Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Jan van Duvenvoorde]

DUVENVOORDE (Jan van), Heer van Warmond, Woude, Esselikerwoude en Alkemade, was de oudste zoon van Jacob van Duvenvoorde voornoemd en van Henrika van Egmond van Merestein, en werd in 1547 geboren. Zijn naam komt op de lijsten der verbondene Edelen voor; doch nadat hij met zijn vader het land had verlaten, diende hij op de vloot der Watergeuzen en nam onder anderen mede deel aan de inneming van den Briel in 1572. Hij was in 1574 Kapitein der Vrijbuiters en hielp in dat jaar gedurende Leidens beleg de Boshuizensche Schans op de Spanjaarden veroveren. Den 20sten Januarij 1576 aangesteld tot Admiraal van de Haarlemsche en Leidsche Meeren, werd hij nog in datzelfde jaar, in Treslong's plaats, Admiraal van Holland, en was als zoodanig verpligt in 1577 de klokken uit den toren van Spaarnwoude tot geschut te doen gieten, wegens de treurige toestand van zijne vloot en van 's lands geldmiddelen. In 1580 wendde hij mede pogingen aan tot ontzet van Delfzijl en in 1581 hielp hij Steenwijk en de Kuinder verlossen.

Niet alleen als krijgsman maar ook als staatsman maakte hij zich verdienstelijk. Zijne bekwaamheden als zoodanig bleeken in 1579 toen men hem tot het Collegie der nadere Unie afvaardigde. Na den dood van Willem I werd hij namens de Staten aan den Graaf van Hohenlo gezonden, om hem

[p. 421]

tot trouw en moed aan te sporen, nam hij ook deel aan de pogingen tot ontzet van Antwerpen, en was hij tegenwoordig bij verschillende gevechten op de Schelde, vooral bij den hevigen strijd op den Kouwensteinschen dijk. Hij was in 1587 een der gecommitteerden der Staten van Holland tot het regtsgeding over de aanhangers van Leicester te Leiden, en in 1588 werd hem een gezantschap naar Denemarken opgedragen, om Frederik II over zijns vaders dood rouw te beklagen, oude verbonden met hem te vernieuwen en hem tot eene nadere vereeniging van al de Hervormde mogendheden van Europa over te halen. Bij de komst van Spanje's zoogenaamde onoverwinnelijke vloot, ontving hij met Justinus van Nassau, Admiraal van Zeeland, den last om schepen uit te rusten, en bezette met hem en zijne vloot de haven van Duinkerken, waardoor Parma gedwongen werd binnen te blijven en de Spanjaarden niet kon te hulp komen. Na nog eenigen tijd het bevel op de vloot gevoerd te hebben, kwam hij aan land, huwde in 1590 met Odilia Valckenaer, eene Geldersche jonkvrouw, woonde op zijn prachtig herbouwd slot te Warmond, dat in het beleg van Leiden verwoest was, nam ook dat jaar den geslachtsnaam Wassenaar aan, en wijdde zich geheel aan de zaken der regering en aan de pligten aan zijn ambt van Houtvester van Holland verbonden. Ook was hij sedert 1581 lid van de Ridderschap van Holland.

In 1594 andermaal naar Denemarken, aan het hoofd van een aanzienlijk gezantschap, gezonden, vernieuwde hij de vroeger geslotene overeenkomsten met Christiaan IV en verwierf de goedkeuring der Staten over zijne handelingen aldaar. Niet minder belangrijk waren zijne verrigtingen toen hij in 1596 aan het hoofd stond van het Hollandsche Esquader, gevoegd bij die Engelsche vloot, welke onder den Graaf van Essex de stad en sterkte Cadix nam; en hij had op dien dag het genoegen, de banier van van Duvenvoorde en de Hollandsche vlag het eerste op de Puntalen geplaatst te zien. Hij werd door Koningin Elizabeth, wegens zijne op dien togt betoonde dapperheid en wijs beleid, met eenen brief bedankt, en door Essex tot Ridder geslagen. In het volgende jaar liep hij andermaal met eene vloot uit, vereenigde zich met Essex, doch hevige stormen verhinderden hunne plannen. In 1598 stond hij aan het hoofd van een gezantschap naar Engeland, om Koningin Elizabeth tot voortzetting van den oorlog tegen Spanje te bewegen, en hij slaagde naar wensch. Een jaar daarna werd hij door Maurits, die inzonderheid groot vertrouwen in hem stelde, tot Generaal van het geschut aangesteld, en trad kort daarna nog eens als vlootvoogd op, bij Maurits inval in Vlaanderen, kort voor den slag bij Nieuwpoort. Hij voerde toen het bevel over de schepen met mondbehoeften voor het leger, en met geschut en krijgsammunitie geladen. Een deel

