Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Coenraad Willem Baron van Dedem]

DEDEM (Coenraad Willem Baron van), Heer van de Gelder, gesproten uit een oud adelijk geslacht, oorspronkelijk uit het graafschap Benthem, reeds bekend sedert het jaar 1369 en met het begin van de zeventiende eeuw in de ridderschap beschreven, was de zoon van Gijsbert van Dedem, Heer van Gelder, Hoogscholtus van Hasselt en Burgemeester van Zwolle, en van Anna Coppier van Cuylenburg. Hij werd den 18^den September 1644 geboren, was in 1693 kolonel en nam als zoodanig deel aan de belegering van Charleroi in dat jaar. Tot den rang van brigadier opgeklommen, was hij als zoodanig in 1695 tegenwoordig bij de belegering van Namen, waar hij de bres aan de St. Nicolaaspoort bestormde en daardoor veel tot de inneming der vesting toebragt. Bij de belegering van Keizersweerd in 1702, had hij het bevel over de troepen die het eerst de loopgraven openden, en verdedigde nog in dat zelfde jaar de stad Hulst tegen Vauban, met het gevolg dat deze het beleg moest opgeven. In 1703 nam hij als Generaal-Majoor een dapper deel aan de vermeestering der stad Bonn, en onderscheidde zich in het gevecht bij Ekeren. In 1704 werd St. Leeuw in drie dagen door hem ingenomen, en na in 1705 tot Luitenant-Generaal der infanterie bevorderd te zijn, hielp hij in 1706 Ath hernemen, en was een der hoofdbevelhebbers bij de belegering van Doornik in 1709. In den daarop gevolgden slag bij Malplaquet, voerde hij met 4000 man voetvolk eene ontworpene beweging uit, die beslissend was voor den daaropgevolgden strijd. In 1710 nam bij bij afwezigheid van den Graaf de Noailles het gouverneurschap waar van de vesting Bergen op Zoom, en dit is de laatste maal dat zijn naam in de geschiedenis vermeld wordt.

Hij bragt zijne laatste levensjaren voornamelijk te Zwolle door; de regering dier stad schonk hem toen het gebruik van een bastion achter zijne woning, dat met boomen beplant en tot wandeling werd ingerigt, en door eenen gang onder de stadswallen met genoemde woning in verbinding was gebragt. Deze wandeling is op heden nog bekend onder den naam van Bestevaar's wandeling.

Van Dedem overleed den 12^den Maart 1714, en werd den 26^sten daaraanvolgende met groote militaire eer te Wijhe in de Hervormde Kerk begraven. Vijf compagniën soldaten van zijn regiment waren daarbij tegenwoordig, en onder de daarbij voorgedragene voorwerpen, waren de geborduurde banieren van St. Leeuw en St. Ghislaïn. Boven zijn graf werd door zijne nagelatene gemalin Anna Elisabeth, baronnesse

[p. 88]

van Echten tot Echten eene prachtige graftombe opgerigt, waarvan wij hier eene naauwkeurige beschrijving laten volgen, die, voor zoo ver ons bekend is, nergens gevonden wordt, en die van eene vriendelijke hand daar ter plaatse ons geworden is.

Het bovenstuk van het monument bestaat uit eene obelisk van roodgeschakeerd marmer, digt bij de spits omgeven door eene kroon en midden op den voorkant met het familiewapen gedekt. Kroon en wapen beide van wit marmer. Aan den voet der obelisk prijkt in carrarisch marmer het borstbeeld van den generaal van Dedem in eene lijst van ovalen vorm. Het gelaat teekent een man in de kracht van zijn leven; het gerimpeld voorhoofd spreekt van gewigtige zorgen en gewigtige gedachten, terwijl de gestrenge uitdrukking van het oog door een vriendelijken lach om den mond getemperd wordt. De borst is met een harnas bedekt, waarop ter wederzijden de zware allongeparuik neêrdaalt. De regterhand omvat den generaalstaf, de linker, van een doek voorzien, ligt op de borst. Het ovaal wordt gehouden door twee schoone, naakte, levensgroote vrouwenbeelden in zittende houding; het fraai gevormd hoofd der vrouwen, bedekt door naar achter geslingerde lokken, wendt zich, evenals het geheele slanke bovenligchaam, van het borstbeeld zoowel als van den toeschouwer af en schijnt links en regts met zoekende blikken om bewonderaars voor den held te vragen, om wiens beeld zij de beschermende handen hebben geslagen. Door die wending verkrijgen beide ligchamen de bevalligste houding. Onder de voeten der vrouwenbeelden springt de eigenlijke tombe, van roodgevlekt marmer, vooruit, op de voorzijde grootendeels gedekt met een metalen plaat, waarop in vergulde letters eene uitvoerige inscriptie gevonden wordt. Onder de vooruitspringende tombe bevindt zich een langwerpig veld van carrarisch marmer, waarop het tooneel van de inname of bestorming eener stad is uitgebeiteld; links en regts op den voorgrond dringt paardevolk te voorschijn, op den middelgrond beweegt zich voetvolk en op den achtergrond vertoont zich de belegerde stad. Beneden aan 't monument staat aan iedere zijde een kind met een fluit of trompet aan den mond, terwijl ter wederzijden der zuil vaandels en oorlogswapens in menigte van wit marmer zijn uitgehouwen. Eindelijk is het bovenstuk der obelisk omringd door de wapenschilden Dedem, Voorst, Haersolthe, Haersolthe, Heiden, Gelmers, Haersolthe, Herwaerden, links, en Coppier Cuilenborgh, Beynhem, Lokhorst, Keye, Nypoort, Tuyl, Rossum, van Griet, regts.

Door den hertog van Marlborough werden aan van Dedem twee metalen veldstukken geschonken, uit het gevonden materieel in St. Leeuw, tot een aandenken aan de verove-

[p. 89]

ring dier vesting. Deze stukken werden door 's mans achterkleinzoon F.G. Graaf van Dedem, heer van de Gelder, in 1785 geschonken aan het corps patriotten te Deventer. Plegtig werden ze door dezen in genoemd jaar van den huize de Gelder derwaarts vervoerd. Later zijn ze door de Kozakken in het beleg van Deventer gebruikt en in den verderen strijd verloren gegaan; doch op aanzoek van 's mans nakomelingen werden op last van den Koning van Pruissen daarvoor twee metalen zesponders in de plaats gegeven, die alsnog aan de poort van het huis de Gelder gevonden worden.

Zie Kok, Vaderl. Woordenb. D. XI. bl. 96; Vaderl. Hist. ten verv. op Wagenaar, D. X. bl. 309; Bosscha, Neêrl. Held. te Land, D. II. bl. 277, 308, 312, 319, 321, 335, 371, 396, 459, 461, 462, Overijsselsche Alman. voor Oudh. en Lett. 1844. bl. 154, uit medegedeelde berigten aangevuld.