Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Herman Jacob Dijckmeester]

DIJCKMEESTER (Herman Jacob) werd den 1^sten Februarij 1771 te Tiel geboren. Zijn vader was Mr. Herman Dijckmeester, destijds president Burgemeester aldaar, en zijne moeder heette Catharina Petronella van Suchtelen. Hij genoot eene zorgvuldige opvoeding, en werd, na de Latijnsche scholen in zijne vaderstad afgeloopen te hebben, op den 2^den April 1788 te Leiden als student in de regten ingeschreven. Na openbare verdediging van zijne Dissertatio, continens quaedam specimina memorabilia, in quibus homicidium non praesumitur dolo commissum, verkreeg hij op den 28^sten Junij 1793 den graad van Doctor in de beide Regten, en zette zich nu, ter uitoefening der Regtsgeleerde praktijk, te Nijmegen neder. Weldra werd hij door de plaatshebbende politieke gebeurtenissen genoopt om naar Tiel terug te keeren, waar hij weldra tot Schepen en Raad, en eerlang ook tot gecommitteerde op de land- en quartierdagen van het quartier van Nijmegen verkozen werd, namens welk quartier hij ook afgevaardigd werd naar de vergadering van de Staten-Generaal der Vereenigde Nederlanden, in welke vergadering hij meermalen geroepen werd den voorzittersstoel te bekleeden. In 1796, toen hij door eene toevallige omstandigheid niet herkozen werd als Raadslid, verloor hij tevens het regt van zitting ter staatsvergadering, doch zag zich ter vergoeding daarvan benoemd tot lid van het Committé tot de zaken der Marine, en wel tot deszelfs commissaris te Vlissingen. Hij bleef in laatstgenoemde plaats die betrekking waarnemen tot 1798, toen hij door de omkeering van zaken buiten openbare bediening geraakte, naar Tiel terugkeerde en aldaar de praktijk weder opvatte, waaraan hij zich tot aan het jaar 1802 bleef toewijden.

In dat jaar werd hij op nieuw tot eenen openbaren post geroepen, en wel door het departementaal bestuur van Gelderland, tot Regter en Dijkgraaf van Tiel en Zandwijk, welke betrekking, geheel naar zijne smaak zijnde, hij met lof waarnam. In 1805 werd hij door den Raadpensionaris van het Bataafsche Gemeenebest aangesteld tot lid der commissie van landbouw in Gelderland, en zag zich onder het bestuur van Koning Lodewijk tot het bekleeden van meer dan eene tijdelijk opgedragene waardigheid geroepen. Bij de inlijving in het Fransche keizerrijk verloor hij wel niet zijnen post van Dijkgraaf, maar dien van Regter in Tiel en Zandwijk, in plaats waarvan hij tot Regter van Instructie in de Regtbank van het Arrondissement Tiel werd aangesteld; bovendien werd hij lid van den Municipalen Raad, President de cantons-vergadering in het canton Tiel, en lid van den departementalen Raad van den Boven-IJssel.

[p. 457]

Door Napoleon's val, en de komst van Willem I tot den troon, ondergingen zijne betrekkingen groote verandering. In plaats van Regter van instructie, werd hij Officier van justitie bij de Regtbank van eersten aanleg in het arrondissement Tiel. Straks werd hij mede gekozen tot lid der algemeene vergadering van Notabelen, in welke hij, op den 28^sten Maart 1814, zijne stem voor de nieuwe Grondwet van Nederland uitbragt. In het volgend jaar werd hij aangesteld tot lid van den Raad der stad Tiel, uit dat ligchaam in 1817 tot lid der Provinciale Staten van Gelderland, en bijna gelijktijdig geroepen tot het lidmaatschap van het collegie van Hoofd-Ingelanden in het ambt van Neder-Betuwe.

Doch belangrijker taak wachtte hem in 1821, toen hij, door de Provinciale Staten van Gelderland, tot lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal verkozen werd. Als zoodanig heeft Dijckmeester gedurende een en twintig jaren zijne beste krachten gewijd aan de belangen des vaderlands, ook toen hem van 1835 tot 1836 de eer te beurt viel het voorzitterschap van de Tweede Kamer der Staten-Generaal te bekleeden. Hij weigerde daarna het hem door den Koning aangeboden lidmaatschap van de Eerste Kamer der Staten-Generaal, omdat hij het karakter van volks-vertegenwoordiger op hoogen prijs stelde. De Koning, die hem hoogachtte, benoemde hem toen tot kommandeur der orde van den Nederlandschen Leeuw, van welke orde hem het ridderkruis reeds in 1825 geschonken was.

In al zijne betrekkingen, ook als lid der in 1824 ingestelde commissie tot redactie der Nederlandsche wetgeving, deed Dijckmeester zich kennen als een kundig regtsgeleerde en als een man van gematigde en regtschapene beginselen, wiens bescheidenheid en nederigheid hem tot sieraad verstrekten. Tot weinige dagen voor zijnen dood muntte hij uit door werkzaamheid, en vervulde hij zijne menigvuldige pligten met lust en met ijver, tot dat op den 16^den Junij 1850 een verval van krachten een einde maakte aan zijn nuttig leven, en zijne geboorteplaats hem op den 20^sten Junij daaraanvolgende zag ten grave dalen, voor welke hij, gelijk voor het geheele gewest en het geheele land, een hoogst nuttig en merkwaardig burger was, wiens verdiensten steeds op hoogen prijs moeten worden gesteld.

Dijckmeester was in 1799 gehuwd aan vrouwe Anna Elsabé van Omphal, die hij in 1826 verloor, en die hem elf kinderen schonk, waarvan zijn derde zoon, Mr. Johannes Dijckmeester, Advocaat-Generaal bij het Provinciaal Geregtshof te Arnhem, slechts vijf dagen vóór zijn sterven, te 's Hage overleed.

Behalve eenige opstellen in Tijdschriften, met of zonder bijvoeging van zijnen naam, zijn slechts de volgende geschriften van hem door den druk bekend gemaakt.

[p. 458]

Onderzoek naar den zin en de wettigheid van het decreet van 24 Januarij 1812, betrekkelijk de instandhouding der substitutie van den premier appelé, Tiel, 1819. 8^o.

Iets over het bestaan van de Regtsmagt der Dijkstoelen en Heemraadschappen, Tiel, 1836. 8^o.

Handhaving van de zelfstandigheid en onafhankelijkheid der Regterlijke Magt, tegen daarmede strijdende uitleggingen van art. 160 der Grondwet, geplaatst in de Nederl. Jaarb. voor Regtsgel. en wetgeving, VIIIste deel, 2de stuk, bl. 281. (1846. 8^o.)

Iets tegen de voorgestelde suppressie der Arrondissements-Regtbanken en instelling van den Hoogen Raad, tot een hof van appèl in burgelijke zaken, Tiel, 1849. 8^o.

Voorts waren onderwerpen van godsdienst en bijbelkennis, van oudheid en geschiedenis, genealogie en andere wetenschappen, het veld van zijne studie en onderzoekingen, en de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde deed geene onwaardige keuze, toen zij Dijckmeester in 1828 tot haar medelid verkoos. Na 's mans dood bragt de Hoogleeraar N.C. Kist, in een belangrijk levensberigt, hulde aan zijne verdiensten, en het is naar aanleiding daarvan dat wij bovenstaande regels over hem ter nederstelden.

Zie dat levensberigt in de Handel. der Jaarl. Algem. Vergad. der Maatschappij van Nederl. Letterk. te Leid. 1850. bl. 156-167.