[p. 422]

dezer schepen, door Spinola's galeijen genomen, werd door hem terug veroverd, de vijandelijke magt verslagen, een deel der Spaansche galeijen genomen en met zijne eigene schepen, veilig binnen Oostende gebragt. Hiermede eindigt het krijgsmans leven van den dapperen van Duvenvoorde; doch andere diensten werden van hem gevorderd. In 1610 werd hij aan het hoofd gesteld van een aanzienlijk gezantschap naar Engeland, om verschillende belangrijke redenen derwaarts gezonden, doch hij mogt zijne goede diensten niet meer aan den lande bewijzen. Vóór de afreize werd hij ziek en overleed te 's Gravenhage den 15^den April 1610. Hij was voornamelijk aan het hoofd der Ambassade gesteld, om daaraan meer uiterlijk aanzien bij te zetten, waartoe zijne groote rijkdommen hem bijzonder geschikt maakten.

Veertig jaren lang had van Duvenvoorde zijne beste krachten veil gehad voor de vrijheid. Zoowel ter zee als te land had hij zijn vaderland gediend. Hij was getuige geweest van de opkomst der Republiek te midden van het bangst gevaar, en had hare grootheid gezien, toen de magtigste vijand voor hare wapenen onderdeed. Een groot deel der bewerking daarvan komt aan van Duvenvoorde toe. Wél verdiend was alzoo de achting, die hij van zijne vorsten, van de Staten en van zijne landgenooten mogt ondervinden; en zijn naam zal steeds met eere prijken op de breede lijst dergenen, aan wien Nederland zijn bestaan en zijne grootheid te danken heeft.

Bij zijne genoemde gemalin verwekte hij zeven kinderen, die allen den naam van Wassenaar gevoerd hebben. Zijne afbeelding ziet het licht.

Zie Bor, Ned. Oorl., B. XXI. bl. 757 (56), B. XXIV. bl. 296 (107), B. XXXI. bl. 826 (38), B. XXXIII. bl. 232 (58), 233 (59), 235 (56), B. XXXVII. bl. 650 (39); van Leeuwen, Bat. Ill., bl. 1159; van Meteren, Ned. Hist., D. VI. bl. 305, 535; Hoogstraten, Woordenb., D. IV. bl. 210, D. X. Aanh. bl. 150; Wagenaar, Vaderl. Hist., D. VI. bl. 328, D. VIII. bl. 286, 439, 476, 494, D. IX. bl. 178, D. X. bl. 282; van Wijn, Aanm. en Bijv. op de Vad. Hist. van Wagenaar D. VIII. bl. 39, 41, 76, D. X; bl. 25, door beide Iaatstgenoemden in de Registers verkeerdelijk Ja Kob genaamd; te Water, Hist. van het Verb. der Edel. D. III. bl. 524; Scheltoma, Staatk. Nederl. D. I. bl. 306, 307; Collot d'Escury, Holl. Roem, D. II. bl. 68, 69, Aant. bl. 193-197; van Kampen, Karakterk. D. II. St. I. bl. 105, 106; Bosscha, Neêrl. Held. te Land, D. I. bl. 343, 371; van der Aa, Herin. uit het Gebied der Geschied. D. II. bl. 157-159; de Jonge, Geschied. van het Nederl. Zeewez. D. I. bl. 208; Nijhoff, Bijdr. voor Vaderl. Geschied. en Oudheidk. D. III. bl. 3; Schotel, Avondstond. bl. 13; van Groningen, Geschied. der Watergeuz. bl. 205-212; Muller, Cat. van Portr. bl. 323; Kron. van het Hist. Gen. te Utr. D. VII. bl. 17: Arend, Alg. Geschied. des Vaderl. D. II. St. V. bl. 384, St. VI. bl. 384.