Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 3

[George Cassander]

CASSANDER (George) eigenlijk Kadzander, geboren te Kadzand, den 24^sten Augustus 1513, onderwees de Godgeleerdheid, het kerkelijk regt en de oude talen te Brugge, en te Gent; later begaf hij zich echter naar Keulen, waar hij in de stilte zijner studeereel, zich hoofdzakelijk met wetenschappelijke studiën bezig hield. Van hier zond Hertog Willem van Kleef hem naar Duisburg, om de Wederdoopers aldaar met de kerk te verzoenen, hetgeen onderscheidene geschriften tegen den kinderdoop uitlokte. Wegens zijne gematigde godsdienstige denkwijze, stond hij ook in groote achting bij Keizer Maximiliaan, alsmede bij Prins Willem I, aan wien hij door den Graaf van Hoorne was aanbevolen, en die hem tot Lid van den geheimen raad zocht te bevorderen. Cassander, ofschoon een opregt Katholijk, dacht omtrent eenige leerstellingen eenstemmig met de Hervormers,

[p. 222]

hij wilde toch den avondmaalskelk aan de leeken toestaan, en erkende de hoogere waarde der door Christus ingestelde sacramenten, alsmede de noodzakelijkheid van het huwelijk der Geestelijken. Reeds in 1561 gaf hij anoniem in het licht, het werk:

De officio pii ac publicae tranquillitatis verè amantis viri in hoc religionis dissidio, waarin hij eenige punten opgaf, waaromtrent beide partijen, zijns inziens, elkander zonden kunnen verdragen, hetwelk door Calvijn en Beza hevig werd aangevallen, en aan den anderen kant den Katholijken ook niet voldeed. Keizer Ferdinand I ontbood hem daarop naar Weenen, om door hem de vereffening der kerkelijke geschillen te beproeven. Cassander kwam wegens zijne ziekelijkheid niet, maar zette op 's Keizers verzoek zijne gevoelens over de godsdienstgeschillen uit een, in het werk:

De articulis inter Catholicos et Protestantes controversis ad Ferdinandum I. et Maximilianum II. Imperatores 1564, aan dezen laatste opgedragen, daar Ferdinand inmiddels overleden was. Dit geschrift werd in 1659, door den Helmstadtschen Hoogleeraar Conring, te gelijk met dat van Wieelius op nieuw uitgegeven. Zijne voorslagen vonden echter bij geen der twistende partijen goedkeuring en de vredelievende pogingen van dezen verdraagzamen man bleven vruchteloos. De Leuvensche Godgeleerde Faculteit veroordeelde in 1565 zijne gevoelens; terwijl in 1616 zijne werken te Rome op den Index werden geplaatst. In het zelfde jaar werden zij echter te Parijs gezamenlijk uitgegeven. Zij zijn, behalve de reeds bovengemelde:

Viri aliquot illustres, qui ante Procam in Latio fuere.

Oratio Panegyrica in laudem urbis Brugarum habita, anno 1541.

Tabulae breves et expeditae in praeceptiones Rhetoricas.

Tabulae Praeceptionum Dialecticarum.

Tabulae Locorum Dialecticorum.

Supputatio rei nummariae Romanorum ac Graecorum ad monetam Flandricam. Gand 8^o.

Plauti sententiae et loquendi formulae venustiores ex omnibus Comaediis, adjectis scholiis in singulas Comoedias.

Sententiae ex libris Sancti Augustini de praedestinatione Sanctorum, et de bono perseverantiae.

Liturgica de ritu et ordine Dominicae Caenae celebrandae. Col. 1558.

Ordo Romanus de Officio Missae.

Hymni Ecclesiastici, praesertim qui Ambrosiani dicuntur, multis in locis recogniti, cum scholiis.

Appendix de Spiritu Sancto nominatim invocando.

Preces Ecclesiasticae, quae Collectae vulgo dicuntur.

