Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 5

[Lodewijk Elsevier]

ELSEVIER (Lodewijk). De oorsprong van het geslacht Elsevier, dat wij alzóó, en niet Elzevier, schrijven, om dat de meeste leden van hetzelve, en voornamelijk de oudste, zich aldus teekenden, ofschoon ook sommigen Elzevier schreven, ligt in het duister. Sommige schrijvers zochten dien in Luik, anderen in Spanje. Zeker is het, dat hetzelve niet in Holland te huis behoorde, maar uit Belgie is overgekomen, en alzoo op den vrijen grond van Nederland tot dien trap van vermaardheid geklommen is, waarop het door de verdiensten van deszelfs leden aanspraak had. De eerste die in de geschiedenis bekend staat, is de aan het hoofd van dit artikel genoemde Lodewijk, die alzoo als den stamvader van de hier volgenden is aan te merken. Slechts weinige geslachten kunnen er aangewezen worden, die zich door zulk een lange reeks van jaren, door den arbeid van hare leden, hebben vermaard gemaakt; maar ook weinigen van de zoodanigen zijn er, omtrent wier leden de berigten zoo schaars waren als van de Elseviers, tot dat nu weinige jaren geleden een verdienstelijk afstammeling van dat geslacht, aan wien het daartoe aan geene hulpmiddelen ontbrak, zich de moeite gaf, om de verspreide berigten aangaande zijne voorvaderen bij een te brengen, te bevestigen, te verbeteren en aan te vullen. Door dien arbeid, die slechts aan enkelen in handen kwam en niet algemeen verkrijgbaar is, voorgelicht, en bekend met het geen later over sommige leden van het Elsevier geslacht is medegedeeld, zullen wij hier de levensbijzonderheden van de voornaamsten derzelven laten volgen, ofschoon er dan ook onder dezen voorkomen, die, op zichzelven beschouwd, minder vermaard zijn, maar wier opname alleen geschiedt om de onderlinge bloedverwantschap duidelijk te maken, hetwelk tot heden in niet één Woordenboek heeft plaats gehad, en dat toch noodzakelijk is, omdat de roem van dit geslacht niet aan één of twee leden, maar aan allen in meerdere of mindere mate is toe te schrijven. Het wapen van de familie Elsevier is van azuur gekwartileerd door een kruis van goud; 1 en 4 beladen met een leeuw van keel, 2 en 3, met drie leliën van zilver. Tot cimier de leeuw van het schild, houdende in zijn poot een Jerusalemskruis.

Er zijn van sommigen der Elsevier's buitenslands potretten verschenen, doch die om verschillende redenen geen geloof verdienen: hetzij omdat ze op andere vreemden sprekend gelijken, hetzij omdat men den voornaam der afgebeelden niet kan uitmaken; of het Daniel, of wel Johannes of Matthijs Elsevier voorstellen moet.

Lodewijk Elsevier, wiens naam in de oudste berigten

[p. 106]

Louys d'Elsevier geschreven staat, werd in 1540 geboren, en kwam, na te Antwerpen, te Wezel, te Doornik en te Leuven het vak van boekverkooper en boekbinder te hebben uitgeoefend, in September 1580 met vrouw en kinderen uit Leuven naar Leiden, vestigde zich aldaar als boekverkooper en boekbinder, en werd in 1586 door Curatoren der Leidsche Hoogeschool met het open gevallen pedelschap begiftigd. Dat hij zelf eene drukkerij zou gehad hebben, wordt thans met grond in twijfel getrokken; meer zeker is men evenwel omtrent een der eerste artikelen die bij hem het licht zagen, en als zoodanig zijn naam voert, getiteld.

J. Drusii, Ebraicarum quaestionum, sive quaestionum ac Responsionum libri duo, videlicet, secundus ac tertius. In academia Lugdunensi MDLXXXIII, 8^o. De titel vertoont een vignet met het devies Aequabilitate, en na bladzijde 126 wordt er eene bladzijde verbeteringen aangetroffen, aan welke men onderaan leest: Veneunt Lugduni Batavorum apud Ludovicum Elsevirium, è regione scholae novae. In hoeverre het berigt, waar is dat Lodewijk Elsevier ook winkels te Delft, Yperen, Dordrecht, Frankfort, Franeker en te Parijs zou gehad hebben, durven wij niet beslissen; dit althans is zeker, dat de mededeeling van Lodewijks verzoek aan Curatoren der Hoogeschool, om zijn pedelschap door zijn zoon te mogen doen waarnemen, ten einde, in 1602, twee maanden naar Frankrijk te gaan, de waarschijnlijkheid van dat berigt nog verhoogt, terwijl ook 's Hage vermeld wordt, als de plaats waar hij een winkel moet gehad hebben.

Lodewijk Elsevier was in 1563 gehuwd met Mayke Duverdyn, die den 3^den December 1613 overleed, en in de St. Pieterskerk te Leiden begraven werd. Zij schonk hem zeven zonen, die volgen, en twee dochters, Maria en Elisabeth, die beiden gehuwd zijn; de eerste met Nicolaas Tethroede, de tweede met Gerrit Oosterling. Lodewijk Elsevier overleed op den 4^den Februarij 1617, en werd bij zijne vrouw begraven. De werken door hem na 1595 uitgegeven zijn voorzien van een stempel, zijnde een arend op eene halve zuil met een bundel van zeven pijlen, rondom het devies: Concordiâ res parvae crescunt.

Zie Algem. Konst- en Letterb. 1807. D. I. bl. 117, 118; Essai bibliogr. sur les edit. des Elsevirs, Paris, 1822. p. 29; (Jacob) Jaarb. voor den Boekh. 1839. bl. 139, 140, - 1842. bl 73, 85; Tijdschrift voor Geschied. Oudhed. en Statist. van Utr. D. VII. bl. 63, 67; Jhr. W. I. C. Rammelman Elsevier, Uitkomsten van een onderzoek omtrent de Elseviers, bl. 3-7 (niet in den handel); de Reume, Recherch. hist. généalog. et bibliogr. sur les Elsevier. (Brux. 1847) p. 5-9; Charles Pieters, Annal. de l'imprimer. Elsevirienne etc. (Gand 1851); p. 3-27; Bodel Nijenhuis, Liste d'une Collection de portraits d' imprimeurs etc. Leide, 1836-1855, N^o. II. III. IV. V.