Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Jacob van Dijk]

DIJK (Jacob van) werd te Vlaardingen den 25^sten Januarij 1745 geboren, en was de zoon van Leendert van Dijk en Adriaantje Sanders, geringe lieden, die tot den boerenstand behoorden. Ofschoon vroeg ter school bestemd, moest hij reeds op zijn tiende jaar die verlaten, daar, door zijns vaders dood, de schoolgelden niet meer betaald konden worden, en hij tot voortzetting der bouwerij noodig was. Verlies van vee dompelde het huisgezin weldra in diepe armoede, en onze van Dijk was verpligt om door turfdragen, baggeren en bier-

[p. 460]

kruijen te Vlaardingen voor zich en zijne moeder den kost te winnen.

Te midden van dien weinig poëtischen arbeid zette hij zijne schooloefeningen voort, en legde zich geruimen tijd op de rekenkunde en algebra toe. Deze studie verschafte hem evenmin brood als zijne verzen, die hij toen reeds bij onderscheidene gelegenheden vervaardigde. Door de laatsten werd hij evenwel in het land bekend, en weldra geraakte hij in kennis met den heer Swalmius, opziener van het zegel en de collectieve middelen te Schiedam en omliggende plaatsen, door wiens invloed, geholpen door eenige vrienden, van Dijk in 1783 eene aanstelling erlangde van Gaarder van 's lands gemeene middelen te Nieuwerkerk aan den IJssel. Sedert dien tijd legde hij zich meer en meer op de dichtkunst toe, en bragt het daarin tot eene niet onaanzienlijke hoogte, ten blijke waarvan hij meermalen bij dichterlijke Maatschappijen, onder anderen bij de Haagsche, Kunstliefde spaart geen vlijt, den gouden, en bij het Leidsche dichtlievende kunstgenootschap, den zilveren eereprijs behaalde. Bij het verschil tusschen de Staats- en Stadhoudersgezinden hier te lande, koos van Dijk steeds de partij der eersten, en het is niet onwaarschijnlijk dat, ten gevolge daarvan, hij minder gelukkig was in het verwerven eener betrekking, die hem een beter bestaan voor zijn gezin verzekerde. Ten jare 1795 zag hij zich evenwel niet alleen als volksvertegenwoordiger bij de provisionele regering van Holland benoemd, maar werden ook in 1801 zijne huisselijke omstandigheden verbeterd, door zijne verplaatsing als Gaarder op het naburig dorp Kralingen. In 1806 onderging deze bediening eene voor hem nadeelige verandering, en in 1810 werd zij onder het Fransche bestuur vernietigd. Wel beloofde men hem pensioen, maar bij die belofte bleef het. Sedert leefde hij in bekrompen toestand. Zijne gade, Maartje van Kempen, mede te Vlaardingen geboren, ontviel hem in 1812; geliefde kinderen waren voor haar ten grave gedaald, en zijn jongste zoon was door de maritieme conscriptie van zijn vaderhart afgerukt.

Bij de gelukkige verandering van zaken in November 1813 ging van Dijk ook beter dagen te gemoet. Hij ontving eene aanstelling tot Ontvanger der directe belastingen te Kralingen, later tevens die van den impost op de turf, totdat hij eindelijk in 1817 werd gepensioneerd.

Of dit pensioen voldoende geweest is om in zijn onderhoud te voorzien, betwijfelen wij; althans zijne uiterlijke omstandigheden waren verre van schitterend. Hij leidde als een vergeten burger een geheel afgezonderd en sober leven, nam zijne huishouding meerendeels alleen waar, was armoedig, gansch niet zindelijk gekleed en zijne zonderlinge manieren verwijderden alleen van hem. Een langzaam verval van krachten maakte

[p. 461]

een einde aan zijnen treurigen toestand, en hij ontsliep te Kralingen op den 10^den Mei 1828 in den ouderdom van drie en tachtig jaren.

Als dichter was van Dijk niet van verdiensten ontbloot. Het is er evenwel verre af, dat wij hem, zoo als sommigen doen, met den grooten landman Poot zouden willen gelijk stellen of vergelijken. Volgens bevoegde kunstregters, bezat hij de betooverende losheid, naïviteit en bevalligheid van dezen in geenen deele. Wij erkennen echter dat, ware hem eene betere opvoeding en een aangenamer levenslot te beurt gevallen, hij het tot eene aanzienlijke hoogte op den Nederlandschen zangberg zou gebragt hebben. Met dat al had van Dijk wezenlijk, echt dichterlijke verdiensten, die hem van velen zijner meer beschaafde tijdgenooten voordeelig onderscheidden. Zijne afbeelding ziet het licht; zijne voornaamste gedichten, die door den druk bekend gemaakt zijn, zijn getiteld:
Zedige Bespiegelingen en vele andere Mengeldichten, Amst. 1773. 8^o.
De Verheerlijking van Christus op den berg.
voor dit dichtstuk behaalde hij bij het genoemde Haagsche Dichtgenootschap in 1784 den gouden eereprijs. Hetzelve werd in Deel X bl. 10 van de Proeven van Poëtische Mengelstoffen van dat genootschap opgenomen, in welk deel, bl. 159, zijne vermaarde Wiskundige droom mede voorkomt.

De welberaaden Stap voor 't Vaderland, gedaan door de stad Haarlem, op den 30^sten Jan. 1787, Haarl. z.j. 8^o.

De vrijheid der Drukpers, Dordr. 1787. 8^o.

Gedichten, met portr. Haarl. 1789. 8^o.

De Verlossinge van Israël uit Egipte, Haarl. 1791. 8^o.

Nagelatene Schriften, Amst. 1832-1834. 2 deelen, 8^o.

Dit laatstgenoemde gedeelte van den arbeid van van Dijk, door de zorg van den heer van den Honaart uitgekomen, bevat onder anderen in het eerste deel eene verhandeling over den oorsprong, voortgang en tegenwoordigen staat der Nederduitsche Dichtkunst. Voorts zegt men dat van Dijk de schrijver was van het werkje getiteld. Vlaardings Zangverschil, het welk onder de letters E.D.G.Z., tijdens het verschil over den langen en korten zang te Vlaardingen, het licht zag.

Zie Arrenberg, Naamr. van Ned. Boek.; Algem. Konst- en Letterb. D. IV. bl. 99, D. IX. bl. 140-142, 1828, D. II. bl. 211, 212; de Jong, Alphab. Lijst van Ned. Boek.; van Kampen, Geschied. der Lett. en Wetensch., D. II. bl. 402-405; Witsen Geysbeck, Woordenb. van Ned. Dicht. D. II. bl. 231-253; van der Aa, Herinner. D. I. bl. 25; Aanh. op het Woordenb. van Nieuwenhuis, D. II. bl. 344, 345; Sprenger van Eijk, Geschied. der stad Vlaard. bl. 176-205. met portr.; Brinkman, Naaml. van Boek.; Muller, Cat. van Portr. bl. 75; Cat. van de Bibl. der Maatsch. van Ned. Letterk. te Leiden 2de verv. bl. 27.