B. Viglii Martyris et Episcopi Tridentini Opera, scilicet Disputatio inter Sabellium, Folinum, Arium et Athanasium.

[p. 223]

Ejusdem adversus Eutychen et alios haereticos de Christo Domino nostro male sentientes, Libri V integre editi ex bibliotheca P. Pithoei Galli, viri doctissimi, cum praefatione Cassandri.

Commentarius de duabus in Christo naturis et unica hypostasi, adversus hujus aetatis haereses.

Honorii, Augustodunensis Ecclesiae presbyteri, de Praedestinatione et Libero Arbitrio Dialogus, quem postea Joannes Conen Sacrae Theologiae Licentiatus et caenobii S. Mariae in Tungerlo Ordinis Praemonstratensis Prior correctiorem evulgavit, praemissa elegantissimâ praefatione ad Lectorem. Antv. 1621. 8^o.

Epistolae duae, una Prosperi, altera Hilarii Arelatensis Episcopi, de reliquiis Pelagianae haereseos, cum praefatione Cassandri.

De Baptismo infantium testimonia veterum, qui intra CCC circiter annos à temporibus Apostolorum floruerunt.

De Baptismo infantium doctrina Catholicae Ecclesiae, divinarum literarum testimoniis explicata.

Traditionum veteris Ecclesiae et Sanctorum Patrum defensio adversus Joannis Calvini criminationes. Item Responsio ad calumnias, quibus Cassander in Germanico quodam libello petulantur impetitur.

De sacra communione Christiani populi in utraque specie consultatio.

De viris illustribus Liber I, continens vitam eorum, qui commemorantur in S. Bibliis usque ad Regum historiam.

Epistolae ad diversos CXVII.

Acta Colloquii habiti a Georgio Cassandro cum Joanne Kremer à Castrop, Anabaptismi causa captivo.

Acta colloquii inter Cassandrum et Mathiam Anabaptistam habiti, anno Domino MDLXV.

De arte concionandi liber.

Hij eindigde zijn in zware ligchamelijke ongemakken doorgebragt leven te Keulen in 1566; terwijl de Roomsche kerk hem bepaaldelijk eene herroeping zijner gevoelens voor zijne dood toedicht.

Zijne afbeelding komt voor bij Brandt Hist. der Reform., D. I. bl. 260. Zijne zinspreuk was: Quando tandem (Wanneer zal 't eens zijn)?

Als Irenicus is Cassander een belangrijk verschijnsel. Hij zocht de hereeniging der strijdende partijen te bewerkstelligen door terug te keeren tot den consensus der oude kerk, dien hij eensdeels in het Apostolische Symbool, anderdeels in de overeenstemmende leer der groote Kerkvaders van Contantijn tot Gregoor de Groote zocht. Hoewel hij op eenige punten den Protestanten toegaf, bleef hij in de meeste leerstukken bepaald Roomsch; ja hij was een merkwaardig voorlooper van het te-

[p. 224]

genwoordige idealiserend Catholicismus, daar hij de grootste misbruiken vasthield en verdedigde, door ze in schijn te loochenen en ze eene vreemde Symbolische beteekenis te geven.

Zie Sweertii, Athen. Belgic., pag. 270-272; Brandt, Hist. der Reform., D. I. bl. 261, 286,-288, 417, Aant. bl. 30, 32-36; v(an) H(cussen) en v(an) R(hijn), Kerkel. Outh., D. V. St. I. bl. 125 en 126; (Beaufort), Leven van Willem I, D. I. bl. 375, 376; Saxe, Onom. Liter., Pars, III, pag. 233; Kok, Vaderl. Woordenb.; Algem. Noodw. Woordenb. der Zamenl.; van Kampen, Geschied. der Nederl. Letteren en Wetens., D. III. bl. 43; Ypeij en Dermout, Geschied. der Nederl. Herv. Kerk; D. I. Aant. bl. 14; Hofman Peerlkamp, de Poëtis Latin. Nederl., pag. 73 et 74; Schröckh, Kirchengeschichte, B. IV; Gieseler, Kirchengeschichte, B. III; Herzog, Real-Encyclopedie.