der geestelijke goederen te Delft, meermalen van zijne gemaakte vorderingen in eerstgenoemde betrekking, gebruik maakte. De jonge Ewijk legde zich op de moderne talen en de geschiedenis toe, en verkreeg, in verband met den toenmaligen staatkundigen en maatschappelijken gang van zaken, eene zelfstandigheid, die zijn karakter voor altijd gevormd heeft.

Onder de voltooijing zijner opvoeding naderde de omwenteling van 1795, en naauwelijks had het commité van algemeen welzijn van Holland zich geconstitueerd, of Ewijk werd door zijne kundigheden opgemerkt en met eene betrekking bij het finantiewezen van het gewest begunstigd. Hierdoor bekwam hij niet alleen een onafhankelijk bestaan, maar het stelde hem tevens instaat een huwelijk aan te gaan met Mejufvrouw Sophia Elisabeth Orhlij, die hem zes kinderen schonk, die allen hunne bestemming bereikten en waarvan er een volgt.

Zijnen beschikbaren tijd vooral aan wijsbegeerte en geschiedenis bestedende, waagde Ewijk het als schrijver op te treden, en hij gaf in het Magazijn voor de Critische wijsbegeerte door Paulus van Hemert, (3^de deel 3^de stuk Amst. 1800) eene bijdrage, behelzende:

Eene korte verklaring van Kant 's critiek der zuivere rede, die hem, behalve het voorregt van een vriendschappelijken omgang met dien redacteur, tevens de gelegenheid schonk, om met vele wetenschappelijke mannen in aanraking te komen.

Was nu eenmaal de baan geopend, om in het openbaar als schrijver op te treden, zoo werd deze eerste proeve weldra door meer uitgebreide, zoo vertaalde als oorspronkelijke werken, die wij nader zullen opgeven, opgevolgd, en eerstgenoemden, deels door kernachtige voorredenen, deels door aanteekeningen dermate verrijkt, dat zij naar geene overzettingen geleken, maar wel het kenmerk van oorspronkelijke geschriften droegen, waarin veel kennis doorstraalde.

Na eenige jaren zijn tijd zoowel aan zijne betrekking als aan de beoefening der letterkunde en geschiedenis besteed te hebben, werd de republiek in een koningrijk herschapen, en het zeer verbrokkeld toezigt over rivieren, dijken en zeeweeringen, onder de regering van Koning Lodewijk, in een algemeen bestuur vereenigd, hetwelk aan den Heer Twent van Raaphorst met den titel van Directeur-Generaal werd opgedragen. Deze de voorlichting en medewerking van bekwame ambtenaren behoevende, werd aan Ewijk, op aanbeveling van zijnen reeds genoemden beschermer, in Mei 1808 den post van chef de bureau bij de generale directie over den waterstaat van het koningrijk Holland toevertrouwd, en hij vertrok, na de organisatie der bureaux, met het geheele bestuur der directie naar Amsterdam, de toenmalige residentie van den Koning. In die betrekking bewees bewees hij den lande gewigtige dien-

[p. 286]

sten, waardoor hij, ook na de inlijving in dezelve bevestigd bleef.

Na de omwenteling van 1813 werd de directie van den waterstaat naar 's Gravenhage geplaatst en in een afzonderlijk Ministerie herschapen. Terwijl de betrekking van Ewijk in die van Commissaris bij dat departement veranderde, werd hij aan het hoofd van eene afdeeling geplaatst, waaraan de administratie van rivieren, dijkwerken, en zeeweeringen verbonden was.

Door herhaalde organisatien werd het bestuur van den waterstaat bij het departement van Binnenlandsche zaken gevoegd, en de werking van Ewijk daardoor uitgebreider, aangezien de overige bureaux, zoowel door overlijden of pensionering zijner medecommissarissen, vacant of onvervuld gebleven zijnde, aan hem alleen werden opgedragen. Door het onbepaald vertrouwen van 's lands regering vereerd, werd Ewijk in Maart 1826 tot Administrateur voor den waterstaat over het geheele rijk benoemd, en hij mogt, in weerwil van zoo vele verkeerde opvattingen zijner handelwijzen, 's Konings goedkeuring dermate verwerven, dat deze hem in 1829 tot Ridder der orde van den Nederlandschen Leeuw verhief.

