Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 5

[Justus van Effen]

EFFEN (Justus van), zoon van Melchior van Effen, Luitenant der Kavallerie in Nederlandsche dienst en van Maria Bon, werd geboren te Utrecht den 11^den Februarij 1684. Zijn vader vroeg verloren hebbende, legde hij zich aldaar op de letteroefeningen toe, en verwierf zoo veel roem door zijne kunde, dat er, vóór het eindigen van zijnen studietijd, sprake was om hem tot Hoogleeraar te Utrecht te beroepen. De reden waarom zulks niet heeft plaats gehad is onbekend. De goede naam, dien hij zich toen reeds verworven had, verschafte hem de betrekking van Gouverneur bij de zonen van Mevrouw

[p. 33]

Bazin de Limeville, eene rijke weduwe, die uit Frankrijk in den Haag was komen wonen. Lang heeft hij echter niet ten haren huize gewoond, en zijn snedig antwoord op de aanmerking dat hij nog te jong voor zulk eene bediening was, dus luidende: ‘dat dit een gebrek was waarvan hij zich van dag tot dag verbeterde,’ verschafte hem een Gouverneurs plaats bij den zoon van Arend van Wassenaar, Heer van Duivenvoorde, enz. Met laatstgenoemde vertrok hij in 1714 als tweede gezantschaps-secretaris naar Engeland, terwijl hij tevens den post van Gouverneur bij zijn zoon waarnam, wien hij in 1716 moest zien ten grave dalen. Teruggekeerd, hield hij zich weder met letterkundigen arbeid bezig en werd kort daarop Gouverneur van den jongen Graaf van Welderen, wien hij gedurende zijn verblijf aan de Leidsche Hoogeschool drie jaren vergezelde. Hij vertrok in 1719 met den Prins van Hessen-Philipstal naar Zweden, en nam, van daar terug gekeerd, in 1721 den jongen Heer Jakob Huisman, zoon van den Directeur-Generaal van Neerlands Indië, onder zijn bestuur, en bragt met dezen drie jaren te Rotterdam, en even zoo vele aan de Hoogeschool te Leiden door, alwaar van Effen, den 18^den Maart 1727, den graad van meester in de beide regten verwierf. In dat jaar zag hij zich tot eersten gezantschaps-secretaris benoemd, bij zijnen vroegeren kweekeling Bernhard Graaf van Welderen en Heer van Ubbergen, die met Kornelis Sylvius verkozen was om George II geluk te wenschen met zijne komst tot den Engelschen troon.

Uit Engeland, waar hij reeds lid van de koninklijke Maatschappij van Wetenschappen was, en waar hij voor de vervaardiging van eenen Franschen lierzang met eer en achting overladen en met eenen gouden gedenkpenning begiftigd geworden was, in 's Hage teruggekeerd, woonde hij eenigen tijd ten huize van den Graaf van Welderen, schreef zijnen Hollandschen Spectator, verwierf, door de edelmoedige vriendschap van genoemden Graaf, den post van kommies van 's lands magazijnen te 's Hertogenbosch, begaf zich kort daarna in het huwelijk met A.S. Andriessen, en overleed den 18^den September 1735. Zijne afbeelding ziet het licht. Hij verwekte bij zijne genoemde vrouw twee kinderen; een zoon, Melchior Justus, die ten jare 1765 en later predikant was bij de Nederlandsche Hervormden te Londen, en eene dochter, Maria Catharina genaamd. Van Justus van Effen zien, behalve eenige vertalingen in het Hollandsch en Fransch, de volgende werken het licht.

Le Misanthrope 1711, ook in het Hollandsch vertaald door J. Le Clerc, Amst. 1742-1746, 8^o. 3 deelen.

Journal littéraire de la Haije 1713, hetwelk hij met eenige zijner vrienden uitgaf.

La Bagatelle.

Journal historique, politique et galant.

[p. 34]

Nouveau Spectateur Français.

Hollandsche Spectator, Amst. 1731-1735. kl. 8^o. 12 deelen. Herdrukt ald. 1756. kl. 8^o. 12 deelen.

Van Effen mag in den volsten zin van het woord een man van smaak genoemd worden. Door zijnen Hollandschen Spectator verdient hij den naam van Hollandsche Steele. In dit werk, hetwelk het licht zag om de oude vaderlandsche zeden en de vaderlandsche letterkunde te handhaven, toen, door Franschen invloed en het doordringen van den Franschen geest, het oorspronkelijke en eigendommelijke hier te lande bijna geweken was, zag men voor het eerst eenen lossen, gemeenzamen, natuurlijken Hollandschen stijl, geheel vrij van wansmaak, valsch vernuft en gemaaktheid. Eene groote verscheidenheid van belangrijke onderwerpen, meestal van zedekundigen, doch somwijlen ook van letterkundigen aard, wordt daarin, deels op een deftigen en ernstigen, deels ook op een boertigen en geestigen trant, zoodanig verhandeld, dat men allerwege den man van juist oordeel, schrandere opmerking, fijne beschaving en uitgebreide letter- en geschiedkennis ten duidelijkste herkent. Door zijnen Spectator, over welks voortreffelijkheid eene geheele verhandeling zou kunnen geschreven worden, verwierf zich van Effen een onvergankelijke roem, en te bejammeren is het, dat dit werk thans bij zoo weinigen onzer jonge lieden gelezen en gekend wordt. De Harderwijksche Hoogleeraar Gerhard Schroder wordt gezegd eenige grootere en kleinere stukjes voor den Spectator van van Effen geleverd te hebben. De geschiedschrijver Jacobus Scheltema heeft in zijn Geschied- en Letterkundig Mengelwerk, (D. II. St. II. bl. 140-185) drie Hoofdstukken, getiteld: de Agnietjes, uit den Spectator medegedeeld.

Zie P.A. Verwer, Leven van van Effen vóór den tweeden druk van den Holl. Spectat; van Abkoude, Naamreg. van Ned. Boek. D. I. St. I. III. IV. VI; Lev. van Ned. Mann. en Vrouw. D. VII. bl. 120-147; van Kampen, geschied. der Nederl. letter. D. II. bl. 206-209, D. III. bl. 148; Siegenberk, geschied. der Nederl. letterk. bl. 297-299; Collot D'Escury, Holl. roem, D. III. Aant. bl. 215, 216, D. IV. St. I. bl. 87, 88, Aanteek. bl. 335, 336, St. II. bl. 636-639; Nieuwenhuis, woordenb. van Kunst. en wetenschapp; Bouman, geschied. der Geld. Hoogesch. D. II. bl. 243; van der Aa, Nieuwe herinn. uit het gebied. der geschied. bl. 211, 212; Biograph. Univ. T. VI p. 29; de Navorscher, D. III. bl. 159, D. IV. bl. 101, 187; Muller, Cat. van portrett.