Toen in 1831 de administratien bij het departement van Binnenlandsche zaken opgeheven werden, bleef Ewijk, onder den titel van Raads-Adviseur voor den waterstaat, hetzelfde standpunt betrekkelijk het algemeen bestuur van dien gewigtigen tak van toezigt bewaren; een standpunt dat inderdaad niet benijdenswaardig was, uithoofde der groote moeijelijkheden aangaande de geschillen over de onteigeningen, eerst ten behoeve der droogmaking van den Zuidplas en van het Haarlemmer meer, en naderhand ten opzigte van den aanstaanden aanleg van spoorwegen, waardoor nieuwe verwikkelingen ontstonden.

Intusschen met de droogmaking van den Zuidplas bezig zijnde, (welke arbeid, in 1828 ondernomen, bijna vijftien jaren geduurd had, maar door verschillende redenen, waaronder een stilstand van drie jaren, vertraagd was) werd van 's landswege een aanvang gemaakt met de droogmaking van het Haarlemmer meer. De Raad-Adviseur Ewijk werd deswege in Augustus 1837 aan het hoofd der staatscommissie gesteld, aan welke de last was opgedragen, om de verschillende ontwerpen ter droogmaking van die verbazende watervlakte te onderzoeken, en daarvan in den maand November van hetzelfde jaar een ontwerp, met de begrooting der kosten, in te leveren. In het volgende jaar werd Ewijk bij Z.M. besluit van den 31^sten Mei tot lid der commissie ter droogmaking benoemd, waarvan Jhr. Mr. D.F. Gevers van Endegeest het voorzitterschap bekleedde, en hij bovendien aangesteld tot lid eener subcommissie, aan welke de zaken voor de onteigening en het werktuigkundig gedeelte van dezen reuzen arbeid was opgdragen.

Tien jaren later gaf Ewijk op 75 jarigen leeftijd zijn wensch te kennen, om van het administratief beheer ontslagen te

[p. 287]

worden, waaraan met een zeer vleijend schrijven der hooge regering voldaan werd, en waarbij hij tevens ter belooning zijner groote en ijverige diensten met den titel van Staatsraad in buitengewone dienst vereerd werd; eene onderscheiding die hij op hoogen prijs stelde, en hem de grootste voldoening schonk voor al hetgeen wat door hem ten dienste van het vaderland verrigt was.

Met den aanvang des jaars 1850 het welverdiende pensioen verkregen hebbende, hield nogtans zijne betrekking tot de commissie van uitvoering tot droogmaking van het Haarlemmer meer geenszins op. Echter op zijne uitdrukkelijke aanvrage om ook daarvan, bij eenen zoo gevordenden ouderdom, ontheven te worden, werd hem dit ontslag in 1852, onder de meest verpligtende bewoordingen van dank en erkentelijkheid voor bewezene diensten, eervol verleend. Nu trad het ambteloos maar geenszins werkeloos leven voor Ewijk aan. Alle openbare aangelegenheden des vaderlands, der staatkundige gebeurtenissen in Europa, der letterkunde en geschiedenis, gingen hem op 78 jarigen Ieeftijd met jeugdige belangstelling en met eene buitengewone helderheid van geest ter harte; zelfs tot in zijne laatste oogenblikken, toen hij den 5^den Februarij 1859 den tol der natuur zou voldoen, bewaarde hij zijn karakter met eene gelatenheid, die, bijna zonder voorbeeld, het zegel drukte op beginselen, die zich nimmer verloochend hadden.

De werken door Ewijk geschreven en vertaald, of liever omgewerkt en met bijvoegselen voorzien, zijn getiteld:

De Condorcet, Schets van een historisch tafereel der vorderingen van 's menschen geest, Haarlem, 1802. 8^o.

Proeve over den geest en invloed der kerkhervorming van Luther door Charles Villers, Haarl. 1805. 8^o.

Verhandeling over den invloed der kerkhervorming in de zestiende eeuw door Leuliette, Amst. 1806. 8^o.

C.A.G. Goede. Reis door Engeland, Wales, Ierland en Schotland, Haarl. 1807. 8^o. 3 deelen, m. pl.

Geschiedenis van het leven en de regering van Paus Leo X door William Roscoe, met aanmerkingen van H.P.K. Henke, Haarl. 1808. 8^o. 4 deelen.

Geschiedkundig verslag der dijkbreuken en overstroomingen langs de rivieren in het koningrijk Holland, opgemaakt op last van Z.E. den Minister van Binnenlandsche zaken, Amst. 1809. 8^o. 2 deelen, met pl. en kaart.

Pigeau Over de manier van procederen, Haarl. 1811-1812 8^o. (Van dit werk zijn, bij gebrek aan deelneming, slechts twee deelen uitgekomen).

Uit oorspronkelijke bescheiden en familieberigten opgemaakt.